Innovatieve samenwerking resulteert in heterdaad
Bewijs verzamelen tegen verdachten van computercriminaliteit op het Darkweb is niet eenvoudig. Daders opereren in de anonimiteit, surfen op een ander ip-adres, maken gebruik van versleutelingstechnieken en een wirwar van wachtwoorden. Een persoon moet dus fysiek op heterdaad worden verrast, als hij achter zijn computer zit en de verbinding naar het digitale bewijs open staat. Onmogelijk? Nee. Eind 2019 leverde Robuust team 5 van de brigade Recherche van de Koninklijke Marechaussee een waar huzarenstukje af.
Adjudant Elpida leidt vanaf begin 2019 het onderzoek naar een Nederlandse man die zich op het Darkweb schuldig maakt aan identiteitsfraude. De zaak komt aan het rollen door informatie die Amerikanen tijdens een undercoveroperatie op het Darkweb buit maken. Tijdens Cyberpatrol-bijeenkomsten van Europol delen internationale opsporingsinstanties interessante informatie met elkaar. Elpida: "Onze KMar-darkwebspecialist kreeg de naam door van een 47-jarige man die vanuit Nederland templates van identiteitsbewijzen en reisdocumenten aanbood. In ruil voor cryptovaluta leverde hij kopieën van paspoorten, rijbewijzen en verblijfsvergunningen.”
Digitaal
De collega van team Darkweb verdiepte zich in de criminele activiteiten van de man en zijn modus operandi en stelde vast dat de tip klopte. Zijn bevindingen kwamen bij het team van Elpida terecht. “Aan ons de taak om te bewijzen dat de man ook daadwerkelijk de persoon was die onder een specifieke nickname op het Darkweb opereerde.” En dat is volgens Elpida makkelijker gezegd dan gedaan. “Alles wat onze verdachte deed, verliep digitaal. Er kwam geen fysieke handeling aan te pas. Je kunt hem ook niet zomaar op een willekeurig moment aanhouden. Dan kan zijn computer uitstaan of hij zet hem snel uit. De kans dat je dan ooit nog bij het bewijs komt, is heel klein.”
'Een van de mooiste zaken die ik heb gedraaid'
Omdat de casus een tactisch onderzoek in een virtuele wereld betrof, koos Elpida voor een afwijkende opzet. “In het verleden zetten de tactische rechercheurs de koers van een onderzoek uit en zijn de specialisten ondersteunend. Nu stond iedereen op gelijke voet. Collega’s van Digi, de Financiële Recherche, team Darkweb en pseudo-aankopers werden toegevoegd en bepaalden mede hoe de gestelde doelen bereikt konden worden en wat er nodig was om de zaak tot een succes te maken. Iedereen dacht vanuit zijn eigen expertise. Dat is mooi om te zien. Die dynamiek maakte deze zaak extra bijzonder en een van de mooiste die ik tot nu toe heb mogen draaien. Echt een teameffort.”
Plannetjes
Toen het rechercheteam eenmaal geverifieerd had welke man bij de schuilnaam hoorde, kon gestart worden met wat Elpida ‘het maken van listige plannetjes’ noemt. “We moesten koste wat het kost voorkomen dat als we zijn huis binnenstapten hij nog met zijn vingers aan zijn toetsenbord kon zitten, zodat we het bewijs konden veilig stellen.” Daar moet je volgens Elpida natuurlijk wel een beetje geluk bij hebben, maar zegt ze: “Je kunt geluk ook zo veel mogelijk afdwingen, je kans zo veel mogelijk vergroten.” Het team boog zich over deze zogenoemde hamvraag en kwam uiteindelijk in november 2019 op een dag en tijdstip uit waarop de kans op succes het grootst was.
“Uiteraard moet je weten wanneer de verdachte doorgaans op het Darkweb opereert, je moet zijn dagelijkse routine in kaart brengen”, legt Elpida uit. Maar dat is volgens haar slechts een deel van een goed voorbereide instap. Ze somt enkele breinbrekers op: “Waar staat de computer? Zijn er meer personen aanwezig in de woning? Zijn er vluchtwegen? Hoe ziet de omgeving eruit? Hoe zorg je ervoor dat de verdachte niet wordt gealarmeerd? Om onze kansen zoveel mogelijk te vergroten hebben we onder andere gebruik gemaakt van de expertise van het Observatieteam en van Luchtwaarneming KMar, die ons met een drone een helder beeld van de omgeving kon geven.”
Bingo
“Toen was het bingo.” Over het exacte verloop van de instap kan Elpida niet veel vertellen. “Collega’s van de brigade Noord-Holland hadden in overleg met de gemeente de hele straat afgezet. De silent entry van het arrestatieteam van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten verliep vervolgens succesvol. Ze troffen de verdachte aan achter zijn computer, op het Darkweb. Alles stond open.” Een collega van Digi, die in het kielzog van het arrestatieteam de woning betrad, nam meteen de computer over. De digitale zoeking kon worden gestart. “Een huiszoeking duurt normaal gesproken een paar uur, maar hier zijn onze experts tot laat in de avond geweest om al het bewijsmateriaal veilig te stellen.”
'Toen was het bingo'
Het onderzoek tegen de verdachte nadert zijn einde. Het dossier is bijna klaar, waarna de man zich voor de rechtbank moet verantwoorden voor zijn daden. De verdachte heeft inmiddels bekend dat hij schuil ging achter de nickname en tegen betaling templates van documenten heeft verkocht op het Darkweb. “Deze casus was voor mij echt vernieuwend en verhelderend. Zeker voor herhaling vatbaar. We praten vaak over dat we ons willen onderscheiden door innovatief te werken, samen te werken met ketenpartners en dat we op de informatie moeten zitten. Nou, dit is een mooi voorbeeld, met als beloning een heterdaad. De samenleving is weer een stukje veiliger, daar doe je het voor.”
