Luchtverdedigers zij aan zij

NAVO-partners trainen in gesimuleerde wereld tijdens JPOW 2025

De Luitenant-generaal Bestkazerne in Vredepeel verwelkomde deze maand luchtverdedigers uit liefst vijftien NAVO-landen. Tijdens de tweejaarlijkse oefening Joint Project Optic Windmill (JPOW) koppelden zij hun systemen virtueel aan elkaar. Doel was om samen alle ‘vijandelijke’ vliegtuigen, raketten en drones te identificeren en te onderscheppen. Vanachter de computer kregen de ruim 700 deelnemers tal van scenario’s op zich afgevuurd.

^{Tekst: LTZ 2OC (SD) Djenna Perreijn en kapitein Nico Schinkelshoek | Foto’s: sergeant Gregory Fréni, sergeant Jasper Verolme en adjudant Leo Roos}
De main training area neemt de halve vliegstrip in beslag. Collega’s uit alle windstreken zitten dwars door elkaar. Wie uit de enorme witte tenten stapt, moet flink met de ogen knipperen om te wennen aan het felle zonlicht. Veel krijgen de deelnemers van oefening JPOW daar overigens niet van mee. Tussen zwart beklede schotten turen operators naar computerschermen om de virtuele luchtdreiging de baas te zijn.

Simulatie op hoog niveau

Deelnemers verliezen zich gemakkelijk in de met bits en bytes gebouwde wereld. “Het voelt levensecht aan”, zegt de Duitse luitenant-kolonel Benjamin. “Op het feit na dat je normaal gezien duizenden kilometers bij collega’s vandaan zit. Nu hoeven we slechts een paar meter te lopen voor direct overleg. Elke avond evalueren we de oefendag. Alle fouten worden besproken.”

Luitenant-kolonel Rob Olthoff noemt de grootste lucht- en raketverdedigingsoefening van Europa dan ook de ‘Champions League van de simulatiewereld’. Samen met zijn Duitse evenknie is hij verantwoordelijk voor de exercitie die de twee landen gezamenlijk organiseren. Hoofddoel is de luchtverdedigers te laten samenwerken met de verschillende systemen die zij gebruiken. De gedachte is namelijk dat het geheel dreigingen beter het hoofd biedt dan elk systeem afzonderlijk.

Dreiging van vandaag

Waar JPOW tijdens de allereerste editie in 1996 nog tegen fictieve vijanden werd ‘uitgevochten’, is het tijdens deze editie geen geheim dat de dreiging uit het oosten komt. “We gebruiken de dreiging van vandaag. De oefening is gebaseerd op de plannen die de NAVO nu schrijft”, vertelt luitenant-kolonel Olthoff. De oefening speelt zich grotendeels af in het virtuele domein, maar van vrijwel elk systeem in het scenario is er ook minimaal één daadwerkelijk bij betrokken.

Het onderscheppen van raketten en bijvoorbeeld drones gebeurt in de simulatie niet alleen met materieel dat nu al in het bezit is van de deelnemers. Maar ook met spullen die pas later beschikbaar komen. JPOW is sinds oudsher namelijk een soort tijdmachine die vijf jaar op het heden vooruitloopt. Omdat de software van nieuwe systemen vaak al wel beschikbaar is, kan die virtueel getest worden, inclusief bijbehorende procedures. “We trainen hier op het hoogste niveau”, stelt majoor Jeroen, commandant van 12 luchtverdedigingsbatterij. “Als je hier de beveiligingspoort doorkomt, stap je de toekomst in. Door het trainen met nieuwe wapens heb ik het vertrouwen dat we over een paar jaar sneller gereed kunnen staan en sterker zijn."

Nieuwe deelnemers

Majoor Jeroen ziet dat alle relevante spelers in Vredepeel aanwezig zijn. Denk aan de Verenigde Staten en Duitsland, maar ook aan de NAVO-nieuwkomers Finland en Zweden. Baltische staten zoals Estland en Litouwen zijn bovendien groter vertegenwoordigd dan ooit tevoren. “Finland werkt al langer met een systeem dat voor ons nieuw is. Als er vragen zijn, stap ik even binnen, zoals vanmorgen: hoe plannen jullie een ontplooiing?’” Volgens captain battle assistent opperwachtmeester Mikeon is nú ook het moment om met bondgenoten alle technologie en systemen te integreren. “In vredestijd moeten we alle randvoorwaarden afdekken. Als we pas gaan nadenken en samenwerken als de aanval is begonnen, zijn we te laat.”

“Voorheen moesten we informatie rubriceren, nu mogen we onze systemen aan elkaar koppelen en horen ze er helemaal bij”, licht Benjamin toe. “En daar zijn ze heel blij mee; ik zie dat ze graag willen leren en bijdragen.”

Terug van weggeweest

Het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC) uit Vredepeel, gastheer van de oefening, gaat dankzij investeringen enorm groeien. Ook oefening JPOW wordt alleen maar groter. Commandant kolonel Olav Spanjer: “In 1996 begonnen we met Patriot-landen Duitsland en de Verenigde Staten, maar nu komen er steeds meer landen en externe partners bij.” Een voorbeeld is de Auswärtiges Amt, het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken. Afgevaardigden oefenen het informeren van burgers en hulpdiensten in het geval van falende luchtverdediging.

“Door iedereen te betrekken, zijn hier de afgelopen jaren veel lessen opgedaan die daadwerkelijk in NAVO-boekwerken terecht zijn gekomen”, aldus Spanjer. Volgens de kolonel zijn de huidige wapens op het strijdtoneel ook veel flexibeler en groter dan vroeger. “De luchtdreiging voor de NAVO kan nu van alle kanten komen en is terug van weggeweest. Niet alleen daarom, maar ook vanuit schaarste van materieel moet onze aanpak veranderen.”