Eerste uitzending voor F-35

'Met hele hebben en houden weg'

Ruim veertig jaar lang vlogen onze F-16's de hele wereld over. Nu is het de beurt aan de F-35's. Voor het eerst worden de nieuwe Nederlandse gevechtsvliegtuigen vanuit het buitenland ingezet. Twee F-35’s bewaken vanuit Bulgarije in april en mei het luchtruim. Nog eens twee zijn mee als reserve. Welke uitdagingen komen kijken bij deze eerste F-35-uitzending Guardian Lightning?  

De Quick Reaction Alert (zie kader onderaan) die onze vliegtuigen nu vanaf de Bulgaarse basis Graf Ignatievo uitvoeren, is tactisch gezien niets complex en niets nieuws, stelt detachementscommandant en vlieger luitenant-kolonel Guido 'Plebs' Schols. Vanuit Nederland bewaken onze jachtvliegtuigen al jarenlang op dezelfde manier het luchtruim. De uitdagingen zitten volgens hem vooral in de randzaken. 

Onbekende basis

“We vliegen met een vijfde generatie gevechtsvliegtuig vanaf een basis waar nooit eerder een F-35 voor langere tijd heeft gevlogen”, zegt Schols. Onder meer de kwaliteit van de baan was een punt van zorg. “Delen van de baan hebben we daarom eerst gerepareerd. We vliegen met de nieuwste wapensystemen die we extra willen beschermen tegen beschadiging.”

De F-35 is, net als de F-16, gevoelig voor foreign object damage, vervolgt Schols. Voorwerpen die op de baan liggen, zoals kiezels, worden door de uitlaat van het voorste vliegtuig opgeworpen, de F-35 erachter zuigt deze aan en dat kan grote schade in de motor veroorzaken. “We hebben daarom twee eigen baanvegers meegenomen om de baan goed schoon te houden.”

Brandstof

Dat er hoge kwaliteitseisen gesteld worden aan alles rondom de F-35 ondervindt ook sergeant Dennis, specialist POL (petrol, oil an lubricants). Voor de brandstof heeft de NATO Support and Procurement Agency (NSPA) een contract afgesloten met een externe brandstofleverancier, een paar landen verderop. En dat zorgt voor een uitdaging voor Dennis. “Als ik vandaag de brandstof bestel, wordt deze twee dagen later bezorgd. Daarmee moeten we rekening houden in de planning. We gaan ervan uit dat deze brandstof van hoogwaardige kwaliteit is, maar voordat we het innemen, wordt er altijd eerst een kwaliteitscontrole gedaan. De uitslagen zijn tot nu toe goed, maar het is best spannend als je denkt aan de gevolgen. Als de brandstof onder de norm wordt aangeleverd, moet het terug en zijn we een paar dagen verder voor er weer nieuwe is.”

Meer mee

Ook op het gebied van logistiek zorgt deze F-35-inzet voor nieuwe uitdagingen. “We zijn voor de eerste keer met ons hele hebben en houden weg”, zegt Schols. “Eerder hebben we bijvoorbeeld wel getraind vanaf Edwards Air Force Base in Amerika, maar daar vliegen al langere tijd F-35's. Reserveonderdelen en gereedschappen die geschikt en gecertificeerd zijn voor de F-35 zijn daar beschikbaar. Hier in Bulgarije niet. Dus moesten we alles zelf meenemen.”

Kapitein Wim, hoofd logistiek, is een van de kwartiermakers die al sinds begin maart in Bulgarije is. Hij ontving de vracht uit Nederland; voertuigen, generatoren en containers vol F-35-benodigheden. En dat waren er nogal wat, stelt hij. Waar hij met een F-16-inzet zo’n vijftig tot zestig containers verwelkomt in een uitzendgebied, waren dat er nu meer dan honderd. “Met de F-16 wisten we na jaren ervaring precies wat we nodig hadden en konden we de hoeveelheid containers tot een minimum beperken. Dit is de eerste grote operatie met de F-35, we zijn self supporting. Gronduitrusting heeft het hele kampement opgebouwd en we hebben een flinke magazijnvoorraad mee. Zo'n grote logistieke operatie als deze heb ik niet eerder meegemaakt.”

