Achter de schermen

…1 jaar na de invasie van Rusland in Oekraïne

Het is morgen - 24 februari 2023 - precies een jaar geleden dat Rusland met een groot offensief de invasie van Oekraïne startte. Deze actie mondde uit in een grootschalige oorlog in het hart van Europa en werd in de Defensienota 2022 betiteld als een kantelpunt in de Europese geschiedenis. De verwachting is dat de instabiliteit zich zal voortzetten en dat er vaker een beroep op Defensie zal worden gedaan. Nederland en Europa moeten daarom sterker worden om onze vrijheid, veiligheid en welvaart, nu en in de toekomst, te kunnen beschermen. Het heeft geleid tot de grootste investering in Defensie sinds het einde van de Koude Oorlog.

Het doel in de Defensienota is helder omschreven: Europa moet beter in staat zijn om zichzelf en de eigen veiligheidsbelangen te verdedigen. En dat heeft niet alleen gevolgen voor Defensie, maar ook voor de Koninklijke Marechaussee. Er gebeurt veel, zowel voor als achter de schermen en op korte en lange termijn. Zo leverde de KMar al tweemaal een grote bijdrage aan het Forensisch- en Opsporingsteam dat in Oekraïne in opdracht van het Internationaal Strafhof (ICC) mogelijk bewijsmateriaal van oorlogsmisdaden veiligstelt en onderzoekt. Daarnaast is de KMar bezig met een transformatie naar een krijgsmachtdeel dat ook onder oorlogsomstandigheden in staat is politietaken en combat support-taken uit te voeren. De KMar gaat daarvoor specifieke eenheden voor militaire politietaken vormen en een multifunctioneel eskadron ter ondersteuning van de civiele gezagsdragers.

Benieuwd naar wat de effecten zijn van de Oekraïne-oorlog op de Marechaussee? Scroll dan naar beneden.

Tekst: Robert den Hartog | Foto’s: archief Mediacentrum Defensie

Oprichting marechaussee-eskadrons

In de zomer van 2022 - net na het verschijnen van de Defensienota - is begonnen met de inrichting en oprichting van marechaussee-eskadrons. De Marechaussee krijgt daardoor weer een rol waarin zij met robuuste middelen een wezenlijke bijdrage kan gaan leveren bij gevechtsoperaties in NAVO-verband. Onlangs is door de Marechausseeraad ingestemd met het organisatiemodel, waarin de eskadrons worden geïntegreerd in de Landelijke Bijstand Organisatie (LBO). Programmamanager kolonel Paul Vos: “De organisatie zal in de tweede helft van 2024 worden opgericht en uit ongeveer 600 collega’s gaan bestaan, waarvan ongeveer 400 neventakers. Op verzoek moet er een eskadron ingezet kunnen worden voor de combat support-rol. Zo kan het in tijden van oorlog of als spanningen hoog oplopen ondersteuning verlenen aan de landmacht bij mobility support, detention, security, policing en stability policing. Omdat de landmacht nauw samenwerkt met Duitsland gaan we intensiever samenwerken met de Duitse Feldjäger. Zij zijn bereid om ons te ondersteunen bij de oprichting, door middel van oefeningen en het delen van kennis en ervaringen. Daarnaast moet de Marechaussee een eskadron kunnen inzetten voor samenwerking met de Nationale Reserves bij de bescherming van vitale militaire en civiele infrastructuur en host nation support-operaties. En als laatste moeten (delen van) de eskadrons tezamen met een in te richten warcrime module ook kunnen worden ingezet voor onderzoek naar oorlogsmisdaden.”

