02

Dit artikel hoort bij: de Vliegende Hollander 03 | 2014

Als een Zwitsers uurwerk

Tekst Ingmar Kooman en Arno Marchand
Foto Rob Gieling

Luchtgevechtsleiding ‘in control’ tijdens NSS

Tijdens de grootste nationale operatie ooit, de Nucleair Security Summit, liet de krijgsmacht zich van zijn beste kant zien. ‘Een vlekkeloos verlopen top en een groot succes’, zo zei minister van Defensie Jeanine Hennis Plasschaert. ‘Het komt, gelukkig, weinig voor dat Defensie zijn kunnen in eigen land moet tonen, maar het liep als een Zwitsers uurwerk: scherp, alert en vakkundig. De samenwerking tussen de krijgsmachtdelen en de andere veiligheidspartners verliep uiterst soepel. De professionaliteit maakte indruk. Chapeau!’

President van de Verenigde Staten Barack Obama sprak na de NSS-slotverklaring over ‘buitengewoon goed werk’. ‘Dat compliment geldt ook voor Defensie’, zegt Commandant der Strijdkrachten generaal Tom Middendorp. ‘Zo’n 8.000 militairen en burgers van alle Defensieonderdelen, hebben zich keihard ingezet voor een veilig verloop van de top. Niets werd aan het toeval overgelaten.’ Ook commodore Theo ten Haaf, als mandataris de commandant van de militaire operatie, kijkt dik tevreden terug: ‘De inzet was super en dat is een woord dat ik niet vaak gebruik. Het was mooi om te zien hoe alle krijgsmachtdelen samenwerkten, ook met externe partners. Onze mensen wisten dat het tijdens de NSS om “het echie” was. Ze wisten dat het goed moest zijn en dat hebben ze van alle kanten laten zien.’

Vette spin met fijn web

Niet alleen snelwegen waren tijdelijk afgesloten tijdens de NSS, ook het luchtruim was beperkt open. Het Air Operations Control Station Nieuw Milligen (AOCS NM) waakte 24 uur per dag over de veiligheid in de lucht. Voor de nucleaire top weefden de luchtgevechts- en luchtverkeersleiders een nog fijner web over Nederland. En dat was niet voor niets.

Paars, rood, oranje, geel en groen. Bont gekleurde cirkels liggen over een plattegrond van Nederland, met Den Haag als paars centrum. 9 mijl rondom is de ‘verboden zone’. De luchtgevechtsleiders van het AOCS NM zien erop toe dat het luchtverkeer zich aan alle vliegrestricties houdt. Maar daar komt heel wat meer bij kijken dan een paar gekleurde ringen op een kaartje zetten.

2 jaar terug begonnen de voorbereidingen voor deze grootschalige afsluiting van het luchtruim. Aanpassing van vliegroutes is 1 ding. Daarnaast moest de luchtgevechtsleiding ook leren lezen en schrijven met extra militaire middelen. AWACS-radarobservatievliegtuigen, ja die kennen ze wel op het AOCS. Maar NASAMS-luchtverdedigingssystemen, een Luchtverdedigings- en Commandofregat of Apache’s? Dat zijn zeker niet de dagelijkse spelers. En tijdens de NSS spelen ze allemaal tegelijkertijd mee. 2 dagen lang.

Majoor Jan ter Braake, Master Controller

‘De NSS is ook voor ons een unieke operatie, een mega inzet. Het AOCS is de spin in het web voor het bewaken en beveiligen van het Nederlandse luchtruim.

Een luchtbeeld bekijken, da’s voor ons luchtgevechtsleiders natuurlijk hetzelfde als fietsen. Maar hoe vaak heb je zoveel wereldleiders te gast? Dan moet je al je middelen inzetten.’

Dubbele aantallen

‘Ons web is groot,’ zegt Ter Braake, ‘en de spin erin is huge. Behalve de luchtverkeersleiders hebben we deze dagen het dubbele aantal luchtgevechtsleiders op post.

We draaien in 12-uursdiensten, zo’n 25 man, samen met collega’s van de luchtvaartpolitie. Zij combineren alle losse stukjes van de puzzel tot 1 totaal NSS-luchtbeeld. We combineren, sturen aan en begeleiden. Daar is over nagedacht, you bet!’

