Leeswijzer

Nederland uit de lucht geschoten – De vroegste luchtfoto’s 1916-1939

Soms verschijnen er van die boeken waarvan je bij voorbaat al weet dat je het oneindig vaak uit de kast gaat halen. Wéér even bladeren en wegdromen over hoe het vroeger was. ‘Nederland uit de lucht geschoten’ van Judith Moortgat van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) is zo’n boek.

De historica heeft met hulp van fotohistorisch specialisten, kartografisch experts en geschiedeniskenners van de luchtmacht een dik boek samengesteld met luchtfoto’s van Nederland. De prenten zijn allemaal gemaakt tussen 1916 en 1939 vanuit vliegtuigen van de Luchtvaartafdeeling, de voorloper van de Koninklijke Luchtmacht. De fotografen gebruikten enorme camera’s, zeker voor hedendaagse begrippen. De ruim 3.000 glasnegatieven van het NIMH mogen dan inmiddels tussen de 81 en 107 jaar oud zijn, de scherpte van de afdrukken is dankzij de grote afmetingen verbazingwekkend. Gebouwen en zelfs personen op de grond zijn goed zichtbaar, zoals de slagersknecht die naast zijn fiets staat met voorop een grote mand met bestellingen, of de wandelaars op het strand van Hoek van Holland.

Het lijvige werk, met een gewicht van bijna 2 kilo, bestaat niet alleen maar uit foto’s. De eerste 68 pagina’s worden besteed aan het hoe en waarom van luchtfotografie en hoe een fotocamera werkt. Geen overbodige luxe, want vele jongeren weten niet beter dan dat je foto’s met een telefoon maakt. Daarentegen hebben ouderen vaak wel kennis van zaken als filmrolletjes, (glas)negatieven, vergrotingskokers en ontwikkelaar, stopbad en fixeervloeistof. Na de inleiding begint het smullen van foto’s die per provincie zijn gerangschikt. Op een kaartje van elke provincie staat waar de gefotografeerde steden zich bevinden.

Het moge duidelijk zijn dat niet alle glasnegatieven van het NIMH zijn terug te vinden in het boek. Wie zijn of haar woonplaats er in mist, kan verder zoeken in de beeldbank van het instituut (https://nimh-beeldbank.defensie.nl) of op het Flickr-account. Van een deel van de negatieven is niet bekend waar, wanneer en waarom ze zijn gemaakt. Wie een van de opnamen herkent, kan dat bij het NIMH melden.

Samengevat: Uit de lucht geschoten is een heerlijk bladerboek om bij weg te dromen en te mijmeren over het Nederland van vroeger.

Meer weten over luchtfotografie, maar dan in de 21e eeuw? Lees dan in deze Vliegende Hollander een interview met onze huidige militaire luchtfotograaf.

Jachtvliegers doen een boekje open

Martin ‘Mot’ Leeuwis gaat op herhaling. Het eerste deel van de serie, ‘Jachtvliegers in de Koude Oorlog’ is inmiddels aan de 3e druk toe en dus werd het tijd voor een 2e deel. Deze voormalige vlieger van het 314 Squadron en piloot van een KLM-Boeing 737 tekende wederom een groot aantal – ditmaal zo’n 200 – herinneringen op uit de monden van 55 collega’s, die in zeer verschillende vliegtuigtypen vlogen. Soms verhalen waarbij je de tranen uit de ogen veegt van het lachen, soms ontwaart het slechts een glimlach; maar 1 ding is duidelijk: elke anekdote maakt duidelijk wat een aparte, soms gevaarlijke, kameraadschappelijke, maar ook humoristische wereld de vliegerij is. 

Een voorbeeld is het verhaal van luitenant E. die tijdens een eindoefening verantwoordelijk is voor de latrines tijdens het bivak. Hij graaft geen gat in de grond voor de vliegers, maar zorgt voor een fraaie porseleinen pot midden in het dennenbos, compleet met deksel en stortbak aan een boom getimmerd, evenals een toiletrol, emmer met vers water om de stortbak te vullen en… een spuitbus toiletverfrisser met dennengeur. Het interieur van een toilet in de officiersmess van Vliegbasis Leeuwarden had hij hiervoor even geleend…

Bent u (voormalig) luchtmachter uit welk dienstvak ook en heeft u ook een mooi (kort) verhaal dat zou passen in een bundel als deze over ‘meer dan alleen vliegen’? Neem dan contact op met Martin Leeuwis via leeuwispubli@gmail.com.

Eerder verscheen bij deze uitgever ‘Goeie ouwe tijd’ met verhalen van technisch en bedrijfsveiligheidsofficier Hans Boerboom.