Als de oorlog in je hoofd blijft

5 vragen aan…acteur Gijs Naber

Jij zult het nooit begrijpen. Jij ziet de beelden niet, ruikt de geuren niet. Wil je echt voelen wat ik daar gevoeld heb? Het is één van de aangrijpende monologen uit de voorstelling LEGER van het Ro Theater. Hoofdrolspeler Gijs Naber kruipt hiervoor in de huid van de jonge soldaat Berk, een getraumatiseerde militair die niet meer kan aarden in het gewone leven. Samen met de vader (Herman Gilis) van zijn omgekomen kameraad gaat Berk de confrontatie met zichzelf aan. 

Heb je voordat je deze rol kreeg ooit nagedacht over de impact van oorlog op militairen?

“Nee, ik had wel zo mijn ideeën over missies en of het nuttig was wat ‘wij’ dáár deden. Maar dat er ook soldaten zijn die anders terugkomen, was een ver-van-mijn-bed-show. Zoals bij zoveel burgers denk ik. Je staat er gewoon niet bij stil. Zo’n missie is afgelopen en niemand heeft het meer over die mannen en vrouwen. Ik ben wel altijd gefascineerd geweest door het feit waarom jonge mensen kiezen voor het leger. De trigger voor deze voorstelling kwam 4 jaar geleden toen ik een artikel las over een militair met PTSS (posttraumatische stressstoornis, red.). Dat greep me echt aan. Later toen we rond het thema ‘waanzin’ een nieuwe voorstelling wilden maken, kwam PTSS weer boven. Het is geen sexy onderwerp, maar wel actueel en relevant.” 

Voor iemand die weinig met oorlog heeft, ben je als getraumatiseerde veteraan ontzettend geloofwaardig. Hoe geef je zo’n rol handen en voeten?

“Door heel veel te lezen en documentaires te kijken. En door gesprekken met veteranen en hulpverleners. Als je dan zo’n thema als PTSS neerzet, moet het realistisch zijn. Dat het hier en daar zwaarder is aangezet, is artistieke vrijheid. Als acteur heb ik ook veel geleerd. De rol van Berk is een totaal andere dan ik normaal speel. Ik heb echt de randen van mijn emoties en kunnen opgezocht. Dat maakt LEGER mooi om te spelen.” 

We kennen je van komedies als Aanmodderfakker en Homies. Dit is een zwaar onderwerp, ervaar je dat zelf ook?

“Na 90 minuten op de planken ben ik geestelijk en fysiek uitgeput. Kapot! Dan stel ik me voor hoe een veteraan hiermee 24/7 moet leven. Wat me zo heftig lijkt is de eenzaamheid, zo ver weg van de realiteit. De inwendige strijd. PTSS is een sluipziekte. Het is alsof je lange tijd een ballon onder water probeert te houden. De ballon wil naar boven, maar jij duwt ‘m met alle kracht terug. We willen bewust niet alleen de hardheid laten zien, anderhalf uur schelden en tieren maakt het stuk niet beter. De kracht zit juist in herkenbare emoties als verdriet, angst en  radeloosheid. Als bezoeker moet je niet denken wat een gestoorde gek is dat. Er is een reden dat iemand zo is.”

Willen jullie met LEGER een statement maken? Zo van, vergeet deze groep veteranen niet?

“We willen laten zien wat oorlog met de mens kan doen. Het is geen ‘opgeheven vingertje ’ naar Defensie of de maatschappij. Wie zijn wij om te oordelen of het vangnet voldoende is? Het is zeker geen moralistisch stuk. We houden wél een spiegel voor. ‘Kijk ook eens om je heen. Hoeveel verborgen verdriet zit er bij je buurman, neef of broer?”

Ben je anders gaan kijken naar het werk van militairen?

“Zeker. Ik heb veel meer respect en begrip gekregen voor militairen. Je kunt het oneens zijn met de politieke keuzes, maar deze mannen en vrouwen doen a damn good job. Ik begrijp dus dat je trots bent op je uniform. Meerdere militairen en veteranen hebben inmiddels de voorstelling bezocht en geven aan dat het geloofwaardig is. Dat vind ik het grootste compliment.” 

LEGER toert nog t/m 7 mei door het land. Sommige theaters hanteren korting op vertoon van de veteranenpas. Kijk voor info en tickets op:
http://rotheater.nl/leger