Hulp aan gewond Haïti

Tekst KAP Arjen de Boer
Foto SMJR Gerben van Es | Video: ADJ Richard Frigge

Marine geeft noodhulp aan slachtoffers orkaan Matthew

Zr. Ms. Holland en Zr. Ms. Pelikaan zijn bij Haïti bezig met een humanitaire missie. Ze inventariseren de hulpvraag na orkaan Matthew en brengen hulpgoederen. Alle Hens werpt een blik achter de schermen van een bijzondere operatie.

De zuidwestkust van Haïti, een lint van plaatsen. Port Salut, Port a Piment, Chardonnières, Les Irois, Les Anglais, Tiburon en meer namen tot aan de uiterste westpunt waar Anse d'Hinault ligt.

De bomen aan deze kust ogen als geraamtes, platgeslagen en zonder bladeren. De huizen die niet van beton waren, zijn verpulverd door de kracht van orkaan Matthew die 2 weken geleden over het schiereiland raasde. De school is dakloos en kerkmuren zijn slechts een omhulsel. Zelfs de begraafplaats is bont en blauw geslagen. In sommige plaatsen is 80 tot 90 procent van de huizen vernield en de mensen hebben hulp nodig.

Hulp vooral aan zuidwestkust

Onbegaanbaar

Maar hulpgoederen met trucks afleveren in deze kustplaatsen is zeer moeilijk, omdat de wegen onbegaanbaar zijn en inwoners van andere dorpen dieper in het binnenland hulpkonvooien tegenhouden. Zelfs een helikopter is niet altijd een optie. Volgens hulporganisaties is hulp vanaf zee de perfecte oplossing om de afsneden plaatsjes te bereiken. Daar kunnen Zr. Ms. Holland en Zr. Ms. Pelikaan prima uit de voeten. “We hebben voeding, water en tenten aan boord”, zegt KLTZ Bas Dijkhuizen, commandant van de Holland. “We hebben ook extra bootjes meegenomen die de spullen aan land kunnen brengen.”

Landmachtgenisten en technisch personeel van de Holland helpen het ziekenhuis in Les Cayes. Het hospitaal heeft een belangrijke regionale functie. Mensen uit de wijde omtrek komen hier naartoe voor een operatie. Nederlandse militairen hebben een ruimte schoongemaakt en opgeknapt om extra patiënten op te kunnen vangen.

Logistieke capaciteit is toegevoegde waarde

Bootjes beste optie

De FRISC's en LCRM's blijken van grote waarde om de kust te verkennen en mensen en goederen te vervoeren. Het zijn misschien geen grote hoeveelheden, maar de eerste nood wordt zoveel mogelijk geledigd en de verzamelde informatie is waardevol voor het vervolg van de hulpverleningsoperatie. Zo hebben hydrografen kustwateren in kaart gebracht om te zien of grotere schepen kunnen afmeren en lossen.

Alles bij elkaar hadden de Holland en Pelikaan ruim 300 shelterboxen aan boord. In deze kisten zitten een tent, borden, mokken, brandertje, ligmatjes en meer. Alles voor een familie om het een langere tijd uit te houden.

Wachten

Maar voordat uit Den Haag de officiële opdracht kwam om te gaan helpen was het dagenlang wachten geblazen. Ondertussen gingen de bemanningen van de Holland en Pelikaan onverstoord verder met de voorbereidingen. De hulp moet wel snel beginnen, klinkt het onder bemanning. Want wie lang wacht, komt te laat.

In die tijd probeert kapitein der mariniers Mark grip op de situatie te krijgen en een doordacht plan te maken waarin enerzijds de veiligheid bovenaan staat en anderzijds het lot van de slachtoffers.

“Iedere pleister die je plakt is er een”, zegt LTZ 1 (TD) Guido Meijer tijdens de hulpactie bij het ziekenhuis in Les Cayes. “Als we hier voor de kust liggen in afwachting van goederen dan kunnen we in de tussentijd hier helpen met reparaties.”

Informatie schaars

De kapitein heeft echter een probleem. De informatie uit het rampgebied is schaars. Via traditionele media druppelen de eerste berichten binnen over verwoesting en slachtoffers, maar dat is niet genoeg om een waterdicht plan te maken. Dus wordt er vooral gewerkt met aannames en logisch denkwerk. “Niets is zo fluïde als een plan zonder feiten en dat is dit dus”, aldus de kapitein tijdens een briefing.

Contact met hulpverleners ter plekke en de lokale autoriteiten zou al meer relevante informatie boven tafel kunnen halen. Maar zolang de officiële opdracht er niet is, mogen de planners geen contact zoeken met bronnen in Haïti.

