Tekst Stijn Jaspers
Foto SGT Gregory Fréni | video: AOO Arnoud Schoor
Beter worden in Optreden Verstedelijkt Gebied
Aan ondergrondse oorlogsvoering werd tot voor kort weinig aandacht besteed tijdens het opleiden en trainen voor Optreden Verstedelijkt Gebied (OVG). Die tijd is met de komst van de nieuwe trainingslocatie ‘Convooi’ van het Opleidings- en Trainingscentrum Manoeuvre (OTCMan) definitief voorbij. Tot 2 verdiepingen onder de grond kunnen eenheden zich straks voorbereiden op ondergronds Close Quarter Battle-optreden. Luitenant-kolonel Ron Dresen, commandant Opleiding en Training peloton Optreden Verstedelijkt Gebied (C O&T pel OVG), geeft een update.
De nieuwe OVG-locatie ligt naast het Air Operations Control Station Nieuw Milligen (AOCS NM). De landmacht heeft het terrein 5 jaar geleden overgenomen van de luchtmacht. Na jaren van saneren en verbouwen zijn afgelopen januari 2 gebouwen op het terrein in gebruik genomen als trainingsfaciliteit. Het derde gebouw is eind van dit jaar gereed. Evenals het grasveld waarop een bovengronds tunnelstelsel wordt geplaatst. Begin 2026 biedt Convooi de mogelijkheid om OVG-technieken te beoefenen van basisniveau tot complexe scenario’s. Op termijn wordt de faciliteit uitgebreid met een virtual reality (VR) simulatieruimte voor OVG-training.
Kantine en kantoorcomplex
De voormalige kantine (gebouw 27) is sinds januari in gebruik als trainingsruimte voor Close Quarter Battle. Het gebouw telt 1 verdieping, bovengronds, en bestaat uit verschillende ruimtes. Gebouw 27 is tijdens een oefening te betreden via deuren, ramen en ‘mouse-holing’. Dit is een tactiek die militairen gebruiken in het gevecht in stedelijk gebied, waarbij ze toegang creëren tot gebouwen door een muur op te blazen of er een tunnel doorheen te graven. Omdat op de nieuwe locatie ‘breachen’ met explosieven niet wordt toegepast, zijn de openingen al aangebracht in de vorm van stalen luiken. Ook wordt niet met scherp geschoten. Tijdens oefeningen gebruiken eenheden oefenmunitie FX, airsoftwapens, paintball en losse flodders.
‘We kunnen de doos van Pandora openen’
Gebouw 24 is een voormalig kantoorgebouw met een begane grond en een volledige verdieping onder de grond. Hier trainen militairen ook al voor ondergrondse oorlogsvoering. Over de hele lengte van het gebouw loopt een gang met aan weerszijden een wirwar aan kamers, deuren en doodlopende ruimtes. Vanaf een loopbrug is elke oefening van bovenaf te volgen. “Hier kunnen we ook de lichten dimmen en ‘de doos van Pandora’ openen”, zegt commandant Dresen. “Ons systeem van licht-, rook-, geur- en geluidseffecten die we tijdens een oefenscenario inzetten.”
Filmset
De voormalige CP-bunker van Staf CLSK is voor de overste de kers op de taart. Aan de buitenkant verraadt niets dat dit gebouw, met de naam ‘Bunker 01’, een ondergrondse wereld herbergt die 2 verdiepingen diep vele honderden vierkante meters aan oefenruimte biedt. Het hele complex ademt de sfeer van een filmset van een ‘zombie-apocalypse’-film. Donkere gangen, elektriciteitskabels die uit muren en plafonds steken, verlaten toiletten en controle- en commandoruimtes met overblijfselen van computers en servers. “Ik wist dat deze ruimte er was. Daarom wilde ik deze faciliteit ook graag van de luchtmacht overnemen, maar er wachtte ons een ‘kleine’ verrassing”, vertelt de commandant. “De bunker is jarenlang gesloten geweest. Niemand had door dat de vlotter van een toilet al die tijd doorliep. Het gevolg: het hele complex, 2 verdiepingen diep, was tot de nok toe gevuld met water.”
Check de video!
Nu het is leeggepompt wordt het ondergrondse complex geschikt gemaakt om te oefenen. Want hoewel de commandant het apocalyptische karakter wil behouden, moet de faciliteit wel veilig zijn. “Je wilt niet dat een militair met een been door de vloer zakt of blijft hangen aan een elektriciteitskabel. Want hoe kaal en ruig het hier ook mag zijn, het moet wel veilig zijn.”