Reserve-onderdelen

Nieuw in dit verhaal is het Deployable Spare Package, een pakket reserve-onderdelen waarmee de eerste dertig dagen van een F-35-uitzending kan worden doorgekomen. “Dit pakket is onderdeel van het Amerikaanse F-35-programma”, legt Wim uit. “Het is de eerste keer dat wij ermee werken. Als iets aan een vliegtuig defect is, liggen de reserveonderdelen klaar en kun je gelijk door. Ontzorgen voor dertig dagen, dat is de bedoeling.” Daarna komen de reserve-onderdelen uit de Global Spare Pool. Een soort gezamenlijke magazijnen wereldwijd van landen die met de F-35 vliegen. Het F-35-programma heeft maximaal dertig dagen nodig om die logistieke aanvoerlijn op te zetten.

Geen internet

Een extra uitdaging voor Wim bij het binnenhalen van de grote hoeveelheid vracht, was het ontbreken van toegang tot zijn e-mail. Vanwege de hoge cyberdreiging moesten alle privé- en werktelefoons en laptops thuisblijven. Net als de rest van het detachement kreeg Wim een tijdelijke telefoon die na de uitzending vernietigd wordt. “Terug in de tijd”, lacht Wim. “Ik had geen idee wat wanneer binnen zou komen, dat houd ik normaal via e-mailverkeer bij. Vaak werd ik een avond van te voren gebeld door de transporteur met de vraag: 'we staan er morgen, kan je ons lossen?'” Maar ruim een maand hard doorwerken, werpt zijn vruchten af: alles is binnen, staat op de juiste plek en werkt.

Waardering

De aanwezigheid van Nederland vraagt ook wat van de Bulgaren, stelt Schols. “Onze inzet heeft impact op de Bulgaarse operaties en werkzaamheden op de vliegbasis. Zo hebben sommige Bulgaarse militairen hun werkplek moeten afstaan voor onze F-35-eenheid. We krijgen alle ruimte van de Bulgaren om aan al onze hoge eisen te voldoen en dat waarderen we. Het belang van een sterke NAVO-verdediging is groot, dat beseffen we allemaal.”

Geheimen bewaken

En dan zijn er nog de grote geheimen rondom de F-35 die bewaard moeten blijven. “Er wordt naar ons gekeken alsof we met ufo's vliegen”, zegt Schols. “We trekken veel aandacht. Maar de F-35 mag, net als in Nederland, niet zomaar gefilmd of gefotografeerd worden. Om de technologie geheim te houden, zijn vanuit de Amerikanen strenge maatregelen opgelegd aan alle landen die met de F-35 vliegen. Ik voel een grote verantwoordelijkheid me hieraan te houden. Ik wil niet de zwakste schakel zijn in dit systeem.” Een troop mariniers is daarom mee voor de force protection. Zij bewaken onder meer de vliegtuigen en zien toe op naleving van de regels.

Net operationeel

Sinds 28 december vorig jaar is het 322 Squadron Initial Operational Capable (IOC). Dat betekent dat het sindsdien met vier F-35's overal ter wereld voor een korte tijd ingezet kan worden. Slechts een kleine maand later werd besloten de vliegtuigen naar Bulgarije te sturen. Ondanks de uitdagingen die hierbij komen kijken, vindt Schols de inzet zeker niet 'te snel'. “Tuurlijk was het fijn geweest als je een half jaar lang kunt voorbereiden en een checklist kunt afwerken. Maar als je IOC bent, moet je binnen een paar dagen kunnen opereren. Nadat de vliegtuigen in Bulgarije aankwamen, werd er binnen 24 uur gevlogen. Alle verbindingen werkten, de baan was in orde en als ik hier zo om me heen kijk, komen we niks te kort. We laten nu echt zien IOC te zijn.”