Matthew was een van de krachtigste orkanen van de afgelopen jaren. Om het leed te verzachten stuurde Nederland Zr. Ms. Pelikaan en Zr. Ms. Holland.

Noodhulp was joint efforts

Bellen, bellen, bellen

Maar dan komt die 'go'. Terwijl de Pelikaan richting Haïti vaart, wordt vanaf de Holland (die dichter in de buurt is) druk gebeld met contactpersonen in Haïti. Ook social media worden ingezet. Hoe veilig is het? Welke ngo's werken in het gebied? Wat is de behoefte? Waar is de nood het hoogst? De antwoorden op deze vragen moeten uiteindelijke leiden tot een effectieve coördinatie van de hulp. Een proces dat aanvankelijk nogal traag verliep, want ook de ngo's hadden een gebrek aan informatie.

Mariniers gestationeerd op Curaçao en Aruba verzorgden de beveiliging van het personeel dat aan land ging om te helpen. Een belangrijke taak aangezien Haiti bekend staat als een gefaalde staat waar overheid en politie weinig controle hebben.

Met eigen ogen

Pas als de militairen aan land stappen, zien ze met eigen ogen de verwoesting. “Wanneer hebben jullie voor het laatst iemand van buiten gezien?”, vraagt Mark aan een van de inwoners van Anse d'Hinault. “Niemand”, is het antwoord. “Wel helikopters, maar dat is alles. Veel huizen zijn kapot, mensen leven onbeschut op straat. Het leven is hier moeilijk.”

“Wat had ik nu graag een helikopter gehad”, verzucht Mark tijdens dit bezoek. “Dan hadden we een veel beter beeld gehad van de omgeving.” Nu is hij afhankelijk van informatie van mensen ter plekke en die info is niet altijd even betrouwbaar, soms zelfs ronduit tegenstrijdig. Daarom zou de kapitein het liefst met eigen ogen kijken om goed overzicht te krijgen en zelf een oordeel te vormen.

Speciaal voor deze actie is een ponton gekocht en aan boord van de Pelikaan gelegd. Zo konden grotere hoeveelheden goederen aan land worden gebracht.

Fasering

Om zoveel mogelijk controle en veiligheid te behouden, verlopen de bezoeken volgens een vast stappenplan. Eerst met bootjes voor de kust liggen en zien hoe de bevolking reageert. Dan force protection aan land, vervolgens de mensen op afstand houden en contact maken met een belangrijk persoon zoals de burgemeester. Pas dan, als de situatie onder controle is, kunnen water en voeding aan land komen. Het is de bedoeling dat de lokale overheid en eventueel aanwezige hulpverleners zelf de distributie regelen. Meestal verloopt dat rustig en blijft de toegestroomde bevolking kalm, soms neemt de wanhoop de overhand en ruziën inwoners over de hulpgoederen.

Het eerste contact met de Haïtianen is continu een punt van aandacht. Vooral om de sfeer te proeven en duidelijk te maken wat de Nederlanders wel en niet konden betekenen.

Inventariseren en assisteren

Van meet af aan was een ding duidelijk; voor de Holland en Pelikaan is het ondoenlijk om alle problemen op te lossen. De hoofdtaken zijn daarom problemen inventariseren, ngo's zoals het Rode Kruis en Partners in Health assisteren en indien mogelijk hulpgoederen afgeven.

Zo is in de eerste week van de hulpverlening in Les Cayes de vaarroute naar de pier onderzocht, waarna familietenten, water en shelterboxen aan land werden gezet. In het regionale ziekenhuis werd een zaal gerepareerd en schoongemaak,t zodat er meer ruimte is voor extra patiënten. In Anse d'Hinault werd ruim 1.000 liter water afgegeven en is het kustwater in kaart gebracht. Dat is ook bij de zwaar getroffen stad Jérémie gebeurd. Later heeft de Holland in overleg met de ngo Medair emmers vol spullen voor (persoonlijke) hygiëne aan land gebracht bij diverse kustplaatsen.

Eenheden van de marine in het Caribisch gebied zijn speciaal getraind in de hulpverlening na een orkaan.

“Het leven is hier heel moeilijk”

Doodsbang

“Toen de orkaan over het dorp kwam schudde alles op zijn grondvesten. We waren doodsbang”, zegt Jean Dominique uit het gehavende vissersdorp Chardonnières. Hij is dan ook blij met de hulp. “Hier komen na een ramp geen hulporganisaties. Wat we vooral nodig hebben zijn bouwmaterialen, de meeste huizen zijn vernietigd. Wees gerust, we zullen jullie hulpgoederen op een goede manier verdelen.”