Tekst Annelies Rijnbeek en KAP Kirsten de Vries
Foto boven: ICEYE | Video: Annelies Rijnbeek
Eerste van 4 SAR-satellieten gelanceerd
Met de lancering van de eerste van 4 eigen operationele satellieten zet Defensie een grote stap in het ruimtedomein. Deze SAR-satelliet (Synthethic Aperture Radar) kan onder alle weersomstandigheden, dus ook met wolken en in het donker, gedetailleerde beelden van de aarde maken. En dat is ook voor de Koninklijke Marine heel goed nieuws.
Onder toeziend oog van Commandant Lucht- en Ruimtestrijdkrachten (C-LRS) luitenant-generaal André Steur en Hoofd Defence Space Security Centre (DSSC) kolonel Bernard Buijs verliet de satelliet op 23 juni om 23.26 uur Nederlandse tijd het lanceerplatform op Vandenberg Space Force Base in Californië. De 2 roemen de multi-inzetbaarheid van de satelliet. Steur: “Onder een bosrand kun je bijvoorbeeld tanks waarnemen, omdat dat rechte metalen dingen zijn die goed reflecteren. Als je met het blote oog kijkt, zie je alleen maar groene blaadjes.”
Buijs, met oog voor de belangen van CZSK: "De satelliet vliegt om de hele aarde heen en 80 procent daarvan is water. De satelliet vliegt met 7 kilometer per seconde, dus kun je in korte tijd een groot zeeoppervlak in beeld brengen, veel scheepvaart in kaart brengen en er een analyse op loslaten welke schepen je in de gaten wilt houden." Steur valt hem bij: "Ik denk dat het voor de marine op tactisch niveau heel belangrijk is om te weten waar vlootverbanden zich bevinden, hoe ver weg ze zijn, wat voor bewapening ze bij zich hebben.”
‘Het is heel bijzonder wat hier gebeurt’
Het is de bedoeling dat de in totaal 4 SAR-satellieten binnen een jaar de ruimte in gaan. Ieder kwartaal wordt er een gelanceerd. Vanwege de sterk veranderende wereld is enige haast geboden. Buijs: “De noodzaak is er en we hebben snel geschakeld. Op het startpunt in november spraken we met de leverancier en in maart is het contract getekend. Nu zitten we in juni en is de eerste al gelanceerd. Het is heel bijzonder wat hier gebeurt.”
De lancering terugkijken? Bekijk de beelden hieronder.
‘Investeren in het ruimtedomein is cruciaal voor de NAVO en voor Nederland’
Begrijpen, voorspellen en reageren
In de afgelopen jaren maakte Defensie een inhaalslag in het ruimtedomein. In 2021 lanceerde de luchtmacht de eerste militaire nanosatelliet, de BRIK-II. De Noors-Nederlandse Birkeland en Huygens volgden in 2023. Steur: “Het investeren in het ruimtedomein is cruciaal voor de NAVO en voor Nederland. Met deze capaciteit kunnen we onze eenheden vertellen waar de vijand zit en wat die aan het doen is. Om uiteindelijk dat gevecht ook te kunnen winnen.”
Als de C-LRS het over voorspellen heeft, gebruikt hij de Russische inval in Oekraïne als voorbeeld. “Aan de vooravond daarvan zag je heel goed op satellietbeelden, zowel in het radarspectrum als in het visuele spectrum, waar de troepenopbouw van de Russen plaatsvond. Je kon goed zien waar en wanneer de aanval zou plaatsvinden.”
Onafhankelijkheid
Het duurt een paar maanden voordat iedere SAR-satelliet operationeel is. Ze gaan allemaal zo’n 5 jaar mee. Zodra de zonnepanelen uitgeklapt en de systemen geactiveerd zijn, hebben alle krijgsmachtdelen 'overal ogen en oren'. Maar er wordt ook een stukje onafhankelijkheid mee gecreëerd, benadrukt het hoofd DSSC. “Iedereen heeft nú informatie nodig, dus het is niet vanzelfsprekend dat partners in staat zijn om die aan ons te leveren, omdat ze de satellieten voor hun eigen toepassingen gebruiken. En je wilt je niet laten verrassen.”
‘We hebben een uitstekende space-industrie’
BV Nederland
De SAR-satellieten zijn geproduceerd door de Finse fabrikant ICEYE, maar de Nederlandse industrie en universiteiten roeren zich steeds meer in de ontwikkelprocessen. In 2028 gaat de militaire satelliet PAMI-1, van Nederlandse makelij, de ruimte in. “We zijn iets te bescheiden over onze rol in het ruimtedomein”, vindt de C-LRS. “Maar als ik kijk naar onze kennisinstituten, naar ons onderwijs zoals de Technische Universiteit in Delft en naar onze industrie, dan kunnen we een hele belangrijke rol spelen in het opbouwen van Space Situational Awareness. Er is nu geld beschikbaar om echt door te pakken. Dit zijn prachtige kansen voor de BV Nederland. We hebben een uitstekende space-industrie.”
‘Goede kans om specifiek doel te detecteren’
“Zr.Ms. De Ruyter had zelf geen directe rol bij de lancering van de satelliet”, vertelt commandocentrale- en luchtverdedigingsofficier luitenant ter zee 2OC Gijs van der Niet. “Ons schip was op dat moment als vlaggenschip van de Standing NATO Maritime Group 1 op zee bij Zuid-Engeland. Daar waren we in de gelegenheid om de nieuwe defensiesatelliet waar te nemen tijdens zijn tweede baan om de aarde, enkele uren na de lancering. Voor het detecteren en volgen van de satelliet gebruikten wij de SMART-L Multi Mission/Naval (MM/N). Met deze nieuwe luchtwaarschuwingsradar van het Luchtverdedigings- en Commandofregat (LCF) kun je op grote afstanden luchtcontacten detecteren. Sinds de vervanging van de SMART-L door de SMART-L MM/N heeft het LCF de capaciteit om ook buiten de dampkring ballistische raketten en satellieten te detecteren en te volgen. Vanuit het CLRS ontvingen wij de details over de satelliet om ons goed te kunnen positioneren en onze sensoren goed in te stellen. Het detecteren van de defensiesatelliet bood ons als Anti Air Warfare-team een goede gelegenheid om een specifiek doel te detecteren, in plaats van een willekeurige satelliet.”
