Tekst Arno Marchand
Foto Jawad Maakor

Uedem Awakening zet internationale luchtruimbewaking op scherp

x
Leestijd: 4 minuten

“Ja, met Radarpost Noord! Onze radar is aan gort geschoten! Het is een zootje hier met al die kisten boven ons! Ik laat het wel weten als we weer wat kunnen...” Eerste luitenant Steven, luchtgevechtsleider op het Air Operations Control Station Nieuw Milligen hoort het aan, maar voordat hij kan reageren: “Met Erwin van Leeuwarden! Onze baan is geraakt! Wij zijn black, affirm? In ieder geval een half uur!”

‘Een mini-oorlog’ van 3 keer 2 dagen’

Uiteraard gaat het hier om een fictieve strijd, maar op een dergelijk scenario moet ieder NAVO-gevechtsleidingsstation (Control and Reporting Center, CRC) in Europa voorbereid zijn. Daarvoor moet het jaarlijks trainen, maar de laatste keer dat het 710 Squadron van het AOCS Nieuw Milligen (AOCS NM) daar aan toekwam, is 6 jaar geleden. In de tussentijd was er gebrek aan alles: mensen, middelen, tijd en geld en kwam het AOCS NM niet verder dan eens per maand een eigen trainingsdag. Daarom is alles op alles gezet om dit jaar aan de ‘mini-oorlog’ van 3 keer 2 dagen te kunnen deelnemen. De oefening onder de naam Uedem Awakening geeft wel aan wat er nodig is. Het wakker schudden van de luchtgevechtsleiding van – in dit geval – de Baltische Staten, Denemarken, Duitsland, Noorwegen, Slowakije, Tsjechië, en Nederland dus.

Uedem is de naam van het Combined Air Operations Center (CAOC) in Duitsland, zo’n 50 kilometer ten oosten van Volkel. Het CAOC is het NAVO-hoofdkwartier voor luchtruimbewaking en -operaties in noordwest Europa.

Kapitein Nico (l.) en eerste luitenant Steven volgen de ontwikkelingen van het luchtgevecht.

‘Luchtruimbeveiliging is de primaire taak van de luchtgevechtsleiding’

Eigen incidenten ontwerpen

Trainingsofficier kapitein Nico is al een oude rot in het luchtgevechtsleidingsvak. Daarom zat hij dit jaar met nog 5 anderen van ‘710’ in de oefenleiding. “Ieder land heeft zijn eigen incidenten ontworpen, maar wel in samenhang met het grotere scenario van het CAOC”, geeft hij aan. “Zo worden niet alleen de CRC’s getraind, maar ook het personeel van Uedem. Voor hen is dit net zo belangrijk.” Per 2 oefendagen traint op Nieuw Milligen een crew van 25 mannen en vrouwen. “Dat trekt echt wel een wissel op het personeel,” vervolgt Nico, “maar zo kunnen we zoveel mogelijk van hen getraind krijgen.”

Primaire taak

Het CAOC is in vredestijd de beheerder van het luchtruim en in eerste instantie verantwoordelijk voor de Quick Reaction Alert van ieder land dat onder hun verantwoordingsgebied valt. Komt een Russische Bear-bommenwerper weer eens een kijkje nemen, dan coördineert het CAOC de onderscheppingen via de CRC’s van de betrokken landen. Luchtruimbeveiliging is dan ook de primaire taak van de luchtgevechtsleiding in Nederland, maar dagelijkse praktijk is het ondersteunen van (jacht)vliegoperaties.

Alle crews zijn in de afgelopen 2 maanden stapsgewijs met de ontwikkeling van het conflict bekend geraakt.
Het 710 Squadron van het AOCS Nieuw Milligen had 6 jaar geleden een laatste training als deze.

‘Aan het eind van de middag is het al oorlog’

Dan maar kwaadschiks

De meerwaarde voor het 710 Squadron is de samenwerking met de andere CRC’s en het CAOC. Tijdens de oefening gaat de knop vrij snel om van ‘training’ naar ‘werkelijkheid’, weet Nico. Op dag 1 van de oefening is het nog vredestijd, maar de spanningen bouwen snel op en aan het eind van de middag is het al oorlog. Vijand voor Nederland is het fictieve eiland Fresia midden in de Noordzee, dat uitbreiding van het grondgebied zoekt. Niet goedschiks, dan maar kwaadschiks. Dag 2 van de oefening verbeeldt al dag 6 van de oorlog. Nico: “Je maakt dus een sprong. Het gaat dan ook om het oefenen van de procedures zoals de samenwerking van een battle crew. Die volgt een heel ander werkproces dan in vredestijd. Zo zijn ‘in de zaal’ meer posities bezet en sommige dubbel uitgevoerd omdat het er zo druk wordt en beslissingen heel belangrijk zijn.”

Het AOCS NM is verantwoordelijk voor het Nederlandse operatiegebied, maar in beginsel neemt het CAOC in Uedem de beslissingen.

‘1 raket raakt De Kooy en 3 schepen zijn ernstig beschadigd’

Birds away!

“Another day to learn a lot”, meldt master controller majoor Appie aan het begin van dag 2 aan zijn collega’s. Als ‘kapitein op het schip’ is hij verantwoordelijk voor alles wat binnen de Nederlandse Battle Management Area gebeurt. Daarvoor heeft hij een lijn met de Duty Controller van Uedem. “Het CAOC neemt in het begin alle beslissingen,” geeft hij aan, “maar zodra het te druk wordt, delegeert het aan de afzonderlijke CRC’s.”

Na Radarpost Noord en Leeuwarden is Fresia echter nog niet klaar met de aanval. ‘Fireball’, klinkt het door de zaal, als een Tactical Ballistic Missile vanuit het eiland richting Den Helder komt. Gelukkig staan daar – fictief – Patriots paraat. ‘Birds away!’, is te horen als ze zijn afgeschoten en even later: ‘3 splashes!’ Maar toch heeft 1 raket De Kooy geraakt en zijn 3 schepen in de marinehaven ernstig beschadigd.

Voor de operationele inzetbaarheid van het AOCS NM is een oefening als deze essentieel.

‘Een heel andere mindset dan bij day-to-day ops’

Vechten voor trainingsmomenten

Air surveillance controller vaandrig Rinaldo maakt een dergelijk scenario voor het eerst mee. “Dit verschilt in elk opzicht van wat ik normaal doe. In je theorie lees je erover, maar pas door het in de praktijk doen, landt het echt bij mij.”

“Het goede aan deze oefening is dat het personeel met de echte CAOC-collega’s praat en niet met een oefenleiding”, zegt majoor Anne, Hoofd Ops Support. “De mogelijkheid om op dit niveau te trainen is voor ons zeer belangrijk, maar de ruimte daarvoor beperkt. Dus moet je ‘vechten’ voor dit soort trainingsmomenten. Bezuinigen op Defensie gaat ook ten koste van trainingen en oefeningen. Maar dit is broodnodig, want je merkt dat het personeel een heel andere mindset krijgt dan bij day-to-day ops.”

Als alle taken zijn beoefend, staat de klok inmiddels op 14:30 ‘Zulu’. Vandaag betekent dat ‘einde oorlog’.