Tekst Arno Marchand
Wisseling van de wacht bij Bureau Air Display
Het grote publiek zag ze vrijwel niet, behalve als een van de media zich tot hen richtte. Maar de afgelopen twintig jaar waren Hoofd Bureau Air Display (BAD) Ed de Bruijn en zijn rechterhand sergeant-majoor John van Benten de motoren en sturende factoren achter de static- en vliegshows van vrijwel alle Nederlandse luchtvaartevenementen waaraan de luchtmacht deelnam. Beiden ‘Misters Luchtmachtdagen’ dragen nu het stokje over aan hun opvolgers.
Dat Ed de Bruijn in de luchtvaart terechtkomt, is niet verwonderlijk. Zijn vader die bij de KLM werkt, wordt in 1964 havenmeester van Vliegveld Texel. Dat betekent voor het hele gezin verhuizen vanuit Amstelveen, waar Ed ook geboren is. Op het Waddeneiland aangekomen ziet hij alleen schapen. “Mijn vader is er als een gek tekeer gegaan om er een echt vliegveld van te maken. Ik was er ook, ieder weekend. Dan verkocht ik rondvluchten en kreeg ik uitbetaald in vlieguren. Zo heb ik mijn vliegbrevet bij elkaar gesprokkeld.”
‘Ik was een fantastische eierbakker’
Ed moet uiteraard in militaire dienst, eind jaren zestig. “Ik gaf aan dat ik veel moest helpen op het vliegveld. Zo kwam ik bij de luchtmacht terecht op Navigatiestation-Noord in Den Helder. Ik bakte daar eieren”, zegt hij met een lach. “Ik was een fantastische eierbakker. Mijn lief vraagt nog steeds of ik dat wil doen.”
Als Ed als soldaat 1 in 1970 uit dienst komt, wordt hij de assistent van zijn vader. Vanaf 1974 werkt hij fulltime op het vliegveld en acht jaar later neemt hij de functie van havenmeester over. Recentelijk droeg Ed die functie weer over aan zijn zoon die al vanaf 2004 met hem samenwerkt. “Het is moeilijk om een gek te vinden die hier zeven dagen in de week, twaalf uur per dag wil werken. Bij ons is het echt een familiebedrijf.”
Texel Airshow
Na het zien van een vliegshow op Lelystad in de jaren zeventig, dacht Ed ‘dat moet bij ons ook kunnen’. En dat lukt hem, voor het eerst in 1980. “Hoe? Je gaat gewoon bellen en schrijven. Om financiële risico’s te vermijden voor de luchthaven richtten we een stichting op en zochten we sponsors: zonder kan gewoon niet.” Ed probeert iedere paar jaar een air show te houden, waar steevast ook KLu-deelname is. Zo kent hij die organisatie al een beetje.
‘Met angstzweet naar het hoofdkwartier’
Twee maanden na de Texel Airshow van 2001 wordt Ed gebeld door de luchtmacht of hij op gesprek in Den Haag wil komen. “Ik zal wel wat fout hebben gedaan, dacht ik, dus ik met angstzweet naar het hoofdkwartier.” Dat blijkt niet het geval, want de Afdeling Jachtvliegoperaties (AJO) was op zijn show geweest en vond het geweldig. “‘Of ik dat voortaan niet ook voor de luchtmacht zou willen regelen?’ Ik kreeg twee maanden bedenktijd. Maar ik werk in dienst van de gemeente, dus eerst maar eens met de burgemeester overleggen. De oplossing: een gecombineerde baan van havenmeester op Texel en een paar dagen per week Hoofd BAD.”
Regie
Bij AJO ontmoet Ed John van Benten. “Ik was er een soort manusje van alles”, vertelt John. “Toen Ed hier kwam in het najaar van 2001, vormden we samen BAD. Onze eerste opdracht was het organiseren van de Open Dagen in 2002. Maar daarvoor waren we eigenlijk al te laat, want daarmee moet je ongeveer een jaar van tevoren beginnen. Toch lukte het ons en werd het een goeie show.”
‘Het verdwijnen van de KLu-solo displayteams was voor ons een flink probleem’
Behalve de regie voor de Open of Luchtmachtdagen, krijgt BAD dat ook voor aanvragen van buitenlandse vliegshows. “Maar ook voor ballonfeesten of de braderie in Franeker; overal waar de luchtmacht haar gezicht kan laten zien”, geeft Ed aan. Op de zogeheten demokalender wordt alles voor een heel jaar gepland: wie en wat gaat waar naartoe. Later komen daar ook de inzet van de KLu Historische Vlucht (zie de Vliegende Hollander 2021-05) en de Hunter van de Dutch Hawker Hunter Foundation bij. “Het verdwijnen van de PC-7, Apache en F-16 Solo Displayteams van de KLu tussen 2007 en 2014, zadelde ons met een flink probleem op”, geeft Ed aan. “In het verleden was het bijvoorbeeld zo: ‘als wij nou een F-16 demo sturen naar Tsjechië, krijgen wij dan van jullie een Gripen demo in Nederland?’ Met het wegvallen van onze demoteams, hadden we niets meer om met andere landen te ruilen.”