Van 2 jaar naar 2 dagen

2 jaar terug begon het AOCS met de planning: Ter Braake: Plannen maken, afstemmen, trainen en oefenen met andere eenheden en middelen. We zijn altijd waakzaam, ook tijdens de NSS.

En dit is wat het vraagt. 2 jaar van voorbereidingen mondt nu uit in een finale van 2 dagen. Na zo lang plannen, ben ik als NSS master controller trots dat het zich zo uitbetaalt.’ En dat ziet ook een tevreden CDS Middendorp.

Kapitein Appie Faber, Track Production Officer

‘Anders is het zeker. Gedurende de NSS is ons pakket aan sensoren en “datalinkspelers” flink uitgebreid.

We hebben vrijwel permanent F-16’s, KDC-10, AWACS en Apaches in de lucht, NASAM-luchtverdedigingssystemen langs de kust, een fregat op zee. Al die middelen zetten we samen met onze radars maximaal en zo efficiënt mogelijk in. Dat betekent dat ik met mijn surveillanceteam veel moet finetunen en afstemmen.’

Nog scherper

‘Zoveel eenheden willen informatie delen op de diverse netwerken’, gaat Faber verder. ‘Dan heb je soms ook dubbele tracks of problemen met samenhang van data. Intensief ja, maar ook heel interessant. Je bent nog scherper op andersoortig luchtverkeer.

Een 12-uursdienst klinkt lang, maar je bent continu bezig. Met zoveel middelen heb je altijd uitdagingen met datalinks en de afstellingen van de sensoren. Je moet creatief zijn en onder druk beslissingen nemen, zeker nu. Maar dat maakt het werk zo mooi.’

Eerste luitenant Simon Vervloet, Fighter Controller

‘Scramble ordered! Dergelijke incidenten doen zich maar een paar keer per jaar voor. En dan nu tijdens de NSS, dat is heel bijzonder. Een vrachtvliegtuig dat uit Amerika kwam, vloog zonder de juiste toestemming aan op Schiphol.

Voor ons is het dan zaak om zo snel mogelijk de F-16’s van de Quick Reaction Alert de lucht in te sturen. In de tijd die de F-16’s nodig hebben om take-off te gaan, vragen wij zoveel mogelijk gegevens op bij onze collega’s van air surveillance. En ook bij de luchtvaartpolitie die deze dagen ook vanuit het AOCS NM werkt.’

Ongemoeid laten

‘Verder stemmen wij de veiligheidsvlucht af met de civiele luchtverkeersleiding’, zegt Vervloet. ‘Ze krijgen immers onbekend verkeer door hun luchtruim. Wij geven ze de vluchtcodes door en proberen verder het civiel vliegverkeer zoveel mogelijk ongemoeid te laten. Ook in zo’n situatie moet het veilig verlopen.’

Spannend

Na het onderscheppen van het vrachtvliegtuig begeleiden de F-16’s het toestel naar Duits luchtruim. Vervloet: ‘Daar mocht de kist vervolgens landen op vliegveld Frankfurt. Het liep allemaal goed af, maar spannend was het zeker.

Zo’n veiligheidsvlucht gaat slechts een paar keer per jaar eruit. Daar trainen we heel veel voor. Dit is ons primaire werk. En nu gebeurt het dan, op het moment dat we dagenlang non-stop live zijn…’ ‘Klasse’, zo reageerde Ten Haaf.

Gastcollega

Inspecteur Bas Zandee is als operationeel specialist van de luchtvaartpolitie een ‘gastcollega’ op het AOCS. ‘Tijdens de NSS hebben we te maken met een luchtruimsluiting en veel luchtruimrestricties die qua grootte en duur echt uniek zijn. Dat monitoren we.’

Zelfde taal

‘En waar kan dat nou beter doen dan hier, stelt Zandee. ‘We kunnen de politiecommandostructuur zo optimaal informeren. De lijntjes zijn kort, we werken letterlijk schouder aan schouder. Daar is veel afstemming en regelwerk aan vooraf gegaan, dus dan is het fijn dat het zo soepel verloopt. We hebben weliswaar een ander pak aan, maar we spreken dezelfde taal.’