Paraat boven Polen

Nederlanders en Noren beschermen samen oostelijk NAVO-luchtruim

Nederlandse F-35 gevechtsvliegen bewaken sinds zondag vanuit Polen het NAVO-luchtruim boven Oost-Europa. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met Noorse collega’s. “Een paar dagen geleden heeft een Noorse vlieger nog in een Nederlandse kist gevlogen.”

Tekst: kapitein Arjen de Boer | Foto: sergeant-majoor Cristian Schrik

De kop is eraf. De eerste zogeheten sorties zijn gevlogen en de mannen en vrouwen hebben hun plek gevonden op een luchtmachtbasis in Polen. Het is niet zomaar een missie voor het gecombineerd Nederlands-Noorse detachement, weten majoor Dennis (Nederland) en majoor Lux (Noorwegen). Aan de ander kant van de grens woedt de oorlog in Oekraïne en Polen is een belangrijk knooppunt om de hulp aan Oekraïne in goede banen te leiden.

Nederlandse en Noorse F-35 gevechtsvliegtuigen bewaken sinds zondag het luchtruim boven Oost-Europa, vertellen de mannen. Beiden zijn Chief of Staff voor hun detachement. Dat bestaat uit in totaal vier F-35’s inclusief vliegers, onderhoudspersoneel en Force Protection om de militairen en het materiaal te beschermen. “Met onze kisten houden we in de gaten of er bij de grens geen gekke dingen gebeuren”, legt Dennis uit. “Daarnaast bewaken we de komende drie maanden de logistieke aanvoerlijnen richting Oekraïne”, vult Lux aan. Tijdens deze sorties, vliegertaal voor een inzet van take-off tot landing, blijven ze boven NAVO-verdragsgebied.

QRA

24/7 staan er twee kisten paraat om direct het luchtruim te kiezen mocht er sprake zijn van een indringer of een verdachte situatie. “Vergelijk het met de QRA zoals we die ook boven Nederland, België en Luxemburg uitvoeren”, zegt Dennis. “Het is niet heel anders.” Bij een zogenoemd Quick Reaction Alert rennen gealarmeerde vliegers naar hun kisten en stijgen op om bijvoorbeeld een onbekend vliegtuig te onderscheppen. “Daar zijn wij ook goed mee bekend”, aldus Lux. “We doen vanaf Evenes Air Base hetzelfde in ons luchtruim boven Scandinavië.”

Eergisteren was in Polen al de eerste scramble (snelle inzet van de QRA), aldus Dennis. Door Rusland afgevuurde Shahed-drones vormden in de nacht van dinsdag op woensdag een dreiging voor het NAVO-grondgebied. Daarom alarmeerde het Combined Air Operations Centre twee Nederlandse F-35’s. De bedoeling was de onbemande projectielen bij het passeren van een bondgenootschappelijke grens te vernietigen. Wapeninzet bleek echter niet noodzakelijk.

Scrambles komen overigens in Oost-Europa vaker voor. Zo zetten eind juli Polen en bondgenoten gevechtsvliegtuigen in om het Poolse luchtruim te beschermen. Aanleiding waren Russische luchtaanvallen op het westen van Oekraïne, niet ver van de Poolse grens.

De inzet van de Noren en Nederlanders maakt deel uit van de NATO Security Assistance and Training for Ukraine (NSATU). Deze missie levert niet alleen materieel maar coördineert en faciliteert ook de training van Oekraïense militairen. De Noren en Nederlanders beschermen deze missie dus en schrikken Rusland af. Tegelijkertijd maken zij van de mogelijkheid gebruik om samen te trainen. Niet alleen in de lucht, maar ook op de grond.

Soepel samen

De nauwe samenwerking is niet zomaar uit de lucht gegrepen, benadrukken Dennis en Lux. Beide luchtmachten werken al decennialang samen bij opleiding en training. “Dat gebeurde al toen we allebei nog met F-16’s vlogen”, vertelt Lux. “Dankzij die jarenlange ervaring is er een natuurlijke samenwerking.”

Goed voorbeeld is de Weapons Instructor Course (WIC) die op vliegbasis Leeuwarden wordt gegeven. Tijdens deze hoog aangeschreven en intensieve cursus kunnen vliegers uit Nederland en van bondgenoten de puntjes op de i zetten als het gaat om luchtgevechten en geïntegreerd optreden. Het Air Combat Command van Nederland en de Noorse luchtmacht organiseren samen de opleiding. Zodoende is het niet zo gek dat beide luchtmachten qua samenstelling en werkwijze sterk op elkaar lijken, broer en zus zeg maar. “Sterker nog”, stelt Dennis. “De Noren zien wij als een preferred partner, zo soepel gaat het.”

Dat is met de F-35 niet anders. Op kleine details na zijn de Noorse en Nederlandse kisten identiek. Zodanig dat vliegers moeiteloos in elkaars F-35 kunnen stappen als de nood erom vraagt. En dat scenario wordt ook getraind, zegt Dennis. “Een paar dagen geleden heeft een Noorse vlieger nog in een Nederlandse kist gevlogen.” Iets dat overigens volkomen legaal en verantwoord is, benadrukken beide mannen.

Die verwevenheid is ook terug te zien op het onderhoudsvlak. “Beide teams kijken bij elkaar in de keuken en leren van elkaar”, legt Dennis uit. Zo hebben de Noren onlangs meer tekst en uitleg gegeven over het opnieuw inpakken van de dragchute, aldus Lux. Dat is een kleine remparachute opgeborgen in een aerodynamische pod bovenop het toestel die een F-35 tijdens een landing achter zich kan uitwerpen om sneller en veilig tot stilstand te komen. “Zo kunnen we in de toekomst ook gebruikmaken van elkaars personeel. Bijvoorbeeld tijdens een oefening. Dan hoeven we minder eigen monteurs mee te nemen. Die kunnen hun aandacht dan op andere zaken richten.”

Tragisch verlies

Majoors Lux en Dennis benadrukken de goede ontvangst door de collega’s van de Poolse luchtmacht. “Ondanks dat ze zelfs onlangs een tragisch verlies hebben geleden”, zegt Lux verwijzend naar de dood van een Poolse gevechtsvlieger. Die crashte vorige week tijdens een oefening voor een vliegshow. “We kwamen in een gespreid bedje terecht, en als iets er niet is dan doen ze hun best om het alsnog te regelen.”

Een goed begin is het halve werk, al zal het detachement het de komende maanden nog druk genoeg krijgen. De komende tijd richten beide detachementen zich op de belangrijkste taak: bescherming van het NAVO-gebied en het logistieke centrum in het bijzonder, zo spreken Lux en Dennis woorden van gelijke strekking. “Als we dat goed afronden én onze trainingsdoelen halen dan is het een geslaagde missie.”