Hoe blijft risico beheersbaar?

Adviesmolen Geneeskundige Zorg draait als een dolle

Spitsuur is het nog steeds voor de afdeling Geneeskundige Zorg van CZSK, in deze tijden van corona. Elke week snel schakelen, na steeds weer nieuwe adviezen van het RIVM. Kapitein-luitenant ter zee arts Gerda Starken, hoofd Maritiem Geneeskundig Optreden en de afgelopen maanden waarnemend hoofd Geneeskundige Zorg, heeft er de handen vol aan. “Deze tijd brengt mensen bij elkaar.” 

Zowel op persoonlijk vlak als op organisatorisch gebied heeft het Coronavirus al maanden grote effecten op de Koninklijke Marine. “In het begin waren we vooral bezig met wie we konden uitlenen aan de civiele zorg”, aldus dr. Starken. “En met het vergaren van kennis over corona, omdat het compleet nieuw was. Er waren niet alleen de adviezen van het RIVM om rekening mee te houden, maar ook veranderende maatregelen vanuit het buitenland. Konden we daardoor bijvoorbeeld nog wel mensen invliegen?”

Niet zonder slag of stoot

Daar kreeg de wisselbemanning voor het OceanGoing Patrol Vessel Zr.Ms. Groningen mee te maken. Die zou naar Curaçao gaan om het stokje over te nemen. Alle inkomende vluchten werden echter geweerd en dus zat er niets anders op dan om het zusterschip Zr.Ms. Zeeland over te laten steken. Ook dat ging echter niet zonder slag of stoot. Net als het vertrek van het Joint Support Ship Zr.Ms. Karel Doorman naar Sint-Maarten. 

“Hoe konden we ervoor zorgen dat de reis goed zou verlopen? Je kunt het niet hebben dat iemand vanwege corona met spoed naar de intensive care moet, terwijl je halverwege de oceaan bent. Dus hebben we goed gekeken naar het vaarschema van de schepen. Rond dag 5 of 6 van de oversteek ben je nog bij de Azoren in de buurt. Daar zou je een patiënt naar af kunnen voeren per helikopter. Maar daarna heb je 48 uur geen terugvalmogelijkheid, totdat je weer in de buurt van het Caribische gebied komt.”

Quarantaine voor vertrek

De oplossing was dat elke opvarende van beide schepen voor vertrek minimaal 1 week in quarantaine ging. “Dit omdat de ziekte zich in de regel wel na 6 of 7 dagen laat zien. We kozen allereerst voor thuisquarantaine, met als voordeel dat iemand die besmet bleek geen andere bemanningsleden kan aansteken.” Nadeel was volgens de overste wel dat er minder controle was over de strikte toepassing van de ‘eenzame opsluiting’. “Die controle hadden we wel bij de quarantaine aan boord, die korter voor vertrek plaatsvond.”

Stelregel werd sowieso dat iedereen met klachten of met een duidelijke link naar iemand met corona thuis zou blijven. “Mits het om een kritische functionaris ging, gold dat ook voor mensen met een bestaande luchtweg- of hartaandoening. Lopen die namelijk corona op, dan zorgt dat voor een combinatie van meerdere gevaarlijke aandoeningen, die meer risico met zich meebrengen.

Samen snel schakelen

“Het zijn bijzondere tijden”, zo benadrukt Starken, met enig gevoel voor understatement. Het positieve eraan? “Het brengt mensen bij elkaar. Dat merken wij ook op stafniveau bij Geneeskundige Zorg. Die staf hebben we voor deze periode uitgebreid met het hoofd Duikmedisch Centrum en het hoofd Sociaal Medische Dienst. Zo kunnen we samen snel schakelen. Dat werkt uitermate effectief. We zijn kritisch en scherp, naar onszelf en elkaar toe, maar uit betrokkenheid! Er is natuurlijk ook angst en onzekerheid binnen de eenheden. De juiste adviezen geven en maatregelen nemen, maar ook goed communiceren, is dan van groot belang.”

Complete teststraat

Dat gold al helemaal toen Zr.Ms. Dolfijn in een vroegtijdig stadium van de uitbraak te maken kreeg met - naar het zich liet aanzien - 1 besmetting aan boord. “Dan krijg je te maken met de individuele zorg voor deze patiënt en de operationele zorg voor de bemanning als geheel.” Bij de vervroegde terugkeer van de onderzeeboot is vervolgens een complete teststraat ingericht, samen met de Centrale Ziekenboeg van Marinebasis Den Helder, waar iedereen doorheen ging. Starken: “Dat was bijzonder, want inmiddels zijn er steeds meer testmogelijkheden in Nederland, maar dat lag destijds wel anders.” 

Na het testtraject is de bemanning vervolgens 2 weken in isolatie gegaan om verdere besmetting te voorkomen. Van de 58 opvarenden werd uiteindelijk bij 8 personen het coronavirus vastgesteld. Inmiddels is iedereen hersteld.

Maatregelen heroverwegen

Niet alleen de varende eenheden staat Geneeskundige Zorg met raad en daad terzijde. Ook instellingen, scholen en kazernes. Hoe oefen je bijvoorbeeld in de anderhalve meter-samenleving in de trainers van de Operationele School of met marinierseenheden te velde? “Ons advies blijft: houd zo goed mogelijk afstand. Maar lukt dat niet, zorg dan dat het contact zo kort en zo min mogelijk plaatsvindt. En verder natuurlijk vaak de handen wassen en veel schoonschippen.”

Net als iedereen verlangt ook Starken naar een verlichting van het regime, zodat eenheden weer hun werk kunnen doen. Ze ziet lichtpuntjes. “In maart zaten we nog aan huis gekluisterd, nu zijn we al aan het heroverwegen of de genomen maatregelen ook voor komende reizen nog de beste zijn.”

Risico niet nul

Er zijn volgens de arts allerlei ontwikkelingen gaande op het gebied van testen, kennis van het Coronavirus en hoe het zich verspreidt in de samenleving. “Zaak blijft hoe dan ook om mensen met klachten te weren en snel te isoleren, als dat nodig blijkt. Het risico dat je loopt als je weer operationele activiteiten gaat ondernemen is weliswaar niet nul, maar we streven om met onze adviezen dit risico zo klein mogelijk te maken. Uiteindelijk is het steeds opnieuw aan de Commandant Zeestrijdkrachten om het restrisico te accepteren.”