CKMar vertrekt en blikt terug op een turbulente tijd
2 keer was luitenant-generaal Hans Leijtens commandant van de Koninklijke Marechaussee (CKMar). Een unieke situatie. Vandaag, 23 februari 2023, was zijn afscheidsreceptie. “Nu kom ik echt niet meer terug”, zegt hij met een knipoog.
Aan de muur van de stafafdeling in Den Haag hangen foto’s in zwart-wit. Tientallen portretten van oud-commandanten en bevelhebbers van de Marechaussee. De ene blik streng, de ander vriendelijker. De oude garde heeft opvallend vaak een snor, soms met sierlijke pieken naar links en rechts. Maar dat modebeeld maakt gaandeweg plaats voor gladgeschoren kin en kaken. Wat dat laatste betreft is de verschijning van luitenant-generaal Hans Leijtens (59) geen uitzondering. Toch is er iets aan de hand. Want Leijtens beleeft vandaag zijn laatste dag als CKMar en hoort dus een plekje te krijgen in de eregalerij. Alleen hangt hij er al een keertje…
Van 2012 tot 2015 was Leijtens eerder commandant. Hij vertrok naar onder andere de Belastingdienst en keerde in 2019 terug naar de Marechaussee. Dat was nog niet eerder voorgekomen. “Ik hoorde destijds dat de organisatie een commandant nodig had en voelde me geroepen.” Want de Marechaussee gaat in je DNA zitten. Hij denkt dan meteen aan de mensen, de collega’s. Werken aan belangrijke, vaak gevoelige onderwerpen. Denk aan de migratiestromen, de beveiliging van bedreigde politici en advocaten, de inzet van Forensisch- en Opsporingsteams in Oekraïne. Plus natuurlijk alle andere taken waar de ruim 7.500 mensen van de Marechaussee zich dag in dag uit mee bezighouden. “Dat zijn allemaal betekenisvolle onderwerpen, we zijn geen koekjesfabriek. Wat ik ga missen, zijn de collegialiteit en kameraadschap. Het is een organisatie die mij goed past, dat voelde ik opnieuw toen ik terugkwam in 2019.”
Moord Derk Wiersum
Hij geeft een voorbeeld. Vrij snel na zijn aantreden werd op klaarlichte dag advocaat Derk Wiersum vermoord. Een aanslag op de Nederlandse rechtsstaat. “We kregen al snel de vraag of wij, de Marechaussee, konden helpen bij de beveiliging van personen. We zijn snel in die rol gestapt. Wat er dan loskomt aan energie, vakmanschap en betrokkenheid, is heel bijzonder. We schakelden snel van een vraag, naar idee, van concept naar uitvoering. Dan hebben we aan een half woord genoeg. Die drive is voor Nederland en voor een commandant goud waard. Daar kon ik 100% op vertrouwen, wat heb je dan nog meer nodig.”
Kijk, schetst Leijtens, woorden zijn mooi, maar het gaat om daden; er te staan als het erop aankomt. “Dat is het verhaal dat ik als commandant vaak uitdroeg. Als het dan ook echt gebeurt, geeft dat veel voldoening. Zo kreeg ik via-via filmpjes van politici die onze beveiligers bedankten omdat ze dankzij deze collega’s hun werk veilig konden doen. Ik heb meerdere filmpjes gekregen en dat maakte mij de koning te rijk.”
Waakvlam
Als CKMar stond Leijtens 24/7 'aan'. Alles draaide om de KMar. “Ik zou zeggen dat ik die knop thuis wel kon omzetten, maar mijn vrouw zou daar anders over denken. ‘Je arm was vergroeit met je telefoon’, zou zij zeggen”, zegt hij met een lach. “In een theater of bioscoop kon ik wel ontspannen. Al stond ik op de waakvlam, zeg maar. Die moest snel op volle kracht branden, als het nodig was. Ik kreeg een berichtje toen Peter R. de Vries in 2021 werd vermoord. Toen stond ik meteen vol aan.”
