Tekst KAP Saminna van den Bulk
Foto Louis Meulstee
Landmacht pioniert met oefening Tactical Counter Hybrid
Spioneren, chanteren, sabotage, beïnvloeding, het jammen van radiofrequenties of een militair versieren om aan informatie te komen... De vijand probeert militairen op verschillende manieren te raken. Reden voor de landmacht om te experimenteren met een trainingsweek op het gebied van ‘hybride conflictvoering’. 104 JISTARC Verkenningseskadron nam de proef op de som.
‘We just have some questions. Why won’t you answer them?’
Geïrriteerd wappert de actrice haar filmende telefoon voor het hoofd van de militair op het perron van het nagebouwde metrostation van het Nationaal Trainingscentrum CBRN (NTC) in Vught. Haar metgezel eist een interview: “We just have some questions. Why won’t you answer them?” Een verkenner even verderop wordt al patrouillerend aangesproken door een dame. Na verschillende complimenten probeert ze zijn nummer afhandig te maken. Ondertussen kampt zijn collega in de metro met een dronken knaap.
De opdracht van de eenheid in deze fictieve situatie? Beveilig het metrostation, in aanloop naar een NAVO-top. Al snel belandt de patrouille echter in een cascade van ellende. Wanneer het Russische volkslied over de luidsprekers schalt en een bom wordt aangetroffen in de metro, is de chaos compleet. Er is geen schot gelost, toch heeft de fictieve vijand hun militaire missie compleet verstoord.
‘De landmachter weerbaarder maken en bewustzijn creëren’
Onzichtbare dreiging
Het is een van de scenario’s tijdens de pilot Tactical Counter Hybrid, georganiseerd door de sectie Innovatie van de Directie Training en Operaties van de landmacht. De organisatoren concludeerden vorig jaar dat dreiging lang niet altijd in militaire acties schuilt. Die zogenoemde hybride conflictvoering is juist een mix van middelen en manieren waarmee de vijand wil inspelen op de zwakke punten van de tegenstander. Deze speldenprikken nemen allerlei gedaantes aan. In de cognitieve dimensie kan het bijvoorbeeld chantage van de militair zijn, of het lastigvallen van diens thuisfront. Virtueel kan de vijand eenheden jammen of spoofen. Het hybride kenmerk is daarin dat een mix van deze middelen, manieren en dimensies gecombineerd wordt ingezet.
“De vijand heeft misschien een strategisch doel, maar hybride conflictvoering heeft grote invloed op het tactisch optreden van de landmachtmilitair”, vertelt kapitein Sem Lambeck van de sectie Innovatie. “Het was voor ons de reden om deze trainingsweek op te zetten. De gedachte is om de landmachter weerbaarder te maken en bewustzijn te creëren van die onzichtbare dreigingen in alle hoofdtaken, om zo onze combat effectiveness te beschermen.” Bovenal is de week een test, geven zijn collega’s Bart Koonen en kapitein Bob van Toor aan: “Voor ons is ook de vraag: is dit een formule die werkt om dat effect te bereiken?”
Broodnodig bewustzijn
Brigadegeneraal Han Bouwmeester gaf een presentatie tijdens de opening van de trainingsweek. De hoogleraar militair-operationele wetenschappen bij de Faculteit Militaire Wetenschappen aan de Nederlandse Defensie Academie ziet de pilot als een belangrijke ontwikkeling. “Propaganda en desinformatie verspreiden, cyberaanvallen, pogingen de publieke opinie te beïnvloeden: hybride conflictvoering is niet iets abstracts dat zich enkel afspeelt op het strategische niveau. Het raakt het tactische niveau van elke militair. Daar moeten we van doordrongen zijn. Deze pilot creëert bewustzijn bij iedere militair en bereidt ze concreet voor op hoe de vijand hen, naast de conventionele ‘fysieke’ dimensie, ook in de cognitieve en virtuele dimensie beïnvloedt.”
Op de voorgrond
Het maakt dat korporaal Hendrik op de gefingeerde snelweg op het NTC staat. De boordschutter is samen met de voertuigcommandant uitgestegen. Voor hen is een file, waar zojuist een botsing plaatsvond. “My son’s hurt”, schreeuwt een dame hem toe. “Help us! You must! You’re military.” De militair kijkt het slachtoffer na en adviseert de hulpdiensten in te schakelen. Ondertussen wordt de sfeer grimmiger. De toeschouwers bevragen de militair, smijten met opinies en inspecteren de verderop geparkeerde Fenneks.
