Tekst Jack Oosthoek
Nieuwe toestellen pas in gebruik na ontvangst certificaat
Met nieuwe en gemoderniseerde vliegtuigen en helikopters ondergaat de vloot van de luchtmacht de komende jaren een metamorfose. Voordat het ‘typeontwerp’ de lucht in gaat, certificeert de luchtmacht zelf het toestel. Zonder typecertificaat vliegt geen militaire kist, weet luitenant-kolonel ingenieur Johan Kalthof van de Militaire Luchtvaart Autoriteit. Certificeren; hoe werkt dat?
Certificeren betekent: aantonen dat het vliegtuigontwerp voldoet aan een set van minimale geaccepteerde luchtwaardigheids- en andere noodzakelijke eisen. Constructie, motoren, avionica: alles moet kloppen.
‘Geleerde lessen uit het verleden spelen een rol’
“Ook geleerde lessen uit het verleden spelen daarbij een rol” vertelt luitenant-kolonel Johan Kalthof. Hij is 1 van de certificeringsteamleiders. “Kampte een bepaald type toestel ooit met een veiligheidsprobleem? Dan wordt het typeontwerp aangepast om dit te verhelpen. Zo nodig verandert ook de set van luchtwaardigheidseisen.”
Heel gecompliceerd
Om de kunst van certificeren onder de knie te krijgen, is een karrenvracht aan kennis en ervaring nodig. Daarbij kost het veel tijd. Neem de F-35A: na jaren van onderzoek zijn de systemen nu in productie en is het typeontwerp door Nederland gecertificeerd. Kalthof: “Een militair vliegtuig zit nu eenmaal gecompliceerd in elkaar. Vaak moet het meer kunnen dan mensen van a naar b transporteren, de taak van een civiel vliegtuig.”
In ons land is de afdeling Luchtvaart Systemen van de Defensie Materieel Organisatie (DMO/LVS) dé militaire organisatie die een ‘luchtvaartuig’ mag certificeren. Daarvoor heeft het de goedkeuring van de Militaire Luchtvaart Autoriteit (MLA).
De 6 belangrijkste stappen van certificeren:
Nieuwe behoefte
De luchtmacht heeft behoefte aan een nieuw vliegtuig of helikopter om een (nieuwe) taak te vervullen. Of een machine is verouderd en heeft het einde van zijn levensduur bereikt. “Maar,” zegt Kalthof, “het kan ook voorkomen dat het nieuwe ‘functies’ nodig heeft of minder onderhoud wenselijk is.”
‘Luchtwaardigheidseisen, dat kunnen er wel 1.800 zijn’
Toestelontwerp
Dat betekent dat een luchtvaartuig moet worden ontworpen dat de taken kan uitvoeren. Al op de tekentafel wordt gekeken welke minimale luchtwaardigheidseisen daarbij horen. “Dat kunnen er wel 1.800 zijn en hangt onder meer af van de door het luchtvaartuig uit te voeren taken”, weet de certificeringsspecialist. “Moet dat alleen mensen vervoeren? Moet het vliegtuigen kunnen bijtanken in de lucht?”
Een aantal voorbeelden van luchtwaardigheidseisen: voldoen de avionica-systemen aan de vliegomgeving van het toestel? Herbergt het genoeg systemen die voor voldoende veiligheid zorgen? Zijn de romp en vleugels sterk genoeg om de veiligheid van het vliegtuig en de inzittenden te garanderen?
Defensie ontwerpt zelf veelal geen vliegtuigen en helikopters, maar koopt bestaande types. Toch moet het typeontwerp gecertificeerd worden binnen de kaders van de Nederlandse militaire luchtvaarteisen.
Certificatierapport
In stap 2 bewijst de DMO/LVS aan de MLA dat het toestelontwerp voldoet aan de luchtwaardigheidseisen. Dat wordt aangetoond met onder andere simulaties, analyses, grond- en vliegtesten. Als het ontwerp aan alle voorwaarden voldoet, krijgt het toestel een certificatierapport.