‘De tunnels zijn zo ontworpen dat ze eenheden psychologisch uitdagen’
Grasveld
Op het nu nog lege grasveld op het terrein wordt later dit jaar de vierde faciliteit geplaatst; een bovengronds tunnelstelsel. “De tunnels zijn zo ontworpen dat ze eenheden psychologisch uitdagen. Je kunt namelijk net niet rechtop staan en net niet lekker draaien”, zegt commandant Dresen. “Ideaal dus voor de mentale voorbereiding op een gevoel van isolatie, opsluiting, claustrofobie en gebrek aan licht en zuurstof. Ervaringen die onlosmakelijk horen bij ondergrondse oorlogsvoering, en je moet beoefenen.”
Gebruikers en bezetting
De gebruikers van de nieuwe OVG-locatie, maar ook die van de 2 andere oefendorpen, bestaan voornamelijk uit eenheden van de landmacht en mariniers. Daarnaast worden de locaties ook gebruikt voor trainingen van de brandweer, de Dienst Speciale Interventies van de politie en de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst, de opsporingsdienst van de Belastingdienst die samen met de genie huiszoekingen doet.
Ook militairen van bondgenoten, zoals de Belgen, Britten en Denen, zijn graag geziene gasten. De commandant streeft op Convooi naar een bezetting van 35 tot 40 weken per jaar. De locatie is beschikbaar van 7.00 uur tot 18.00 uur. Hiermee ontlast het met name oefendorp Oostdorp. Dat barst met zo’n 20.000 militairen die hier jaarlijks 45 van de 52 weken trainen – ook ’s avonds en in het weekend – behoorlijk uit zijn voegen. De bezetting van oefendorp Marnehuizen is vanwege de geografische ligging (het noordwesten van Groningen) met 35 weken per jaar een stuk lager.
NAVO-werkgroep Urban
Sinds 2023 is luitenant-kolonel Dresen voorzitter van de NAVO-werkgroep Urban. 2 keer per jaar komt deze werkgroep bij elkaar om kennis te delen op het gebied van OVG. De grootste opgave van deze werkgroep? Werken aan interoperabiliteit tussen bondgenoten. In het kader van Hoofdtaak 1 is het cruciaal dat systemen en processen van partners goed op elkaar aansluiten. “Om dit voor elkaar te krijgen, werken we aan de ontwikkeling van 2 cursussen, een basis- en vervolgcursus OVG, voor in de NAVO-catalogus. In april 2026 komt de werkgroep trouwens in Nederland samen. Een bezoek aan Convooi staat zeker op het programma, want ook onze bondgenoten zijn nieuwsgierig naar de nieuwe locatie en komen hier zeker trainen in de toekomst.”
’10 procent van de burgers blijft tijdens een oorlog achter in steden en dorpen’
Toekomstig conflict
De extra focus op OVG, en specifiek op ondergrondse oorlogsvoering, komt niet uit de lucht vallen. Al in 2018 stond in de beleidsvisie ‘Veiligheid is vooruitzien’ van C-LAS dat de krijgsmacht beter moet worden in het gevecht in verstedelijkt gebied. Ook in de Defensievisie 2035 uit 2020 wordt OVG specifiek genoemd. In de probleemanalyse staat dat Defensie niet is toegerust voor het optreden in verstedelijkt gebied. Terwijl volgens een rapport van de Verenigde Naties rond het jaar 2050 ongeveer 68 procent van de wereldbevolking in of rond een stad woont.
“En zo’n 10 procent van de burgers blijft tijdens een oorlog achter in steden en dorpen. Opleiden en trainen voor OVG en ondergrondse oorlogsvoering is dus belangrijker dan ooit”, benadrukt luitenant-kolonel Ron Dresen. “Niet alleen voor 2050, maar nu al. Ook in relatie tot Hoofdtaak 1. Nederland is dichtbevolkt. Bij een conflict op ons grondgebied is Close Quarter Battle in steden onvermijdelijk. Bij de steun aan NAVO-bondgenoten in Oost-Europa is de kans op OVG ook levensgroot. Litouwen bijvoorbeeld focust zich specifiek op de bescherming van 3 stedelijke centra. In de Finse hoofdstad Helsinki bieden bijna 6.000 schuilkelders ruimte aan 900.000 inwoners. Bij een conflict in die regio’s vecht je onvermijdelijk in steden, tussen burgers. Met deze nieuwe locatie zetten we een grote stap om als krijgsmacht inzetgereed te zijn voor het gevecht in stedelijk gebied. Boven- én ondergronds.”
