Tekst Arno Marchand
Foto uit collectie Ronald Dorenbos. Foto boven: Christa Oppers-Beumer
‘We droegen hetzelfde uniform, maar waren twee werelden’
Zorg dat je thuis bent als het bestelde boek wordt bezorgd, want een brievenbuspakket is de kroniek van Ronald Dorenbos over 53 jaar Groepen Geleide Wapens (GGW’s) niet geworden. Liefst 587 pagina’s telt de pil die de luchtmachtgeschiedenis van de geleide wapens beschrijft. En het was niet eens Dorenbos’ bedoeling om een boek te schrijven. ‘Het is wat uit de hand gelopen’, vat de auteur het eufemistisch samen.
‘Ik vond veel te veel leuke feiten die ik niet kwijt kon’
Aanleiding voor het verzamelen van de geschiedenis van de geleide wapens is het vullen van de website van de Historische Collectie Grondgebonden Luchtverdediging (HCGLVD). Daar begint Dorenbos (63) na zijn FLO bij als vrijwilliger met kleine werkzaamheden.
“Oude liefde”, noemt hij het, want hij brengt een aanzienlijk deel van zijn luchtmachtbaan bij de geleide wapens door. “Ik wilde elke groep en ieder squadron benoemen. Daarvoor verdiepte ik me in 2017 en 18 in de jubileumboeken van de collectie, maar die lagen daar niet van elke eenheid.” Die liggen wel allemaal bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH), net als de dagboeken van alle afzonderlijke eenheden.
“Ik begon bij het laagst genummerde squadron: 118 Squadron. Daar had ik zelf bij gediend. Ik was van plan van iedere eenheid twee pagina’s te schrijven, maar ik vond veel te veel leuke feiten die ik daarop niet kwijt kon.”
De groepen geleide wapens
Om het West-Europese grondgebied te beschermen tegen luchtaanvallen van het Warschaupact, bouwt de NAVO eind jaren 50 een luchtverdedigingsgordel die van Noord-Noorwegen, dwars door Duitsland, tot aan Zuidoost-Turkije loopt. Ieder NAVO-land neemt een deel van de gordel voor zijn rekening. Nederland heeft met nog twee landen als verantwoordelijkheidsgebied de noordelijke helft van Duitsland.
Nederland koopt net als de andere NAVO-landen de Mobile Interceptor Missiles MIM-3 Nike Ajax en MIM-14 Nike Hercules tegen hoogvliegende doelen, en de MIM-23 HAWK’s tegen doelen op lage- en middelbare hoogte.
De Nike-batterijen zijn ook voorzien van 40L70 luchtdoelkanonnen, gekoppeld aan een Flycatcher-radar. Vanaf midden jaren tachtig komen er Stinger luchtdoelraketten bij de HAWK-GGW’s en vervangen Patriots de Nike Hercules. De Ajax gaat al na vijf jaar uit dienst.
Na de val van de Muur worden alle wapensystemen teruggetrokken op de voormalige Vliegbasis De Peel. Daar vormen ze dé Groep Geleide Wapens met 800 tot en met 804 Squadron. Daarvan is door alle bezuinigingen nu alleen nog 802 Squadron over als Patriot-eenheid van het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigings Commando van de landmacht.
‘Ik vond veel antwoorden, maar eigenlijk nog meer vragen’
Andere opzet
Tijdens het hardlopen ontstaat het idee voor het maken van een kroniek van de Groepen Geleide Wapens. “Ik vond tijdens het zoeken veel antwoorden, maar eigenlijk nog meer vragen. De squadrondagboeken vertellen Dorenbos wat er gebeurde, maar waarom iets gebeurde, vindt hij in het Nationaal Archief. En zo bloemkoolt het tot uiteindelijk 587 pagina’s. “Dat had ik in het begin nooit gedacht.”
Ook wil hij echt iets anders maken dan de twee boeken die al over dit onderwerp bestaan. Dat zijn ‘Blazing Skies’ uit 2002 dat alleen de Duitse periode behandelt en ‘Verenigd op de grond, daadkrachtig in de lucht’ uit 2017. Dat behandelt een eeuw geschiedenis van grondgebonden luchtverdediging vanaf 1917.
