Tekst LTZ 2OC (SD) Joost Margés
Foto Mediacentrum Defensie/Artist impressions: Damen Shipyards Group
‘Hoe voeren we het gevecht van de toekomst’
Groot nieuws in de Defensienota 2024 voor de Koninklijke Marine. Er komen niet twee, maar vier nieuw te bouwen Anti-Submarine Warfare Frigates (ASWF). Deze tot de tanden gewapende opvolger van het Multipurpose (M)-fregat heeft – zoals de naam aangeeft – onderzeebootbestrijding als hoofdtaak. De broodnodige, super innovatieve oorlogsschepen liggen voorlopig nog niet in de Helderse marinehaven, maar het project vordert gestaag. “Volgend jaar gaan we bouwen; het gaat nu eigenlijk best snel.”
Een plotselinge verdubbeling van de output, dat is niet niks. Wat betekent dat voor dit belangrijke materieelproject? Projectleider kapitein ter zee Björn Kerstens reageert vooralsnog terughoudend: “Dat brengen wij nu in kaart met onze officiële opdrachtgever, de Directie Plannen van de Bestuursstaf, en met de leveranciers. Meer kan ik er nu niet over zeggen.”
ASWF in het kort
Het ASWF vervangt de dertig jaar oude Multipurpose-fregatten. In 2029 moet het eerste schip zijn overgedragen aan het Commando Zeestrijdkrachten. (Inmiddels) vier van de schepen zijn bestemd voor de Koninklijke Marine, de andere twee voor de Belgische zeemacht. Het nieuwe schip wordt 144 meter lang, met een 117-koppige bemanning. Midscheeps komt er ruimte voor een FRISC of een groter onbemand vaartuig. Door toepassing van lichte materialen is zo’n 60 ton aan gewicht bespaard. Zo zijn de masten, brughuis en een deel van de bak gemaakt van composiet. Dit plus een optimale rompvorm zorgt dat ASW-prestaties, manoeuvreereigenschappen en brandstofverbruik met elkaar in balans blijven. Een aanpassing van diverse installaties en constructies in het schip maakt het schip stiller; belangrijk bij onderzeebootbestrijding. Een torpedodefensiesysteem en moderne zelfverdedigingscapaciteit tegen bovenwaterdreiging, zoals een kanon met geleide granaten zullen de uitrusting completeren. Het schip bevat daarnaast het groeipotentieel om in de toekomst de introductie van anti-torpedo-torpedo’s en laserwapens mogelijk te maken. Minder innovatief, maar wel zeer effectief: de boordhelikopter die dankzij z’n sonar en torpedo’s tot de aanval kan overgaan.
‘Het project kent nog 42 andere contractanten’
Idee omzetten in bouwplan
Meer valt er volgens de marineman wel te melden over de stand van zaken van de nieuwbouw. “Na de politieke instemming van 2023 hebben we contracten afgesloten met Damen en Thales, de twee hoofdcontractanten. Maar het project kent nog 42 andere contractanten. Via hen verwerven we bijvoorbeeld het kanon, de raketsystemen, de sonars en de IT-middelen. We staan nu aan het begin van de realisatiefase. Dan zetten we het idee om in een concreet bouwplan en vervolgens gaan we bouwen. Daar starten we mee in 2025. Nog niet het hele schip, maar al wel het casco. De werf zet daar vervolgens de systemen op en na de platformproeftocht brengen wij het schip dan naar Den Helder, waar wij zelf verder gaan met het in bedrijfstellen van alle sensor-, wapen- en commandosystemen.”
Op schema
Markant moment tijdens de realisatiefase is het eerste staal snijden. Dat gebeurt in 2025 bij de werf van Damen in Roemenië. “Daarvoor moeten uiteraard wel de (meeste) bouwtekeningen gereed zijn. Ondertussen ontwerpen we door en worden de detail-engineering en de constructie steeds verfijnder.”
Kerstens is in zijn nopjes dat met de naderende aanvang van de daadwerkelijke bouw een einde is gekomen aan een, begrijpelijkerwijs, lange definitiefase. “Voor alle duidelijkheid: het gaat nu eigenlijk best snel. Met het staal snijden gebeurt er ook echt iets. Vervolgens krijg je dan de kiellegging; die is voor een aantal maanden later voorzien.”
Wie doet wat?
