Geen krimp tijdens corona

Militaire tandheelkunde draaide gewoon door

‘Doorgaan waar andere stoppen’, is een bekende slogan binnen Defensie. Mogelijk doemt eerder een amfibisch opererende, knoestige marinier op in de verbeelding, dan een tandarts. Toch gaven ook de tandartsen geen krimp toen corona genadeloos toesloeg. Kapitein-luitenant ter zee (TA) Nanda van Klink, Discipline Coördinator Tandheelkunde binnen de Defensie Tandheelkundige Dienst (DTD) van DOSCO, weet hoe dat zat.

Om te beginnen: hoe kwam Van Klink zelf ooit bij de KM terecht? “Ik studeerde jong af, met 23 jaar, en vond het toen saai om meteen in een praktijk te gaan werken. Kreeg via-via de kans om mee te kijken bij de KM. Ik kon vervolgens tekenen voor 2 jaar; daar kwam toen eerst nog 1 jaar bij en nog 1, omdat er steeds nieuwe uitdagingen waren. Inmiddels zijn we 20 jaar verder...”

Haar huidige functie draait om het bewaken van de kwaliteit van de zorg, opstellen van protocollen en het opzetten van certificeringstrajecten. “Gaat vooral om zorginhoudelijke zaken”, aldus de overste. “Ik zit inmiddels ook nauwelijks nog aan de tandartsstoel en veel meer in uniform aan een bureau.”

Acute pijn en problemen

Toen corona kwam opzetten, had dat virus, zoals bekend, grote gevolgen voor de gezondheidszorg. Ziekenhuizen raakten zwaarbelast en behandelingen van patiënten met andere aandoeningen werden waar mogelijk doorgeschoven. Ook de civiele tandartspraktijken deden hieraan mee; slechts mensen met acute pijn en problemen waren nog welkom. 

Van Klink volgde de ontwikkelingen in de civiele zorg uiteraard op de voet, als verantwoordelijke voor de toepassing van de juiste protocollen tijdens behandelingen in coronatijd. “De aanwijzingen vanuit de beroepsverenigingen en het RIVM veranderden in het begin met de dag. Hierop moesten wij continue anticiperen. Ook zaten we alvast te checken of we genoeg mondmaskers en andere beschermingsmiddelen hadden voor de komende periode. We belden met leveranciers en zorgden ervoor dat we voldoende voorraden hadden.”

Niet afschalen

Hoewel ook binnen Defensie tandheelkundig personeel thuis kwam te zitten, werd toch niet gekozen voor het afschalen van de zorg naar alleen strikt noodzakelijke behandelingen. “Dat zit zo”, aldus overste Van Klink. “Militairen moeten dental fit zijn, anders kunnen ze niet op uitzending of op een andere manier ingezet worden. Dat gold ook voor de vele mensen die Defensie civiel uitleende aan de zorg of zich op een andere manier inzetten bij de bestrijding van corona. Daarnaast zijn er nog mensen die vliegmedisch goedgekeurd moeten zijn en anders niet mogen vliegen.”

Virus uitzitten

Dus dan werk je door als tandarts, terwijl er - kort door de bocht - een killervirus rondwaart, waar je slachtoffer van kan worden terwijl je je vak uitoefent? Van Klink relativeert: “We volgden het nieuws rond corona natuurlijk op de voet. We zochten uit of er destijds in Wuhan of later elders in de wereld besmettingen binnen tandartspraktijken gemeld waren. Dat was niet het geval. En we dachten na over of en hoe we iemand met het coronavirus, maar ook met kiespijn, konden behandelen. Het kwam neer op patiëntengoed uitvragen, hun temperatuur meten en dan desnoods met sterke pijnstilling naar huis te sturen. Daar moesten zij het virus dan eerst uitzitten, alvorens behandeld te kunnen worden. Er waren destijds ook 12 speciaal ingerichte coronapraktijken in Nederland. Ook als Defensie waren we standby om zo’n praktijk in te richten.”

Aanvullende maatregelen

Op zich was het natuurlijk niet nieuw voor tandartsen om met beschermingsmiddelen te werken. Handschoenen, een mondmasker en een spatbril zijn sinds jaar en dag gemeengoed binnen de praktijken. “Vooral sinds de opkomst van HIV zijn we gewend om veel aan infectiepreventie te doen. Toch vindt de overdracht daarvan op een andere manier plaats dan bij het coronavirus. Dus kregen onze mensen nu aanvullende beschermingsmiddelen, zoals gezichtsschermen en moeten patiënten met waterstofperoxide spoelen voorafgaand aan een behandeling. Ook kwamen er plastic schermen in wachtkamers waar we de 1,5 meter afstand tussen patiënten niet konden garanderen.”

Bezorgd of angstig

Waren tandartsen en assistenten soms bezorgd of angstig? “Uiteraard, want zij wisten vooral in het begin ook niet veel over het virus. Ze hebben ook kinderen, partners en/of ouders en zijn soms zelfs mantelzorger voor kwetsbare mensen. Vandaar ook dat we vanuit de DTD zoveel mogelijk informatie hebben gegeven om behandelaars, maar ook patiënten, zoveel mogelijk gerust te stellen.”

Inmiddels is de rust enigszins weergekeerd in tandheelkundeland en gaat het weer volle vaart vooruit. Veel defensiemedewerkers ervaren echter al een aantal jaren wachtlijsten voor uiteenlopende behandelingen en controles. Die lijsten zijn allicht niet korter geworden? “Dat klopt; vandaar ook dat we met prioriteiten werken. Eerst de acute klachten, dan zorgen dat mensen dental fit blijven. Daarna de uitgestelde behandelingen en als laatste esthetische zaken, zoals bleken en het vervangen van lelijke vullingen.”

Gelukkig prijzen

Hoe kijkt Van Klink terug op de meest hectische maanden? “Dat was een intensieve periode. We moesten snel schakelen en vooral voorkomen dat we met tekorten kwamen te zitten. Corona heeft nog steeds grote impact. We blijven ook in overleg met de bondgenoten, om te kijken wat we van elkaar kunnen leren. Het idee van spoelen met waterstofperoxide komt bijvoorbeeld uit China, maar ook Canada had daar onderzoek naar gedaan. Ten slotte mogen we ons gelukkig prijzen dat er nog geen besmettingen hebben plaatsgevonden onder ons personeel. Het is nu vooral zaak om onze mensen snel te laten testen, in geval van klachten, zodat we veilig kunnen blijven werken. Of we ooit terug kunnen naar ‘normaal’, dat blijft de vraag. Ik kan wel zeggen dat ik erg trots ben op onze DTD-medewerkers. Er is veel van hun aanpassingsvermogen en flexibiliteit gevraagd. Zij hebben ook in deze moeilijke tijd het belang van de patiënt echter steeds voorop gezet.”