“Ik wilde daarvan geen versie 2.0 maken, maar echt een andere opzet: concentreren op de operationele geschiedenis van de geleide wapeneenheden van de KLu. Wat hebben ze gedaan, wat hebben ze gepresteerd, welke resultaten behaald, welke inspanning geleverd, wat heeft het gekost?” Beide andere boeken zijn onder auspiciën van of door het NIMH geschreven. Dorenbos krijgt voor zijn boek ondersteuning van het NIMH.
Ondanks zijn lange ervaring komt hij veel te weten wat hij niet wist
Leuk en gevarieerd
Dorenbos maakt een chronologische beschrijving van alles wat er bij en met de geleide wapens is gebeurd en waarom. Dat doet hij vanaf de start van de opleidingen in Fort Bliss, Texas, tot het moment dat de Groep Geleide Wapens – dan geplaatst op Luchtmachtbasis De Peel – overgaat in het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigings Commando (DGLC) in Vredepeel.
“Het was de bedoeling dat de luchtmacht ooit twintig squadrons had, want die waren toegezegd aan de NAVO, maar er zijn er nooit meer dan negentien gehaald. Het personeel had veel nevenfuncties, anders dan dat van overige landen. Dat maakte ons werk leuk en gevarieerd, maar in geval van nood of alarm niet makkelijker. Het personeel heeft altijd gedaan wat het kon.”
Ondanks zijn lange ervaring met de geleide wapens, komt hij veel te weten wat hij niet wist. “Zo kwam ik er bijvoorbeeld achter dat Nikes zelfs een paar jaar op Vliegbasis Twenthe hebben gestaan. Ook leerde ik dat er al jaren plannen waren voor het uitfaseren van nucleaire wapens in de tijd dat ik er nog volop mee werkte.”
Loopbaan
Dorenbos begint zijn loopbaan op de Nike Hercules bij 12 GGW in Hesepe, Duitsland. Hij is er onder andere Battery Control Officer, vuurleidingsofficier. Na 12 gaat hij naar 3 GGW in Blomberg en wordt opgeleid op de Patriot. Tussendoor volgt hij intern bij 3 GGW de opleiding op de HAWK. Bij 327 Squadron wordt hij commandant operationele vlucht, zeg maar ops officier; tussen de commandant en BCO in.
Tijdens de Golfoorlog in 1991 wordt 5 GGW als eerste ingezet in Turkije tegen de Irakese Scud-dreiging. 3 GGW zou aflossen, maar dat wordt voor 327 Squadron (onderdeel van 3 GGW) een separate uitzending naar Israël.
Na zijn uitzending wordt Dorenbos commandant 324 Squadron, een HAWK-eenheid. Na de ‘terugtrekking’ van de GGW’s naar De Peel wordt hij tot zijn FLO geplaatst op luchtmachtstaf, Defensiestaf, de militaire staf van de EU en het Supreme Headquarters Allied Powers Europe.
‘Dit is het verhaal van de GGW’ers’
Nooit af
Na bijna vier jaar werk rondt Dorenbos zijn manuscript afgelopen zomer af. Dan volgt het samenstellen met foto’s uit de beeldbank van het NIMH en andere instituten en het archief van de HCGLVD. Ook plaatst hij films in het boek door middel van QR-codes, zoals de laatste weken van 118 Squadron van wel één uur lang.
“Ik had het wat eerder af willen hebben – door corona is het iets vertraagd – maar écht af is het natuurlijk nooit. Er komen altijd wel weer zaken boven water die je nog in het boek had willen verwerken. Ik ben vooral heel blij dat ik nog een paar mensen van het eerste uur heb kunnen spreken die nog helder van geest zijn. Aan een van hen, adjudant buiten dienst Pieter Meijn heb ik het eerste exemplaar aangeboden.”
Dorenbos is trots op het eindproduct. “Dit is het verhaal van de GGW’ers. Voor andere luchtmachters waren de GGW’ers vreemd. Omgekeerd was de rest van de luchtmacht voor de GGW’ers vreemd. We droegen hetzelfde uniform, maar waren twee aparte werelden. Ik heb tachtig procent van de GGW-historie kunnen vastleggen.”
Boek bestellen
Dorenbos geeft het boek in eigen beheer uit. Een exemplaar bestellen kan door een mailtje te sturen naar gw-historie@kpnmail.nl, waarna je de bestelinformatie ontvangt. Het boek kost € 39,95 exclusief verzendkosten en is gedrukt in een oplage van 250 stuks.
