Toekomst van Europese veiligheid en defensie aan bod in Den Haag
Defensie maakt zich klaar voor de grootste veiligheidsoperatie ooit in Nederland: de NAVO-top, die op 24 en 25 juni in Den Haag wordt gehouden. Maar voor het zover is, moet alles tot in detail worden gepland en geregeld. Van publieksevenementen tot militaire gereedheid. De Defensiekrant besteedt elke week aandacht aan een van deze onderwerpen. Deze week: een conferentie van Clingendael over de toekomst van de Europese defensie.
Tekst: Stijn Jaspers | Foto’s: Clingendael en archief Mediacentrum Defensie
Dinsdag 3 juni. Tientallen mensen staan voor de ingang van Nieuwspoort bij het gebouw van de Tweede Kamer in Den Haag. En dat komt niet alleen door de grote belangstelling voor de Clingendael-conferentie Reimagining European Defence. Het kabinet is gevallen. Politiek Den Haag staat op z’n kop. Maar binnen in Nieuwspoort staan de Europese veiligheid en defensie stevig rechtop.
Hoe kan Europa beter voor zijn eigen veiligheid zorgen? Wat is de toekomst van de Europese defensie? Deze vragen staan centraal tijdens de conferentie. De belangrijkste sprekers zijn Andrius Kubilius en Commandant der Strijdkrachten generaal Onno Eichelsheim. Kubilius is de eerste eurocommissaris voor Defensie en Ruimtevaart en voormalig premier van Litouwen.
‘We moeten laten zien dat we bereid zijn om voor vrijheid en vrede te vechten’
Oorlogen, de groeiende hybride dreiging en sabotage in de Oostzee zetten de Europese veiligheid steeds meer onder druk. Volgens Eichelsheim is dit het moment om als Europa sterk te staan. “We moeten laten zien dat we bereid zijn om voor vrijheid en vrede te vechten”, zegt de generaal tijdens zijn keynote speech. “We moeten zorgen dat onze krijgsmacht volledig is uitgerust, met voldoende manschappen, materieel, munitie en voorraden. Zoals onze koning opmerkte toen hij laatst de Nederlandse troepen bezocht: we moeten ervoor zorgen dat ze ‘tot de tanden toe bewapend’ zijn.”
Pre-event NAVO-top
De conferentie was een belangrijk pre-event over Europese veiligheid in aanloop naar de NAVO-top 2025 op 24 en 25 juni in Den Haag. Clingendael organiseerde de middag samen met Nieuwspoort en de Permanente Vertegenwoordiging in Nederland van de Europese Commissie. Behalve de keynotes van eurocommissaris Kubilius en generaal Eichelsheim, stonden paneldiscussies op het programma. Verschillende experts praatten hierin over de Europese veiligheid en defensie.
De conferentie trok een publiek dat bestaat uit medewerkers van verschillende ministeries, zoals Defensie, Buitenlandse Zaken en Justitie en Veiligheid. Ook de Europese Commissie was vertegenwoordigd net als denk- en kennisinstellingen zoals The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS), RAND Europe en de universiteiten van Leiden, Twente en Maastricht. Ambassadeurs en hun medewerkers uit Slowakije, Finland, België, Oostenrijk en Albanië waren ook aanwezig. Net als vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en de industrie en jongeren en studenten, onder andere via de Jonge Atlantici.
Voorbeelden van samenwerking
Europese landen moeten ook beter samenwerken op defensiegebied, benadrukt de generaal tegen de aanwezigen. Een voorbeeld daarvan is Defport, een nieuw platform voor samenwerking tussen Defensie, onderzoeksinstellingen en de industrie. Een ander voorbeeld is SeaSEC dat zorgt voor veiligheid op de zeebodem. Ook zet Nederland zich met andere Europese landen in op het gebied van ruimtevaart. “Volgend jaar lanceert Nederland meerdere satellieten in samenwerking met de Nederlandse industrie en internationale partners”, schetst Eichelsheim.
‘Is Europa klaar om de Russen het hoofd te bieden?’
Het gaat de generaal bij de samenwerking met de industrie niet alleen om capaciteiten zoals gevechtstanks, schepen of vliegtuigen. “We moeten ook innovatieve oplossingen realiseren, zoals drones. Die kunnen snel, voor minder geld en in enorme aantallen worden aangeschaft.” Kubilius beaamt dat en vraagt zich af of Europa klaar is om de Russen het hoofd te bieden. Dit in het geval dat zij de NAVO aanvallen. “Terwijl Europa weet dat Poetins troepen miljoenen drones achter de hand hebben”, voegt hij toe.
