Tekst ritmeester Saminna van den Bulk
Foto sergeant Cinthia Nijssen; luchtfoto's: Airman 1st Class Anthony Clingerman
Letterlijk kijkje achter schermen luchtgevechtsleiding
Boven de Noordzee vochten 27 jachtvliegtuigen vrijdagochtend 26 juni een gesimuleerde oorlog uit. Een tanktoestel zorgde tussendoor voor voldoende peut. Degenen die het totaalplaatje van het gevecht hadden, stonden echter met beide voeten op vaste grond. Een kijkje achter de schermen bij de luchtgevechtsleiding van het Air Operations Control Station Nieuw Milligen (AOCS NM), de bewakers van ons luchtruim.
Tientallen vliegtuigen scheren op de radarbeelden voorbij. Het visuele geweld wordt aangevuld met een continue stroom aan stemmen door de koptelefoon. Menigeen zou gierend gek worden van de stortvloed aan informatie. Toch is het de kakafonie waarin Fighter Controller tweede luitenant Mark zich thuis voelt. “Het lijkt complete chaos, maar in mijn hoofd heb ik alles op een rijtje.”
‘Het lijkt complete chaos, maar ik heb alles op een rijtje’
Large Force Employment
De oefening ‘Large Force Employment’ werd geïnitieerd door de Amerikanen als aanvulling op grote oefeningen als Frisian Flag, die door het coronavirus geen doorgang kunnen vinden. 15 jachtvliegers van de Vliegbases Volkel en Leeuwarden namen deel met 1 F-35 en 14 F-16’s. De Amerikanen rukten uit met 12 F-15’s en 1 tanktoestel vanaf de Amerikaanse vliegbases RAF Lakenheath en Milldenhall in Engeland. “Ook bij daadwerkelijke inzet vliegen we in dit soort internationale verbanden,” vertelt gevechtsleider majoor Bas. “Door samen te oefenen maak je kennis met elkaars werkwijze, gevechtsvliegtuigen, sterktes en zwaktes. Dat is cruciale kennis om samen het gevecht te winnen.” Het is de bedoeling dat dit soort oefeningen vaker plaatsvinden, met wisselende internationale NAVO-partners en in verschillende scenario’s.
Rood versus blauw
De strijd barst los boven de Noordzee. Wat is er aan de hand? Redland claimt Greenland, een klein land in de Noordzee. Na deze hostile act vragen de Verenigde Naties Blueland om hulp. Aan hen om Greenland te beschermen en 3 strategische punten te bombarderen: een hoofdkwartier in Den Helder, een wapenfabriek in Leeuwarden en een grondgebonden wapensysteem op Vlieland. Ze doen er alles aan om Greenland uit handen van de vijand te houden.
De jachtvliegtuigen bewegen als pionnen door de lucht
Aan de gevechtsleiders op de grond om dit schaakspel te spelen. Op hun aanwijzingen bewegen de jachtvliegtuigen als pionnen door de lucht. De eerste golf vliegers van Blueland vegen eerst het gebied ‘schoon’, om het speelveld vrij te maken van de vijand. Dan volgen de bombers. “Cleared hot!” luidt het commando van Fighter Controller Mark.
Alziend oog
Waar let je op tijdens zo’n gevecht? “Eerste prioriteit is veiligheid,” vertelt tweede luitenant Mark. “We voorkomen dat vliegers te dicht bij elkaar of bij andere vliegtuigen in de buurt komen, of dat ze ons luchtruim uitvliegen.” Tweede prioriteit: het gevecht. De luchtgevechtsleiders zijn de ogen voor de vliegers, daar waar zij geen zicht hebben. Zo letten ze op vijanden die vanuit het niets opdoemen. “De vliegers focussen zich op het vliegen en de wapeninzet, wij zorgen voor de informatie die zij nodig hebben om het gevecht te winnen.”
‘Je weet dondersgoed voor hoeveel euro’s en dollars er in de lucht hangt’
Wirwar
In de praktijk is het constant puzzelen in een – ogenschijnlijke – wirwar van knokkende toestellen. Een scherp oog is een vereiste. Daarbij is het vermogen om snelle afwegingen en juiste beslissingen te maken noodzaak. Large Force Employment is dan misschien oefening, het is geen spel. “Je weet dondersgoed voor hoeveel euro’s en dollars er in de lucht hangt,” zegt Markt. “Als je merkt dat je het gevecht kunt leiden en de situatie onder controle hebt, geeft dat een kick. Het is echt gaaf om met zoveel vliegtuigen in actie te komen.”
Opgelucht ademhalen
Na een 2 uur durende oorlog, is het opgelucht ademhalen. Blueland weet de heftige strijd te winnen door alle strategische punten gesimuleerd te bombarderen. Redland is verjaagd. De heren weken hun blik los van het beeldscherm. Einde oefening, ‘Return to base’.
Optimaal luchtbeeld essentieel
Een luchtgevechtsoperatie is teamwork bij uitstek. Goede air surveillance, ofwel luchtbeeldopbouw, is daarbij onmisbaar. Op basis van die informatie worden alle tactische beslissingen gemaakt. “Bij oefeningen als deze zie je dan in 1 oogopslag waar je eigen troepen zijn en waar de vijand is,” vertelt kapitein Joost, gevechtsleider en track production officer. Samen met zijn collega’s zorgt hij ervoor dat de radars een optimaal luchtbeeld leveren. Daarop zoeken ze het luchtruim 24/7 af naar vliegtuigen, identificeren deze en blijven ze volgen zolang nodig. Daarvoor maakt de gevechtsleiding op grote schaal gebruik van geavanceerde radar-, computer-, en communicatiesystemen.
