05

Dit artikel hoort bij: Alle Hens 06

BALTOPS bemoedigend voor bondgenoten

Tekst Arjen de Boer
Foto SMJR Gerben van Es

Omvang en intensiteit van oefening geen toeval

x
Headerfoto: Een ontploffing van 850 kilo springstof op 18 meter diepte.

Zo’n 5.600 militairen uit 17 landen, verdeeld over 49 schepen en 1 onderzeeboot. Dat was de omvang van de oefening Baltic Operations, in de Oostzee. De eenheden trainden afgelopen maand in luchtverdediging, maritieme interdictie, onderzeebootbestrijding, amfibische operaties en mijnenjagen. 5 Nederlandse schepen bekwaamden zich in het laatste, in een gebied waar niet alleen oefenmijnen liggen.

Voordat het onbemande vaartuigje Seafox te water wordt gelaten, voert de bemanning eerst een dektest uit om te zien of alles werkt.

“Nog 1 minuut tot explosie.” Bemanningen haasten zich naar de brug of bak. “Nog 30 seconden tot explosie.” Smartphones gereed, klaar om te filmen. “Nog 10 seconden.” Dan een trilling door de scheepromp van het hydrografisch opnemingsvaartuig Zr. Ms. Luymes, terwijl een stuk verderop de zee schuimend openbarst. Het resultaat van 850 kilo springstof, tot ontploffing gebracht op 18 meter diepte.

Vernietigend
De explosie laat zien hoe vernietigend een mijn kan zijn. Een passerend schip zou als een blik sardientjes zijn opengereten. Tijdens Baltic Operations (BALTOPS) was dan ook speciale aandacht voor het onderdeel mijnenjagen. Nederland was met 4 mijnenjagers goed vertegenwoordigd. Zr. Ms. Willemstad maakte deel uit van de Standing NATO Mine Counter Measure Group 1 (SNMCMG1), een van de mijnenbestrijdingsflottieljes van de NAVO. Zr. Ms. Urk, Zierikzee en Makkum sloten zich samen met de Luymes eveneens aan bij BALTOPS.

Tijdens BALTOPS waren tientallen oefenmijnen uitgezet.

Bedreigd 
Deze oefening met duizenden militairen en 50 vaartuigen bleef allicht niet onopgemerkt bij het grote buurland van de Baltische Staten. De omvang en intensiteit van de oefening waren dan ookgeen toeval. BALTOPS paste naadloos binnen de zogeheten reassurement measures van de NAVO, de geruststellende maatregelen richting de oostelijke bondgenoten. Zij voelen zich bedreigd door Rusland, na de gebeurtenissen op de Krim en in Oost-Oekraïne. reassurement measures van de NAVO, de geruststellende maatregelen richting de oostelijke bondgenoten. Zij voelen zich bedreigd door Rusland, na de gebeurtenissen op de Krim en in Oost-Oekraïne.

De mijnenjagers zochten naarstig naar de stipjes, want zelfs maar 1 enkele mijn kan een complete operatie lamleggen.

Sommige experts stellen dat onbemande, op afstand bestuurbare onderwaterrobots meerdere ladingen mee moeten kunnen dragen om mijnen onschadelijk te maken. Dit type van een Zweedse fabrikant kan 3 ladingen meenemen.

Ganzenpas 
De Nederlandse schepen hadden als opdracht om oefenmijnen op te sporen waarvan de ‘vijand’ er tientallen in zee had gegooid. De mijnenjagers zochten naarstig naar de stipjes in de Oostzee, want zelfs maar 1 enkele mijn kan – in het echt – een complete operatie lamleggen. Aan de mijnenjagers de taak om vakken veilig te maken voor transport en vuursteun door grotere oorlogsschepen, zoals voor de kust van het Poolse Ustka. Vervolgens begeleidden mijnenjagers grotere schepen in ganzenpas door mijnvrije corridors, zodat de invasievloot zich klaar kon maken voor een amfibische landing.

Zicht op enkele schepen van de Standing NATO Mine Countermeasures Group One (SNMCMG1), onder leiding van de Nederlandse kapitein-luitenant ter zee Peter Bergen Henegouwen.

Vaak raak
De mijnenjagers oefenen niet alleen in de Oostzee, zoals deze keer, maar zijn daar ook geregeld operationeel bezig. En dan is het vaak raak. De SNMCMG1 vond onlangs alleen al tijdens de operatie Open Spirit 172 mijnen uit met name de Tweede Wereldoorlog.  tijdens de operatie Open Spirit 172 mijnen uit met name de Tweede Wereldoorlog. "Bedenk daarbij, dat we dit werk ook al heel wat jaartjes doen", schetst oud-mijnenjagercommandant luitenant ter zee 1 Jan Wijchers de omvang van het probleem. "Als een mijn onaangeroerd op de zeebodem ligt, zal er niet veel gebeuren, maar aangezien hier bijvoorbeeld veel wordt gevist, is het erg verstandig om door te gaan met het ruimen." heel wat jaartjes doen", schetst oud-mijnenjagercommandant luitenant ter zee 1 Jan Wijchers de omvang van het probleem. "Als een mijn onaangeroerd op de zeebodem ligt, zal er niet veel gebeuren, maar aangezien hier bijvoorbeeld veel wordt gevist, is het erg verstandig om door te gaan met het ruimen."

x
Zr. Ms. Luymes is meer dan een hydrografisch opnemingsvaartuig. Zij kan de mijnenjagers ondersteunen met brandstof en voorraden. Ook overtollige oefenmijnen vinden een plek op dek.
Zr. Ms. Urk (links) en Zierikzee.

Ruis of echo van een mijn?


Zoeken naar mijnen gebeurt onder andere met de sonar in de romp van de mijnenjager en de onbemande Seafox. Voor de leek lijken de sonarbeelden die de systemen opleveren niet veel meer dan een scherm vol ruis, maar een expert kan er afwijkingen in ontdekken. "Als dat het geval is, maakt hij melding van een mine like echo”, zegt luitenant ter zee 2 Joost Maas, mijnenjachtofficier op de Urk. "Hij let hierbij op de vorm, omvang, structuur en ‘schaduw’. Dit laatste ontstaat als sonargeluid niet voorbij een object komt; hieruit is de grootte van een voorwerp af te leiden.” 
Maas en de assistent-mijnenjachtofficier noteren de plek waar de mijn ligt als mine danger area. Soms bekijken duikers of er inderdaad sprake is van een mijn en – zo ja – wat voor type het is. "Maar als er veel stroming staat, kunnen duikers er niet tegenin zwemmen", legt Wijchers uit. Daarom wordt vaak gekozen voor inzet van de Seafox. De oranje versie is ontworpen voor verkenning, de zwarte variant heeft een explosieve kop en kan naast de mijn tot ontploffing worden gebracht.