Blue Angels
Mooie Open of Luchtmachtdagen komen daarom eigenlijk alleen door gunnen en netwerken, geeft Ed aan, “en soms heb je geluk. Voor de Texel Airshow stuurde ik eens een brief aan Koning Hoessein van Jordanië. En zowaar, ik kreeg antwoord terug dat hun demonstratieteam naar Texel kwam!” Elke Open of Luchtmachtdagen proberen de twee wel iets bijzonders te regelen. “Maar vroeger was er gewoon meer diversiteit in vliegtuigen en dus meer mogelijk.”
‘Daar zat ik dan als Texelaar, op het blauwgele toilet van de Blue Angels in Pensacola’
In 2006 weet Ed echter een huzarenstukje klaar te spelen door het wereldberoemde demonstratieteam van de US Navy naar Leeuwarden te halen. “Ik wist dat ze weer eens aan Europees bezoek toe waren, wat ze eens in de zoveel jaar doen. Ik kende iemand bij die organisatie. Dus ik naar hun thuisbasis in Florida, in 2005. Ik moest mezelf wel even knijpen. Daar zat ik dan als Texelaar, op het blauwgele toilet van de Blue Angels in Pensacola. Hun vraag: ‘Als wij komen, wil jij dan onze Europese tournee regelen?’ Mijn reactie was simpel: ‘Als jullie maar op Leeuwarden komen!’ We moesten wel een paar lichte aanpassingen doen aan hun programma omdat Europese veiligheidseisen anders zijn dan Amerikaanse. Maar geen pagina afkeuren, want dan zouden ze niet komen.” En uiteindelijk blijken ze alléén naar Leeuwarden te komen, zonder verdere Europese tour. Ed: “Het waarom weet ik nog steeds niet.”
‘Hoogvliegertjes met een vlucht naar Schiphol – prachtig dat dat lukte’
De enige twee
Vragend naar de hoogtepunten weten beiden niet waar ze moeten beginnen en met wat, maar ze sommen willekeurig achter elkaar op: de Avro Vulcan op Volkel, F-35’s uit Amerika op Leeuwarden en Volkel, de laatste show op Twenthe met alle Europese demoteams, tien F-16’s met een Boeing 737 van de KLM op Volkel en de Lancaster die diverse keren kwam. Ed staat ook stil bij de MD-11 van de KLM op Gilze-Rijen. “Die kwam hoogvliegertjes – zieke kinderen – halen voor een vlucht naar Schiphol. Prachtig dat dat lukte.” Daarna noemen ze nog de fly by’s boven de veteranendagen in Den Haag, de uitvaart van prins Bernhard in Delft en Kroningsdag in Amsterdam.
Samenwerken met Ed noemt John geweldig. “Dat ging altijd in goeie harmonie. We hebben er een heel bijzondere vriendschap aan overgehouden. 44 jaar heb ik bij de KLu gewerkt, waarvan twintig jaar BAD. Dat was de kers op de taart van mijn luchtmachttijd. Wij zijn de enige twee die dit werk deden.”
‘Dit is echt een gemiste kans voor de luchtmacht én Defensie’
Mooi geweest
Al die jaren was Ed parttime-luchtmachter: twee dagen per week in Breda. “Ik weet eigenlijk niet meer hoe ik dat gedaan heb”, zegt hij terugkijkend. “Maar als het je hobby is, kun je veel aan, ook al is het geen negen-tot-vijfbaan.”
Over één ding is Ed niet te spreken: de afgezegde fly by van F-35’s boven de Formule 1 op Zandvoort. “Dat is echt een gemiste kans voor de luchtmacht én Defensie. Om 14:46 zouden we na het volkslied zes seconden over het circuit vliegen. Maar het finest moment vloog letterlijk voorbij. De week erop vloog het Italiaanse demonstratieteam Frecce Tricolori uiteraard wél gewoon over het circuit van Monza.”
Maar het is mooi geweest zo, vat Ed samen. “Ik heb precies twintig jaar volgemaakt. Het wordt ook niet meer zoals het was. De wereld en de variatiemogelijkheden zijn veranderd. Volgend jaar word ik zeventig. Het is tijd voor nieuwe ideeën door het nieuwe BAD.”
