'Hier doe je het voor'

Marine maakt maximaal meters voor Sint-Maarten

Scheepscontainers liggen als legoblokjes over de haven verspreid, zeilboten zijn op een hoop geveegd, net als auto’s en daken. De orkaan Irma trok een verwoestend spoor over Sint-Maarten. Na de passage komen onmiddellijk mariniers tevoorschijn om zo goed en zo kwaad als dat gaat bij te dragen aan het handhaven van de openbare orde. Zr. Ms. Zeeland en Zr. Ms. Pelikaan stomen op om alle mogelijke hulp te bieden. Inmiddels richt Sint-Maarten zich op, gesterkt door massale internationale steun. Een blik op wat de maritiem-militaire eenheden de afgelopen periode te bieden hadden.

‘Waar moet je beginnen?’, is het eerste wat mensen zich afvragen bij het zien van de ordentelijke puinhoop die Irma veroorzaakte. Binnen de resten van het chique Sonesta Hotel staan gasten plichtsgetrouw uit te checken, terwijl mariniers de omgeving in zich opnemen. Een surrealistisch schouwspel. “‘Surrealistisch’, dat is volgens sergeant-majoor van de mariniers Matthieu Kempf ‘het woord van de week’. De majoor is zelf geplaatst op Sint-Maarten en raakte zelf zijn huis kwijt. “Ook veel vrienden en bekenden zijn getroffen, huizen zijn verwoest, winkels leeggeroofd. Mijn gezin is geëvacueerd naar Curaçao. Ik kan mij zo op mijn werk richten; er is erg veel te doen.” Een understatement.

Vliegende auto’s

Hoe anders was het 2 dagen voor de storm, vertelt commandant 32 Raidingsquadron majoor der mariniers Oscar Prins, al voor ‘Irma’ overgekomen uit Aruba. “De terrasjes en barretjes zaten vol; hartstikke gezellig. Woensdagnacht 6 september ging het hard waaien. Wij zaten inmiddels in de Asha Stevens Elementary School in Philipsburg. De grote klap kwam om 06.00 uur. Shutters sloegen open en dicht, de wind joeg door het gebouw, je voelde druk op je oren als bij een dalend vliegtuig. Er vloog van alles voorbij, inclusief auto’s.”

Direct na de storm verspreiden de mariniers en genisten van het Damage Assesment Team van 11 Luchtmobiele Brigade zich over het eiland. “Aan ons de taak om te helpen de openbare orde te handhaven”, vervolgt Prins. “Onze mensen bewaken shelters met schuilende bewoners en de buitenring van de gevangenis. Als 10 van de 12 cipiers vertrekken om thuis poolshoogte te nemen, nemen we ook de binnenring voor onze rekening.”

Volledig gebrek

Andere militairen richten provisorische roadblocks op en sporen mensen aan naar huis te gaan. De overheid had immers een uitgaansverbod afgekondigd. Wel veel gevraagd van eilandbewoners die allemaal willen weten hoe familie en vrienden elders op het eiland er aan toe zijn. Bellen, mailen en appen vormen geen alternatief, vanwege een volledig gebrek aan elektriciteit en communicatie.

De ongeveer 100 mariniers, landmachters en Arubaanse miliciens plus de 27 marechaussees kunnen met de minimaal aanwezige politiemensen niet overal verhinderen dat mensen de chaos aangrepen om te plunderen. De Griekse Maria Kardoulia maakt het zelf mee. Zij staat op het punt om een winkel te openen op het eiland, als ‘Irma’ roet in het eten gooit. Ze verschuilt zich voor de ziedende orkaan in de badkamer op de tweede etage van het Pasagran-resort. De derde verdieping wordt weggevaagd en zelfs het plafond boven haar stort in. Beduusd, maar ongedeerd komt zij later naar buiten. “Het is dan een totale puinhoop en ik zie plunderingen op Frontstreet. De afwezigheid van het openbaar bestuur is schokkend. Daardoor is het 3 dagen ‘shopping festival’.”

Grip op de zaak

Met de komst van de Compagnie in de West (CIDW) van 11 Luchtmobiele Brigade (45 man, standplaats Curaçao), tientallen miliciens van Curaçao en 100 mariniers van de Marine Spearhead Task Unit (MSTU) komt er grip op de zaak. Na de eerste check van eigen huis en haard wijden de lokale hupdiensten zich ook weer massaal aan hun taak.

Op dat moment hebben het patrouilleschip Zr. Ms. Zeeland en het ondersteuningsschip met strategische transportcapaciteiten Zr. Ms. Pelikaan – beide met hulpgoederen – al aangelegd in de haven van Philipsburg. Maar niet voordat er per FRISC een zoekslag plaatsvindt in de haven, om te checken of er geen grote voorwerpen door de storm op de bodem terecht zijn gekomen. De NH-90 boordhelikopter van het Defensie Helikopter Commando heeft de avond tevoren al de schade op het eiland ingeschat vanuit de lucht.

(Lucht)haven als levensader

Luitenant ter zee 2OC Wouter, tactisch coördinator van de NH90 en lid van de Flight Crew van de Zeeland, zit tijdens de vlucht eerste rang. “We vliegen 3 uur rond. De schade op Saba en Sint-Eustatius vallen mee. Op Sint-Maarten is wel heel veel ravage. Natuurlijk erg om te zien, maar je focust je vooral rationeel op locaties als de haven en luchthaven en de toegangswegen er naartoe. Voor onszelf zoeken we alvast een ‘landingzone’ om de mariniers een dag later te kunnen bevoorraden. Dat wordt het sportstadion bij de school, waarvan nog maar 1 van de 4 lichtmasten overeind staan.”

