Nieuw: opleiding aanpak mensenhandel KMar

Signaalfunctie KMar vergroten

Marechaussees op grensposten hebben een belangrijke maatschappelijke rol in het signaleren van mensenhandel. Daarom startte de Koninklijke Marechaussee onlangs een speciale opleiding aanpak mensenhandel KMar. Wachtmeester-1 Yessie Kusters: “Met deze kennis kan ik mogelijk voorkomen dat iemand écht slachtoffer wordt.”

Landelijk coördinator mensensmokkel en -handel van het Landelijk Tactisch Commando (LTC) majoor Roy Regterschot legt samen met cursist wachtmeester-1 Yessie Kusters van de Brigade Brabant-Zuid uit wat de opleiding precies inhoudt en waarom deze in het leven is geroepen.

Hoe hoog staat het signaleren en daarmee voorkomen van mensenhandel op de prioriteitenlijst van de KMar?

Regterschot: “Tijdens een controle Mobiel Toezicht Veiligheid is het geen expliciete taak, maar op de 5 luchthavens waar we verantwoordelijk zijn voor de algemene politiedienst wel degelijk. Dat geldt ook voor de Nederlandse Caribische eilanden Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Het optreden tegen mensensmokkel en identiteitsfraude zijn onze belangrijkste taken, maar vanuit maatschappelijke relevantie hebben we een belangrijke signalerende rol als het gaat om mensenhandel. Je moet beseffen: het gaat om mensen. Niet om geld, drugs of wapens. De aanpak van mensenhandel is een van de speerpunten van het kabinet, met name de zwaar georganiseerde misdaad daar omheen. Daaraan kunnen wij bijdragen. De KMar staat op knooppunten van mensenstromen die ons land in- en uitgaan. Daar fungeren wij als de sensoren van de BV Nederland. Als wij dit aan de grens niet doen, wie dan wel? We hebben dus een erg belangrijke rol in de keten om mensenhandel te voorkomen of stoppen. Een signalering van de KMar kan er mede toe leiden dat de politie een verdenking oftewel zaak start. Wanneer er overigens een verdenking op een van ‘onze’ luchthavens start, handelt de KMar de zaak zelf af.”

Waarom is een speciale opleiding ‘aanpak mensenhandel KMar’ nodig?

Regterschot: “De awareness in onze organisatie kan en moet omhoog. Het is zelfs een Europese verplichting dat alle eerstelijns politieambtenaren een online awareness training op het gebied van mensenhandel volgen. Die wordt dan ook binnenkort gestart vanuit het Opleidings-, Trainings- en Kenniscentrum Koninklijke Marechaussee (OTCKMar, red.). De nieuwe opleiding aanpak mensenhandel KMar is bedoeld voor tweedelijns opsporingsambtenaren. Bij indicatoren van mensenhandel kunnen zij vervolgens een informatief gesprek voeren met het mogelijke slachtoffer. Dat mag niet zomaar als je hiervoor niet gecertificeerd bent. In het verleden volgden we hiervoor een vergelijkbare opleiding bij de politie, maar daar was beperkt plaats voor KMar-medewerkers en daarbij voldeed de opleiding niet helemaal aan onze wensen. Bovendien hebben we bij de KMar onze eigen verantwoordelijkheden en dus is een eigen opleiding daarvoor ook vrij logisch.”

Kusters: “De KMar is niet alleen gericht op slachtoffers uit hun traject halen, maar ook op het signaleren van mensenhandel op voorhand. Dus nog voordat iemand slachtoffer wordt van bijvoorbeeld gedwongen prostitutie. De politie is vooral gericht op opsporing en het onderzoek, daar was dus ook de opleiding op gericht. In de KMar-opleiding gebruiken we nu voorbeelden en echte casussen uit onze eigen praktijk.”

Wat leer je in de opleiding?

Kusters: “Er is vooral veel aandacht voor het voeren van gesprekken met vermoedelijke slachtoffers van mensenhandel. Hoe steek je het gesprek in, hoe bouw je het op en waarover heb je het dan juist wel en niet? Dat oefenen we veel met acteurs. De insteek daarbij is hulp bieden. Daders zullen door collega’s gehoord worden. Dat is ook om te voorkomen dat je met een vooroordeel het gesprek met hen ingaat.”

Regterschot: “De lessen worden gegeven door 2 ervaren KMar-instructeurs. Een van hen komt uit het sluisteam op Schiphol en de ander is jaren geleden ook al eens opleider geweest op dit gebied. Deze collega’s hebben deze opleiding mede ontwikkeld.”