Echter, is bij de aankoop van een bestaand typeontwerp het zelf toetsen van het toestel niet altijd nodig. Kalthof: “Als het ‘luchtvaartuig’ al door een andere – militaire – luchtvaartautoriteit is gecertificeerd, zoals bijvoorbeeld door het European Aviation Safety Agency, kan de MLA deze luchtvaartautoriteit erkennen en het oordeel overnemen.” Uiteindelijk keurt de afdeling Luchtvaarttechniek & Certificering van de MLA het (overgenomen) certificatierapport van DMO/LVS goed.
Het militaire typeontwerp krijgt het stempel ‘luchtwaardig’
Militair Type Certificaat
Daarna krijgt het militaire typeontwerp het stempel ‘luchtwaardig’ en geeft de MLA een Militair Type Certificaat uit. Dat betekent: het typeontwerp voldoet aan de minimale luchtwaardigheidseisen.
Productie, controle, ingebruikname
Het toestel kan nu in productie worden genomen. Daarna volgt opnieuw controle. Voldoet het toestel aan het goedgekeurde typeontwerp? Ja? Dan geeft de fabrikant daarvan een verklaring af. De MLA voert vervolgens een luchtwaardigheidsinspectie uit, waarna het toestel een bewijs van luchtwaardigheid ontvangt. De ‘operator’ mag nu met het toestel vliegen.
‘Soms komen ontwerpfouten, slijtage of beschadigingen later aan het licht’
Continu controle
DMO/LVS en de MLA houden het typeontwerp van een militaire kist zijn hele levensduur in de gaten. Kalthof: “Elke keer weer luidt de vraag: beantwoordt het ontwerp nog steeds aan de minimale eisen van luchtwaardigheid? Soms komen ontwerpfouten, slijtage of beschadigingen later aan het licht.” Kortom, er kan altijd iets doorheen glippen. Certificeren, het blijft – oh cliché – mensenwerk.
Welke nieuwe vliegtuigen en helikopters krijgt de luchtmacht de komende jaren? Welke worden gemoderniseerd? Een overzicht.
A330 Multi Role Tanker Transport
De A330 MRTT volgt de KDC-10 op, het ‘vliegende benzinestation’ van de luchtmacht dat sinds 1994 operationeel is. Ons land schafte samen met België, Duitsland, Luxemburg, Noorwegen en Tsjechië 8 A330’s aan. Ze worden de komende jaren in de Spaanse vestiging van Airbus nabij Madrid omgebouwd tot militair tankervliegtuig. Een toestel biedt plaats aan maximaal 267 passagiers en heeft voor bijtanken in de lucht circa 110.000 liter kerosine bij zich. De Multinational MRTT Unit (MMU) gaat de toestellen beheren.
CH-47F Chinook MYII CAAS
Vanaf dit jaar krijgt de luchtmacht 20 nieuwe Chinooks, de CH-47F MYII CAAS. De laatste afkorting staat voor het luchtvaart-elektronicasysteem Common Avionics Architecture System. De belangrijkste verandering ten opzichte van de huidige D- en F-modellen: de nieuwe cockpit met geïntegreerde communication suite. De eerste testvluchten met de CH-47F MYII CAAS zijn intussen uitgevoerd.
F-35A Lightning II
Voor wie het nog niet in de gaten had: de F-16 Fighting Falcon wordt vervangen door de F-35A. 8 van de in totaal 46 bestelde kisten staan intussen op Luke Air Force Base in Arizona en 2 op Vliegbasis Leeuwarden.
MQ-9A Reaper
Eind volgend jaar beschikt Vliegbasis Leeuwarden over 4 nieuwe MQ-9 Reapers. Dit op afstand bestuurde vliegtuig is overal ter wereld 24 uur per dag tot circa 13 kilometer hoogte inzetbaar voor militaire en civiele missies. De Reapers worden ondergebracht bij het heropgerichte 306 Squadron.
AH-64E Apache
De AH-64D's worden voorzien van een nieuwe romp, aandrijfmechanismen, rotorbladen en missie-uitrusting. Deze remanufacture transformeert de huidige AH-64D naar type E. In 2025 moet de hele Apache-vloot onder handen zijn genomen.