Ook aan de andere opvarenden van genoemde schepen biedt de ontmantelde haven een verbijsterende aanblik. Al snel wijden zij zich aan het herstel van de omheining en het opruimen van de grootste puinhopen in het havengebied. Dit uiteraard in overleg met de havenautoriteiten. De aanvoer van aggregaten zorgt ervoor dat ook bij duisternis doorgewerkt kan worden. Als seaport of debarkation is deze locatie uiteraard een levensader voor Sint-Maarten.

José bracht beetje regen

Met het afleveren van de noodvoorraden, dekzeilen en water (ook per heli naar Saba) gaan de Pelikaan en de Zeeland voorop in de strijd. Ook de capaciteit om per dag tienduizenden liters drinkwater te maken uit zeewater is van grote waarde. Voor het opruimen van de andere cruciale logistieke locatie – het vliegveld – stelt de Zeeland mensen ter beschikking. Samen met militairen van de CIDW en mariniers van de MSTU ruimen zij het veld zodanig op dat er militaire transportkisten en kleine jets kunnen starten en landen.

“De beschikbaarheid van een lucht- en zeehaven hebben natuurlijk prioriteit”, legt commandant Zeeland, kapitein-luitenant ter zee André van der Kamp, uit. “Natuurlijk is er dan nog de angst voor de tweede orkaan, José, die ons werk teniet kan doen. We waarschuwen mensen daar ook voor via Radio Laser 101, het enige station dat werkt.” Hierop vallen de hele dag oproepen te horen van mensen die anderen zoeken. “We lichten bewoners van afgelegener locaties zelfs met afgeworpen pamfletjes vanuit de NH-90 in over het naderende onheil. Als Zr. Ms. Zeeland trekken we onszelf daarna ook kort terug, om geen schade op te lopen. Gelukkig brengt ‘José’ slechts een beetje regen, dus we komen ook snel weer terug.”

Niet bang voor hordes

Ook aan land worden zaken na ‘José’ voortvarend opgepakt. “We gaan snel weer naar buiten voor patrouilles, samen met lokale politie, politie van Aruba en Curaçao en de Nederlandse Rijksrecherche”, vertelt Prins. “Mensen reageren opgelucht en laten merken blij te zijn met onze aanwezigheid. En mensen helpen elkaar, delen alles wat ze hadden.”

Kardoulia zit op dat moment nog in het Pasagran Resort en maakt er ook met de mensen in haar omgeving het beste van. “We hebben geen elektriciteit, geen stromend water en weinig te eten. Met het water in flesjes gaan we spaarzaam om en we vullen ze aan met regen. Het natte tapijt trekt talloze muggen en wespen aan. Daar ben ik wel bang voor, niet voor plunderende groepjes die hotels overvallen. Wij hebben gelukkig bewakers met honden. En ik ben heel blij met de Nederlandse militairen op straat en bij het vliegveld.”

Klonk als Kerstmis

Maria refereert aan de mariniers, marechaussees en luchtmobielers die op het ontwrichte vliegveld voor zo veel mogelijk veiligheid zorgen. En voor de juiste prioritering van de vertrekkers. Zo is er een Amerikaans rij voor Amerikanen. Nederlandse selecteurs gaan zelf eerst af op een medische lijst, dan volgen vrouwen met kinderen en gezinnen (zoveel mogelijk met Nederlands paspoort), dan andere Europeanen en overgebleven wereldburgers.

Voor een Chinese familie van 3 generaties, inclusief 8 (zeer kleine) kinderen halen de mannen de hand over hun hart. Ook Kardoulia kan eerder mee dan verwacht. “Na 6 uur wachten krijg ik te horen: ‘Je mag mee naar Curaçao’. Het klinkt ‘als Kerstmis’ in mijn oren… Ik ga nu naar mijn familie op Rhodos, maar zal zeker weer naar Sint-Maarten terugkeren!”

Verzengend heet

Niet alleen de reizigers krijgen het voor de kiezen, tijdens het lange wachten in de hitte. De militairen liggen na een dag hard werken ook als haringen in een ton op veldbedden en zelfs op de bagagebanden in een verzengend hete loods van de luchthaven. Hier staan ook voorraden tijdelijk opgeslagen die vanuit een niet aflatende stroom vrachtvliegtuigen naar het eiland worden gevoerd.

“Voordeel van deze vliegtuigen is vooral de snelheid waarmee zij zaken aanleveren”, vertelt luitenant ter zee 1 Menno van der Eerden, commandant Pelikaan, de volgende dag als zijn schip voor de tweede keer Sint-Maarten aandoet met een bulk voertuigen en hulpgoederen. “Die grote hoeveelheden in 1 keer, dat is onze kracht. Daarnaast zijn wij inzetbaar als hotel voor troepen, distributiepunt en commandopost voor de seaport of debarkation. En onze technici kunnen bijspringen op het land, bijvoorbeeld voor het repareren van aggregaten en lichtinstallaties, zoals hier in de haven.”

Hier doen we het voor

De schaalgrootte van de ramp op Sint-Maarten is volgens Van der Eerden ‘van ongekende proporties’. Dat heeft een zeer positieve uitwerking op zijn mensen, vertelt hij. “Ik bemerk een zeer grote toewijding; hier doe je het voor!” Ook Prins en Van der Kamp merken hetzelfde binnen hun squadron cq bemanning.

Hoe het nu verder moet? Prins: “Nu helpen het eiland op te ruimen en weer op te bouwen.” Van der Kamp is het met hem eens. Hij benadrukt hoeveel respect hij heeft voor de bewoners van Sint-Maarten. “Ze vertonen grote veerkracht. Zo meldden ze zich al heel snel bij ons in de haven om deze weer werkend te krijgen. En dat terwijl hun eigen huizen nog in puin liggen.”