‘Veel generaals moeten nog worden omgeturnd’

Psychologen leren Tunesische ‘warriors’ om stress te managen

Psychologen van de Militair Geneeskundige Gezondheidszorg (MGGZ) geven in het roerige Tunesië 3 jaar lang een cursus anti-stressmanagement aan getraumatiseerd overheidspersoneel. Medio november was het over, uit en sluiten. Psycholoog majoor Stefan van Herpen maakt de balans op. 

Train the trainer heet het project dat is bedoeld voor (medisch) personeel van leger, politie, brandweer, ambulancediensten en andere hulpverleningsinstanties. Doel: hoe ga ik om met personeel dat met psychosomatische klachten kampt door de bloedige geweldsincidenten die het land sinds de Jasmijnrevolutie van 2010 (zie kader) teisteren? Op een collegiale manier wel te verstaan. In de machocultuur van Tunesië ontbreekt een dergelijk systeem en wat er is, laat te wensen over. 

Van Herpen: “Het systeem van psychologische hulpverlening in Tunesië is op een Noord-Afrikaanse manier georganiseerd en bovendien overbelast. Op de werkvloer bijvoorbeeld is er, op een afdeling psychiatrie na, niets. De overbelasting komt door de terreurdreiging en de vele aanslagen in het land, zoals in Sousse en op het Bardo-museum. Kampt een Tunesische militair met psychische klachten, dan krijgt hij in een ziekenhuis pillen en moet verder niet zeuren. Hij is er om het land te verdedigen. Punt uit. Een militair in Tunesië is een warrior. Hij loopt net als een politieman stoer rond en daarbij past geen somber geleuter. Maar mensen zijn kwetsbare wezens die door nare ervaringen geestelijke klachten kunnen krijgen.” 

Expert bij uitstek

De Tunesische autoriteiten onderkennen het probleem, maar bij gebrek aan kennis en voldoende deskundigen kunnen ze het niet zelf oplossen. Door hulp te zoeken in West-Europa willen ze het tij keren. Na een zoektocht komen ze bij Defensie in Nederland uit, door de vele vredesmissies expert bij uitstek in anti-stressmanagement.

In 2013 maken Van Herpen en zijn collega’s kennis op de ministeries van Binnenlandse Zaken en Defensie in de hoofdstad Tunis. In een later stadium ontmoeten ze getraumatiseerde militairen en politieagenten. “De kogelgaten zaten nog in hun armen. Je zag ze lijden. De hulpverleners wisten niet hoe ze ermee moesten omgaan”, verzucht Van Herpen. 

Vlijtige leerlingen

In januari 2014 start train the trainer. In verschillende blokken per jaar geven de MGGZ-psychologen in totaal 8 trainingen. In rollenspellen leggen ze de cursisten het belang van een goede opvang van personeel met psychische problemen uit. Wat houdt empathie in? Hoe gaat een leidinggevende het gesprek aan met een getraumatiseerd personeelslid? Welke vragen stel je? De Tunesiërs tonen zich vlijtige leerlingen. “Maar”, relativeert Van Herpen, “het is in Tunesië gebruikelijk om gezagsgetrouw te zijn. Vooral in de krijgsmacht heeft een instructeur altijd gelijk. De cursisten van de politie gedroegen zich minder gezagsgetrouw. Bij een oproep voor een operationele actie liepen ze gewoon weg uit de cursus. We floten ze niet terug, maar probeerden de realiteit van Tunesië onder ogen te zien. Alles is anders dan in Nederland. Het is daarbij belangrijk om flexibel te reageren en de rust te bewaren. Anders moet je wegblijven.” 

Generaals omturnen

Na 3 jaar cursus zijn veel Tunesische sleutelfunctionarissen volgens Van Herpen wel overtuigd van het nut van een adequaat opvangsysteem voor mensen met geestelijke klachten. Volgens plan verzorgen de Tunesiërs de cursus nu ook zelf. “Er moet echter nog veel gebeuren”, weet de majoor. “Zo moeten veel generaals nog worden omgeturnd. Dat zijn allemaal warriors voor wie de strijd tegen terrorisme voorgaat. Maar voorlopig hebben de MGGZ-psychologen alles gedaan om de cursisten psychologisch weerbaarder te maken tegen de terreur in hun land.”