Commander’s intent
Terwijl het gesprek vordert, stipt Leijtens alle punten aan die hij in 2019 tot speerpunt bestempelde: een betere, stevigere positionering van de KMar binnen het veiligheidsdomein, meer ondersteuning van collega’s met behulp van techniek, efficiënter en effectiever optreden op basis van informatie en investeren in de mensen, want die vormen de grote kracht van de Marechaussee. Op al deze gebieden heeft de organisatie stappen gemaakt, schetst de luitenant-generaal. Maar dat werk is nog lang niet af. “Zo heb ik niet kunnen voorkomen dat we toch weer gegroeid zijn. We kregen er taken bij en dan is al snel de reflex om meer mensen aan te nemen. Het is gevaarlijk om te denken dat dat de enige oplossing is”, zegt de scheidend CKMar. “Want we hebben de arbeidsmarkt niet mee. Op termijn moet een betere mix van mens en techniek zorgen voor flexibiliteit. Techniek kan helpen om bijvoorbeeld een beter beeld te krijgen van een dreiging. Denk aan elektronische surveillance. Die kan werkdruk wegnemen.” Want de Marechaussee heeft veel op haar bord, erkent Leijtens. “Soms piept en kraakt het. Het gaat nog, want gelukkig hebben we genoeg mensen kunnen binnenhalen. Maar dat blijft misschien niet zo. Dan kan techniek helpen.”
Arrest
De Koninklijke Marechaussee heeft veel op haar bord. De laatste werkweken van de commandant waren ook niet rustig te noemen. Iets meer dan een week geleden oordeelde het Hof dat de Marechaussee etnisch profileert. Het mee laten wegen van huidskleur bij de keuze wie er gecontroleerd wordt bij MTV-controles is niet meer toegestaan. “Niemand wil het idee hebben uitgekozen te zijn voor een controle vanwege huidskleur. Als er twijfel bestaat over gelijke behandeling bij burgers moeten daar consequenties aan verbonden worden.” Al eerder, in november 2021, meldde Leijtens aan de Tweede Kamer geen gebruik te willen maken van etnische kenmerken bij selecties. “En we deden dat sindsdien ook niet meer”, zegt Leijtens. Nu ook het gebruik niet meer meegewogen màg worden van de rechter, is er duidelijkheid gekomen over dit belangrijke, maatschappelijke thema. “De collega’s op de grens voeren hun taken professioneel uit en ik heb er dan ook vertrouwen in dat we onze taken na eventuele verbeteringen of aanpassingen zo goed en transparant mogelijk blijven uitvoeren.”
Vacature
Opvallend genoeg is er nog geen opvolger voor Leijtens. Dat betekent geen commando-overdracht, zoals gangbaar is bij Defensie, maar een afscheidsreceptie. “Dat vind ik jammer. Het is zo gelopen, daar heb ik geen invloed op”, zegt Leijtens. “Maar er is een goede waarnemer (generaal-majoor Roger Costongs, red.). Bovendien zijn de collega’s prima in staat om de boel op gang te houden.” Hij laat de organisatie dan ook met vertrouwen achter. “Managers moeten zichzelf niet te belangrijk maken. De operatie kan prima zonder mij.”
‘Managers moeten zichzelf niet te belangrijk maken’
Frontex
De volgende halte voor Leijtens is het Poolse Warschau, waar hij aan de slag gaat als directeur van het Europees Grens- en kustwachtagentschap Frontex. Daar kan hij verder aan de slag met het beheersen van de migratiestromen. Iets wat bij de KMar ook een speerpunt is. In die zin zal de overstap niet heel moeilijk worden, verwacht Leijtens. Bij de KMar heeft hij immers genoeg waardevolle lessen geleerd om bij Frontex toe passen.
De vraag is nu alleen hoe de KMar zijn vertrek fototechnisch gaat oplossen? Denk nog even aan die eregalerij in Den Haag. Komt Leijtens er 2 keer te hangen? Of krijgt die eerste foto een speciaal bordje met verwijzing naar de tweede termijn? Leijtens heeft geen idee. Een ding weet hij zo goed als zeker. “Nu kom ik echt niet meer terug”, zegt hij met een knipoog. “Ik sta niet meer in het veld bij team KMar, maar ik blijf het werk natuurlijk volgen vanaf de tribune.”