Kusters: “Naast de contactweken op het OTCKMar in Apeldoorn loop je diverse praktijkstages. Ook krijg je gastcolleges van experts uit het vakgebied, zoals een slachtofferadvocaat, de landelijk officier van justitie mensenhandel en -smokkel van het Openbaar Ministerie, een traumapsycholoog en zelfs twee ex-slachtoffers. Ook diverse ketenpartners verzorgen lessen, zoals de Immigratie- en Naturalisatiedienst, CoMensha (landelijk Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel, red.) en de Nederlandse Arbeidsinspectie. Het gaat niet alleen maar om seksuele uitbuiting. Criminele en arbeidsuitbuiting bestaat ook.”

Vertel eens over je stages?

Kusters: “Die zijn enorm leerzaam en interessant. Ik zit nu ongeveer op driekwart van de opleiding en heb al stagegelopen bij de Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel van de Nationale Politie en bij de zorgcoördinator van de gemeente. Bij de eerste ging ik mee op prostitutiecontrole. We maakten daarvoor als ‘klant’ afspraken via een website waarop prostituees worden aangeboden. Eenmaal aangekomen, maakten we aan de dame kenbaar dat we van de politie waren. We gingen met het vermeende slachtoffer in gesprek en vertelden wat we voor haar konden betekenen. Het was heel interessant om hierbij te leren van een ervaren collega. Hoewel dit specifieke werk niet tot de taken van de KMar behoort, was het voor mij een belangrijke les op het gebied van een informatief gesprek voeren met een mogelijk slachtoffer. Ook heb ik tijdens deze stageperiode samen met de politie een intakegesprek gevoerd met een dame die in haar mensensmokkeltraject als prostituee was verhandeld in Europa. Een paar dagen later hebben we haar aangifte opgenomen.”

Regterschot: “Het lastige aan dit soort gesprekken is dat buitenlandse slachtoffers vaak niet met de politie willen praten. In sommige landen is er een totaalverbod op prostitutie, daar bestaat het ook legaal niet. Daarbij worden ze vaak bedreigd door hun mensenhandelaar. ‘Als jij ooit iets vertelt, dan weet je wat er met je familie gebeurt’, zeggen ze dan.”

Kusters: “Bij de zorgcoördinator leerde ik weer heel andere lessen. Daar kreeg ik een goed beeld van het hulpproces dat gaat lopen als wij of de politie een mogelijk slachtoffer treffen. Het gaat dan met name over het bieden van mentale en fysieke hulp, maar ook over een passende oplossing voor onderdak en het begeleiden van het juridische traject.”

Waarom is die brede blik zo belangrijk als je alleen een signaleringsrol hebt?

Kusters: “Het helpt je juist om signalen beter op te vangen. Tijdens de initiële opleiding op het OTC heb ik wel geleerd op welke dingen ik kan letten aan de paspoortbalie, maar met deze opleiding ga je daar veel dieper op in. Ik denk regelmatig: als ik dit toen geweten had, dan had ik het anders aangepakt met een ander resultaat.”

Regterschot: “Het helpt je inleven in het domein waarin je acteert. Je leert meer over de soorten achtergronden van daders en slachtoffers. Het is vooral bewustwording. En je weet hoe de juridische- en zorgketen eruit ziet. Die kennis binnen de organisatie hebben, is belangrijk.”

Kan iedereen zich inschrijven voor de opleiding of wordt je aangewezen?

Regterschot: “We zullen hiervoor nooit collega’s aanwijzen, daarvoor is het onderwerp te zwaar. Nogmaals, het gaat niet over geld, drugs of wapens, maar over mensen. Dat is een groot verschil met andere soorten misdrijven. Het is heel belangrijk dat je intrinsiek gemotiveerd bent, ook vanwege de samenwerking met de andere ketenpartners.”

Kusters: “Je moet eerst voor een advies assessment naar het Dienstencentrum Personeelslogistiek in Amsterdam. Daar doe je een gesprekscasus waarin je wordt getoetst op analyseren, communiceren, leervermogen en mensgerichtheid. Ook ga je een op een in gesprek met een psycholoog. Je moet inlevingsvermogen hebben, maar ook kunnen relativeren en een situatie niet meenemen naar huis.”

Regterschot: “Verder moet je minimaal 23 jaar zijn en zo’n 4 jaar werkervaring hebben. En daarbij vinden we de competenties die Yessie net noemde erg belangrijk. Iedereen die geïnteresseerd is, kan dat kenbaar maken op zijn brigade. De komende 2 jaar willen we nog 4 klassen van elk 10 cursisten opleiden. Uiteindelijk is het de bedoeling dat iedere dienstgroep die een aangewezen luchthaven in zijn bewakingsgebied heeft een gecertificeerde medewerker heeft die een informatief gesprek kan voeren met het vermoedelijk slachtoffer mensenhandel. Deze collega’s fungeren dan tevens als vraagbaak voor andere collega’s binnen de organisatie. We hopen dat zij hun kennis blijven verspreiden tijdens hun loopbaan, ook in andere functies.”

Tekst: Jopke Rozenberg-van Lisdonk | Foto's: Steve Iseger