Inzet artikel 4-taken

Wanneer Nederlandse militairen in het buitenland werken, is doorgaans ook een detachement van de Koninklijke Marechaussee aanwezig voor artikel 4 Politiewet: het uitvoeren van de politietaak voor de Nederlandse krijgsmacht. In 2017 leverde de KMar vanwege de oplopende spanningen in Oost-Europa het eerste zogenoemde artikel 4-detachement voor de enhanced Forward Presence (eFP) in Litouwen, ter ondersteuning van de Nederlandse militairen. Tot op de dag van vandaag opereert Nederland met een internationaal samengestelde battlegroup vanuit Rukla, om de Litouwse bevolking gerust te stellen, Rusland af te schrikken tot agressieve acties over te gaan en, indien nodig, het NAVO-grondgebied te verdedigen. De militaire inzet in Oost-Europa is na het uitbreken van de oorlog toegenomen. Sinds augustus 2022 is er daarom ook een artikel 4-detachement van de KMar aanwezig in Roemenië, waar militairen van 11 Luchtmobiele Brigade een jaar lang deel uitmaken van de vooruitgeschoven NAVO-aanwezigheid. In Polen is een KMar-detachement geplaatst bij de luchtmacht, die daar F-35’s heeft gestationeerd. Het afgelopen jaar haakte de KMar ook aan bij Nederlandse militaire inzetten in Slowakije (Patriot-luchtverdedigingssysteem) en Bulgarije (F-35’s). Deze 2 inzetten zijn inmiddels afgelopen. Daarnaast staan nog diverse KMar-detachementen gereed voor het geval eenheden van de krijgsmacht die standby staan worden ingezet voor de NAVO.

Forensisch- en Opsporingsteam

Het is misschien wel de meest in het oog springende inzet van Nederland en de Marechaussee in Oekraïne. In opdracht van het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag is er het afgelopen jaar 2 keer een Forensisch- en Opsporingsteam (FO-team) naar Oekraïne gestuurd. De eerste collega’s vertrokken in mei 2022. Het tweede (grotere) team van ongeveer 40 personen reisde in oktober voor 6 weken af. Beide teams, die grotendeels bestonden uit KMar-collega’s, aangevuld met specialisten van andere krijgsmachtdelen, onderzochten en stelden op verschillende locaties mogelijk bewijsmateriaal van oorlogsmisdaden veilig. De Marechaussee leverde voor die taak digitale en forensische rechercheurs voor technische en tactische opsporing. Ze verrichtten onder andere onderzoek aan stoffelijke overschotten, hoorden getuigen en lazen telefoons uit. Het bewijsmateriaal gaat naar het ICC. Daar wordt bepaald of tot vervolging wordt overgegaan. Om het forensisch werk zo veilig mogelijk te kunnen uitvoeren werden de specialisten ter plaatse beveiligd door collega’s van de afdeling Beveiliging van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten. Het ligt in de planning om dit voor- en najaar nog 2 FO-teams in te zetten.

Eerder verschenen artikelen

Hieronder tref je een overzicht aan met linkjes naar artikelen over de Koninklijke Marechaussee in relatie tot de oorlog in Oekraïne en de verhoogde militaire aanwezigheid in het Oost-Europa.

Forensisch- en Opsporingsteam

• FO-team 1: Terugblik op missie in Oekraïne met adjudant Michaël, afdeling Beveiliging BSB (30-06-2022) 
• FO-team 1: Terugblik op missie in Oekraïne met adjudant Eric, vakspecialist A Forensische Opsporing (30-06-2022)
• Opnieuw Forensisch- en Opsporingsteam naar Oekraïne (27-10-2022)
• CKMar onthaalt tweede FO-team bij terugkeer uit Oekraïne (22-12-2022)
• FO-team 2: Opperwachtmeester Roy blikt terug op markante missie (26-01-2023) 

Oprichting MP-eskadrons

• Artikel over de Defensienota en de nieuw op te richten marechaussee-eskadrons 

Inzet artikel 4-taken

• Artikel over de inzet van het eerste artikel 4-detachement in Litouwen (2017) 
• Artikel over de inzet van een artikel 4-detachement in Litouwen (2021) 
• Multinationale MP-dag in Litouwen