11

Dit artikel hoort bij: de Vliegende Hollander 03-04 | 2015

Vervlogen Tijden: ‘Ik leef mijn leven voor ons allebei’

x Download afbeelding (161 kB)

Baxter als symbool voor alle omgekomen geallieerde bemanningen

Het is pikdonker als de 19-jarige RAF Air Gunner sergeant William Allan Baxter en zijn crew in de nacht van 31 augustus 1944 het Kanaal oversteken. In hun Short Stirling Mk.V bommenwerper zijn Baxter en de rest van de 8-man sterke crew op weg voor een Special Duty Opdracht: het droppen van agenten en uitrustingen boven bezet Nederland voor spionage-, sabotage- en verkenningsopdrachten.

Het RAF No.138 Squadron met als motto For freedom, wordt in August 1941, heropgericht als 1 van de 2 ‘special duties’ squadrons (samen met No.161). Drie jaar lang voerde de eenheid missies uit over heel Europa. In augustus 1944 vliegt het squadron met deze Short Stirling Mk.V.

Boven Gilze-Rijen gaat het mis met de Stirling. Op 12.000 voet pikt het toestel een grondsignaal op. Vrijwel direct komt de bommenwerper onder vuur van Duits luchtafweergeschut te liggen. De Stirling wordt geraakt en stort neer. Samen met een ander bemanningslid, sergeant Bowker, weet Baxter met parachute uit de neerstortende kist te springen. Tevergeefs. Hij overleeft de landing niet.

Zijn broer, ook air gunner bij de Royal Air Force, overleeft de oorlog wel. Hij keert terug naar Glasgow waar de familie vandaan komt, en sticht een gezin. Zijn zoon Iain Baxter wordt in 1947 geboren. “Mijn vader zei altijd dat ik op mijn oom leek,” vertelt Iain, “en later bleek ik ook zijn interesses (administratie, red.) te hebben. Misschien komt het door alle verhalen, maar ik heb altijd een sterke band met hem gevoeld.”

Neef Iain Baxter schonk het MLM in december 2009 een portret van zijn oom, William Allan Baxter. Naast het portret heeft het NMM ook de airgunnerswing, enige persoonlijke correspondentie en de officiële condoleancebrief van Baxter in bezit. Foto: Vincent van Yperen

Te pijnlijk

Dat Iain het graf van zijn oom ooit zou gaan bezoeken, stond vast. Dat het zo lang zou duren niet. “In 1950 zijn mijn ouders hier geweest. Ze zijn toen hartelijk ontvangen door dorpsbewoners en hebben zelfs een stuk vliegtuigdeur (van de gecrashte Stirling, red.) meegekregen. Daarna is niemand meer geweest. Het was te duur en te pijnlijk. Wel heb ik altijd het gevoel gehad mijn leven voor ons allebei te leven.”

Het stuk vliegtuigdeur is helaas verdwenen. Iain vermoedt dat zijn vader het begraven heeft in het – inmiddels verkochte – ouderlijk huis. De interesse in zijn oom is er niet minder om geworden. Toen hij in 2009 een nageschilderd portret van hem in handen kreeg, wist hij dan ook snel dat hij hier iets mee moest doen. Iain: “Ik had de originele foto al. Toen ik het portret erfde, bleek uit navraag dat het iets heel bijzonders was.”

x
Iain Baxter was de eerste van zijn familie sinds 1950 die het graf van zijn oom bezocht. De gesneuvelde vlieger ligt samen met de rest van de omgekomen crew, op de RK begraafplaats van Gilze-Rijen. Baxters graf is de derde van rechts.

Kijkje in leven

Zo'n bijzonder portret dat het werd opgenomen in de collectie van het voormalige Militaire Luchtvaart Museum (MLM) en tegenwoordig hangt in het Nationaal Militair Museum (NMM). “Dit portret is voor zover wij weten uniek in zijn soort”, zegt Alfred Staarman, conservator van het NMM. “Bovendien geeft het, samen met wat persoonlijke correspondentie en andere artefacten een kijkje in het leven van een in Nederland omgekomen geallieerde vlieger.”

x
Baxter: “Ik vond het belangrijk eindelijk naar het graf te gaan. Het ziet er goed onderhouden uit en daar ben ik de Nederlandse bevolking dankbaar voor. Na 70 jaar in de grond hier is hij misschien wel meer Nederlands dan Schots.” Foto: Vincent van Yperen.

Steeds minder tastbaar

Iain is er trots op dat een afbeelding van zijn oom nu in een museum hangt en zijn verhaal verteld wordt. “Voor de jongere generatie, zelfs mijn eigen kinderen, is de oorlog steeds minder tastbaar. Gelukkig ook maar. Toch vind ik het fijn dat het verhaal van mijn oom niet vergeten wordt. Misschien draagt het zelfs bij aan meer begrip voor de offers die zoveel mensen hebben gebracht voor onze vrijheid.”

x
RAF Air Gunner Baxter was helaas niet het enige geallieerde ‘lucht’ slachtoffer. Bas Maathuis, coördinator van het Verliesregister Studiegroep Luchtoorlog 1939-1945, schat dat er tussen de 9.500 en 10.000 geallieerde slachtoffers zijn, als gevolg van vliegtuigcrashes boven Nederlands grondgebied.

Independent Television

Ook het oudste commerciële netwerk van de Britse televisie, Independent Television, heeft intussen interesse getoond in het verhaal. “Of ze het echt gaan doen weet ik nog niet”, aldus Iain, “maar het zou me wel kunnen helpen.” Want hoewel Iain tevreden is met wat hij heeft bereikt voor zijn oom, heeft hij nog één wens: het achterhalen en samenbrengen van alle nazaten van de crew van de Stirling met registratie LK131. “Bowker overleefde de crash. Misschien leeft hij nog, of zijn kinderen en die van andere crewleden. Zou het geen prachtig verhaal zijn hen samen te brengen?”

z
Tempsford Airfield op zo’n 80 kilometer ten noorden van Londen, was wellicht de meest geheime geallieerde basis tijdens WO II. De codenaam luidde Gibraltar Farm. De basis was door een illusionist zo ontworpen dat het buiten gebruik leek. Het veld was zo geheim, operaties vonden alleen ‘s nachts plaats, dat de omwonenden geen idee hadden wat er zich afspeelde.

Ook conservator Staarman ziet dat wel zitten: “Het portret van ‘Willy’ Baxter is getekend door W.J. Bullen. Eén van de omgekomen crewleden heette ook zo en was dus wellicht familie. Goede kans dus dat er van meer bemanningsleden een portret is gemaakt. Ze allemaal achterhalen en zo de hele crew samenbrengen in de collectie zou geweldig zijn.”

x
De meeste missies van No.139 Squadron waren en – zeer bijzonder – zijn nog steeds geheim. Zo is er over de vlucht van Baxter niet al te veel bekend. In maart 1945 wordt ‘138’ en bomber squadron. De eerste missie is op 29 maart – de laatste bommen vallen al op 22 april. De laatste missie echter is voor Nederlanders bijzonder: op 7 mei droppen 16 Lancaster bommenwerpers voedsel boven Den Haag.

Tekst: eerste luitenant Wouter Helders

Naar de Inhoudsopgave