Geen wolkje aan de lucht

NAVO-top 2025: terugblik inzet luchtmacht

Tekst: Stijn Jaspers

Het is de ‘day after’. Hoe gaat het met je?

“Ik ben trots. Het waren lange dagen waarin ik van zeven uur ’s morgens tot elf uur ’s avonds onderdeel ben geweest van iets heel bijzonders. Een NAVO-top in Nederland, met een secretaris-generaal die onze oud-premier is en in een tijd van grote geopolitieke spanningen. Deze top is denk ik voor Europa echt een sleutelmoment voor onze vrede en veiligheid de komende jaren.”

Het is te vroeg voor een volledige evaluatie. Maar hoe verliep de inzet?

“Soepel. Onze vooraf gemaakte plannen, scenario’s en maatregelen zijn robuust gebleken. We hebben het Nederlandse luchtruim veilig gehouden. Vandaag zijn we direct gestart met de evaluatie. Mijn eindverslag volgt volgende week. Wat daar in ieder geval in komt te staan, is dat we de opgetuigde organisatie van deze veiligheidsoperatie niet helemaal moeten afbreken. Wat we hebben neergezet werkt. En wil je snel kunnen inzetten in geval van dreiging.”

Wat was jouw rol vanuit de luchtmacht?

“Simpel gezegd, zorgen dat de luchtmacht deze opdracht tijdens de top optimaal kon uitvoeren; het beveiligen en bewaken van het Nederlandse luchtruim. Ik deed dit vanuit mijn functie als lead planner. Ik was verantwoordelijk voor de coördinatie van het plan Luchtruim Bewaken en Beveiligen (LBB) van Defensie. Als vertegenwoordiger van het CLSK zat ik hiervoor in de Expertgroep Lucht.”

Wanneer, hoe en waar begin je met zo’n monsterklus?

“De verdediging van het Nederlandse luchtruim is een hoofdtaak van de luchtmacht. 24/7 staan twee bewapende F-35’s paraat; de Quick Reaction Alert. Dat was ons startpunt. De NAVO-top vroeg natuurlijk om een gigantische opschaling van de paraatheid en veel bredere en intensievere samenwerking met militaire en civiele partners. Om dat te organiseren kon ik putten uit mijn ervaring binnen de gevechtsleiding en andere projecten als lead planner op het Air Combat Command en het National Air & Space Operations Center. Als blauwdruk van onze plannen hebben wij de luchtmachtinzet tijdens de Nuclear Security Summit 2014 in Den Haag genomen. Dat was tot aan de NAVO-top 2025 de grootste veiligheidsoperatie ooit in Nederland.”

Wat was een van de grootste projecten die je moest realiseren?

“Voor het bewaken en beveiligen van het luchtruim direct rond Den Haag hebben we zes Apaches ingezet. Tijdens de piekomenten, zoals de vergaderingen in het World Forum, de hoofdlocatie van de NAVO-top 2025, waren ze continu in de lucht. De Apaches waren op het voormalige Marinevliegkamp Valkenburg gestationeerd. We moesten het vliegkamp hiervoor laten herrijzen. Dat was een megaproject. Er is onder andere een mobiele verkeerstoren neergezet en de beveiliging van het terrein moest worden georganiseerd. Verder zijn communicatiesystemen aangelegd en radar- en luchtverdedigingssystemen geplaatst.”

Hoe heeft de luchtmacht geoefend voor de NAVO-top?

“Zowel live als virtueel is er geoefend. Ik vond zelf de table top-oefeningen supergaaf. Tijdens zo’n oefening doorloop je met verschillende civiele en militaire organisaties een speciaal ontwikkeld scenario om de samenwerking te testen. Dit kan een terreuraanslag zijn of een demonstratie. Deze oefeningen hebben de processen echt verbeterd. Een andere bijzondere oefening was de Slow Mover Intercept training. Wat doe je als een klein sportvliegtuig het World Forum in Den Haag nadert. Hoe vlieg je hier als F-35 naast? Via welke frequentie maak je contact? Wanneer en hoe draagt het gevechtsvliegtuig het vliegtuigje over aan een Apache-vlieger? En wanneer kies je voor de laatste optie; het neerhalen van het toestel? Dat is allemaal in de lucht beoefend.”

Wat waren de hoofdlocaties voor de luchtmacht tijdens de NAVO-top?

“Het plan LBB is operationeel uitgevoerd vanaf het Air Operations Control Station Nieuw Milligen (AOCS NM, red.), voormalig Marinevliegkamp Valkenburg en luchtverdedigings- en commandofregat (LCF) Zr.Ms. Tromp. De Tromp stond onder commando van AOCS NM en werd voor de top van CZSK naar CLSK gemandateerd. En op diverse locaties zijn de Patriot- en NASAMS- luchtverdedigingssystemen ingezet.”

De NAVO-top zit erop. Anderhalf jaar heb je gebuffeld. Wat vond je het meest bijzonder?

“Dat is een makkelijke vraag. En het antwoord is misschien niet heel spannend. Maar dat is oprecht de interdepartementale samenwerking. Die was fantastisch. Met de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en van Justitie en Veiligheid, Luchtverkeersleiding Nederland, Maastricht Upper Area Control Centre, Nationale Operaties van Defensie en vele anderen.”

“Ook de internationale samenwerking was intensief en succesvol. De NAVO heeft speciaal voor de top onze flanken versterkt, van IJsland tot aan Polen, met zowel maritieme als air assets van het bondgenootschap die continue aanwezig waren. Hun Situational Awareness deelden ze met ons waardoor wij onze LBB-capaciteiten effectiever konden inzetten voor het beveiligen van ons luchtruim. Deze NAVO-operatie droeg de naam Brilliant Orange.”

“We hebben bergen verzet met elkaar en een stevig netwerk opgebouwd. Een netwerk dat als het aan mij ligt na deze NAVO-top in stand wordt gehouden. Waarom? Omdat ik denk dat de civiel-militaire samenwerking essentieel is voor Hoofdtaak 1: bescherming van eigen land en NAVO-bondgenoten. Precies dat hebben we deze afgelopen dagen laten zien.”