“Help us! You must! You’re military”
“Zo’n oefening heb ik nog nooit meegemaakt”, vertelt Hendrik naderhand. “In het scenario zijn we op missie in Litouwen. Enerzijds wil je benaderbaar zijn. Je bent er immers aanwezig ter geruststelling van de bevolking. Anderzijds moet je afstand bewaren als iedereen om zich heen zich met jouw werk begint te bemoeien.” De theoretische start van de trainingsweek bracht hem weinig nieuws, maar het praktische deel des te meer. “Ons werk als verkenner is vooral heimelijk, maar in een missie als Enhanced Forward Presence is optreden in de strook of onder de mensen best voor te stellen. Het is goed dit een keer te ervaren: hoe reageer je en waar moet je over nadenken?” Zijn conclusie: “Gebruik altijd je gezond boerenverstand.”
Oorlogsscenario
De pilot was opgedeeld in 2 delen: een theoriedeel en een praktijkgedeelte. In die laatste werd zowel een fase ‘preconflict’ (als een koude oorlog), als een conflictfase gesimuleerd. In dit oorlogsscenario waren ook hybride dreigingen verwerkt. Zo werden de verkenners tijdens een ‘groene’ verkenning geconfronteerd met een mix van drones, camera’s, bewapende burgers en juridische en ethische dilemma’s.
‘Het verschil tussen vrede en oorlog is niet zwart-wit”
Tweestrijd
Wat duidelijk wordt is dat er geen klassiek ‘goed of fout’ is tijdens de oefening. Iedere handeling heeft namelijk een eigen consequentie. “Het is soms als kiezen tussen kwaden”, vertelt majoor Thomas, commandant van 104. Blijf je in het voertuig zitten en help je niet? Dan ga je je professionele plicht voorbij, met imagoschade als gevolg. “Stap je wel uit, wat gebeurt er dan? Hoe reageert het publiek? Wat voor risico loop ik?”, aldus de majoor. Hybride conflictvoering reikt verder dan het gevechtsveld: de militair kan – op oefening, missie, maar ook thuis – tegen onverwachte dreigingen van de tegenstander aanlopen. Bovendien, zegt Thomas: “Het verschil tussen vrede en oorlog is niet zwart-wit. Daarom kijken we ook: hoe gaan we met verschillende dreigingen om in zo’n competitiefase?”
Creativiteit en improvisatievermogen: het zijn 2 eigenschappen waarover iedere verkenner beschikt. “Daarin grijp je terug op eerdere ervaringen. Dat is waar deze pilot voor is bedoeld. Hybride conflictvoering wordt concreet gemaakt en dat creëert bewustwording”, vertelt de commandant. “Wel hebben we een jonge eenheid. Mijn mensen zoeken concrete handvatten voor hoe ze moeten handelen, of beschrijvingen over hoe ze hun beslissing voor de actie beter kunnen vormgeven. Denk bijvoorbeeld aan een handboek of een instructiekaart.” Voor de commandant wacht ook een uitdaging die week. Het is aan hem en zijn staf om binnen de oefening een operatie te plannen, met alle hybride dreigingen van dien. “Alle niveaus worden getraind.”
Toevoeging
Een dronken NAVO-militair ophalen uit een vol restaurant, terwijl je gefotografeerd wordt. Of: een buitenlandse diplomaat die zijn auto niet wil laten searchen. Allerlei scenario’s komen voorbij. Huzaar Chris is verwikkeld in een static show, waar mensen allerlei informatie over de militairen en het materieel proberen los te peuteren. Heel gek is dat niet, vindt Chris. “Dat gebeurt ook in Nederland als je een Fennek in een winkelstraat parkeert. Best een realistisch scenario, dus. De vraag is: welke informatie kan je delen en welke niet? Deze week is mij duidelijk geworden dat de vijand met de meest bijzondere trucs aan informatie probeert te komen. Hierdoor ben ik scherper op wat ik zelf prijsgeef, ook thuis op sociale media.”
Tactical Counter Hybrid is een experiment. Hier en daar mag de inhoud aangescherpt worden, zegt Koonen, maar: “We zijn zeker tevreden met het resultaat.” Na de pilot-week volgt een evaluatie. Gekeken wordt of de oefening een vaste plek verdient in het opwerktraject van militairen. Of dat enkel voor de landmacht is? De onderzoeker hoopt van niet. “Hybride conflictvoering is een kwestie voor de gehele krijgsmacht.”