Damen bouwt het ASWF en Thales levert de zogenoemde Above Water Warfare-suite: een pakket van radars en camera's en andere sensoren plus een vuurleidingssysteem, dat de verdediging boven water moet regelen. Het schip wordt voor de onderzeebootbestrijding uitgerust met een Hull Mounted Sonar, een Low Frequency Active Passive Sonar (LFAPS) en een communicatiesysteem om de signalen van sonarboeien op te vangen. Onregelmatigheden aan het wateroppervlak, zoals een periscoop, zijn te ontdekken met de radar en elektro-optische systemen van Thales. JIVC en RH Marine zijn verantwoordelijk voor het Integrated Mission Management System. Daarbinnen zijn het Combat Management System van JIVC, alsook het Integrated Platform Management System en Integrated Navigation Bridge System van RH Marine ondergebracht.
De Directie Materiële Instandhouding (DMI) van de marine zal bij het eerste opgeleverde schip de leveranciers ondersteunen bij de inbouw. Bij de drie volgende schepen zal DMI zelf de inbouw verzorgen waarbij het bij de laatste twee schepen geheel verantwoordelijk is. DMI is ook verantwoordelijk voor onder andere de levering van alle antennes voor het ASWF.
Dreiging biedt ook kans
Even een stap opzij: de ontwerpfase startte in 2018. Toen zag de wereld er toch anders uit. Kijk even naar de nieuwe (onbemande) dreigingen die zich bijvoorbeeld in de Zwarte Zee en de Rode Zee veelvuldig en succesvol voordoen. Moet het ASWF-projectteam dan niet terug naar de tekentafel? Kerstens reageert nuchter: “Ook die dreigingen zijn gelukkig al meegenomen in het ontwerp van het schip en de initiële eisen die gesteld zijn. Dan heb je het dus niet over conventionele dreigingen, maar over aanvallen met zwermen van onbemande varende en vliegende systemen. Die vorm van dreiging kan het ASW-fregat ook goed tegengaan; daar hebben we verschillende systemen voor aan boord. Tegelijkertijd kun je een potentiële dreiging ook zien als een kans. Zo komt er ook capaciteit aan boord van het ASWF om met onbemande vliegende systemen te opereren. Daar is een aparte hangaar voor gepland.”
‘Hoe breng je schip nog slagvaardiger naar zee’
Nieuwe doctrines
Voortschrijdend inzicht leidt overigens niet alleen tot gebruik van nieuwe technologische toepassingen, waar het ASWF bol van staat. “Het zorgt ook voor nieuwe ideeën. Hoe gaat het personeel werken met de uiterst innovatieve, complexe systemen? Hoe voeren we bijvoorbeeld in de toekomst het gevecht, als het operatieconcept van het schip wordt bijgesteld? Denk daarbij niet alleen aan de mensen aan boord, maar ook aan de mensen er omheen. Hoe ondersteunen we dit schip zo goed mogelijk vanaf de wal, tijdens operaties, maar net zo goed als het gaat om het onderhoud? Vandaar dat we nu kijken naar nieuwe filosofieën, nieuwe doctrines, om dit schip nog slagvaardiger naar zee te kunnen brengen.”
Binationaal product
Mooie plannen en ideeën, maar Nederland en België bouwen dit type schip samen, waarbij Nederland dan wel de supervisie heeft. Liggen we op koers samen, zijn we het over dingen eens? “Jazeker!”, reageert de projectleider. “Sterker nog, die samenwerking is alleen maar hechter geworden. Met name doordat België vorig jaar voor een gelijke configuratie heeft gekozen. Dus krijgen de Zuiderburen identieke schepen als Nederland. Het ontwerpen en bouwen van één type schip, dat vereenvoudigt de zaak natuurlijk.”
De kapitein ter zee is ook zeer te spreken over de interactie met de Belgische projectleider en projectofficieren die bij COMMIT zijn geplaatst. “Zij bewaken niet alleen de Belgische belangen heel goed, maar helpen ons ook echt binnen het team. Zij denken en werken echt goed mee, waardoor er sprake is van een goed, binationaal product.”
‘Levert dit project op wat de gebruiker wil’
Kritisch op wat we doen
Kerstens is aangesteld als projectleider namens COMMIT, maar heeft vanuit zijn eigen kennis en ervaring als marineman, als zeevarende, natuurlijk ook zo zijn ideeën. Toch? “Als projectleider behartig ik de belangen van het project uiteraard”, stelt hij. “Maar tegelijkertijd kan ik met een hele frisse, maritieme blik ook kijken naar wat er nu uit komt rollen. Dus ik ben in die zin wel kritisch op wat we doen en of dit project wel oplevert wat CZSK als gebruiker wil. Je kunt het zo stellen: ik heb een hele duidelijk pet op als projectleider voor COMMIT, maar kan af en toe wel het petkapje verwisselen. Daarmee houd je de pet fris.”