‘Nederland toont leiderschap in de verdediging van Europa'
Nederland toont leiderschap
Nederland toont volgens Kubilius leiderschap in de verdediging van Europa. Door militair bij te dragen aan NAVO-missies zoals Baltic Sentry en Baltic Lightning. De missie Baltic Sentry zorgt voor onder meer de beveiliging van kritieke onderzeese infrastructuur, zoals energie- en datakabels. De Koninklijke Marine levert hiervoor een aantal schepen. De operatie Baltic Lightning bewaakt het luchtruim van de Baltische Staten. Met vier F-35’s draagt Defensie vanuit Estland bij aan de zogenoemde ‘Air Policing’.
‘Trans-Atlantische band onverminderd belangrijk’
Olifant in de kamer
Sinds de oprichting van de NAVO in 1949 leunde Europa voor haar vrede en veiligheid decennialang op de Verenigde Staten. De huidige Amerikaanse president Trump en een Amerika dat zich meer en meer richt op de Indo-Pacific-regio, schudden Europa ruw wakker uit de veilige waakstand. Europa moet fors meer aan defensie uitgeven en paraat en gereed zijn voor inzet om zichzelf te verdedigen.
Deze olifant in de kamer wordt niet geschuwd door generaal Eichelsheim en eurocommissaris Kubilius. “Europa fietste jarenlang bergaf”, zegt laatstgenoemde. “Comfortabel. De VS hielden ons veilig. Nu moeten we zelf omhoog fietsen. Als je dan niet trapt, val je om.” Eichelsheim benadrukt op zijn beurt dat de NAVO-norm omhoog moet en Europa zichzelf moet kunnen verdedigen. Maar de hoogste Nederlandse militair zegt ook dat de trans-Atlantische band onverminderd belangrijk is en niet verbroken wordt. Het is en-en.
‘We moeten zelf omhoog fietsen. Als je dan niet trapt, val je om’
Cruciaal voor Europa
Volgens de eurocommissaris is de aanstaande NAVO-top cruciaal voor Europa. “Het is tijd om te handelen. Niet om te klagen.” De Europese bondgenoten moeten tijdens de top laten zien dat ze verenigd zijn en veel over hebben voor een veilig Europa. Kubilius noemde direct drie belangrijke punten voor de Europese defensie-agenda: “De Europese defensie-industrie moet minder afhankelijk worden van kritieke grondstoffen uit China en bijvoorbeeld zelf raketbrandstof gaan vervaardigen. Ook moet Europa de militaire aanwezigheid van de VS op ons continent kunnen vervangen. Dit vraagt om een investering van duizend miljard euro en zijn er 300.000 actieve militairen nodig. De Europese defensie-industrie moet verder integreren. Ook met Oekraïne.”
De woorden van de voormalig premier van Litouwen komen aan in de zaal. De helft van zijn leven was zijn land door de Russen bezet. Dat Kubilius veel over heeft om de democratie en veiligheid van Europa te verdedigen is duidelijk.
Zijn betoog sluit naadloos aan bij de hoop die de Nederlandse minister van Defensie Ruben Brekelmans een dag eerder uitsprak. Brekelmans zei dat de NAVO-top in Den Haag de geschiedenis kan ingaan als het moment waarop Europa opstond en verantwoordelijkheid nam. Hij deed dat in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag tijdens ‘Debat in de Stad’, onderdeel van de NAVO door Nederland tour. Hier kwamen zo’n zeshonderd geïnteresseerden in actuele geopolitiek, experts, betrokkenen bij de lokale politiek en studenten op af.
Vrede in Oekraïne is vrede in Europa
Oekraïne is tijdens de keynotes van Kubilius en Eichelsheim nooit ver weg. Kubilius: “Vrede in Oekraïne is vrede in Europa. Daar moeten we zelf aan werken. Europese landen moeten 3,5% van het bruto binnenlands product (bbp) aan defensie uitgeven. Maar ze moeten ook Oekraïne ondersteunen. Nederland en de Nederlandse defensie-industrie begrijpen dat.”
“De oostgrens van Europa is onze grens”, benadrukt Eichelsheim. “Uw vrijheid is onze missie. We zullen ons blijven inzetten voor die zaak. Als EU, maar ook als NAVO. Omdat vrede geen utopie mag worden voor de volgende generatie.”
Niet controversieel
In hetzelfde gebouw vraagt demissionair premier Schoof een dag na de conferentie, tijdens het debat over de val van het kabinet, de onderwerpen nationale en internationale veiligheid niet controversieel te verklaren. Wie vandaag aanwezig was, en de urgentie heeft gevoeld, zal die vraag positief beantwoorden. De Europese veiligheid en defensie moet rechtop blijven staan. Ook al staat politiek Den Haag nog even op z’n kop.
YouTube-kanaal Clingendael
De opening van de conferentie, de keynotes van eurocommissaris Andrius Kubilius en Commandant der Strijdkrachten generaal Onno Eichelsheim en de aansluitende Q&A zijn terug te kijken op het YouTube-kanaal van Clingendael.
