Onderzoek naar geluid F-35

Kan het een beetje zachter?

Minder gas geven bij take-off, in een cirkel omhoog vliegen of een andere aanvliegroute? Kan het geluid van de F-35 naar beneden? Dat is de grote vraag waar nu het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) zich over buigt. Commandant Vliegbasis Leeuwarden, kolonel Henk Doorten gaf hiervoor opdracht. Hij legt uit hoe het onderzoek in zijn werk gaat.

Waarom dit onderzoek?

“We mogen een bepaalde hoeveelheid geluid per jaar produceren, dat is wettelijk vastgelegd. Zie het als een badkuip die we mogen vullen. Met elke vlucht komt er een beetje water bij in het bad. De F-35 maakt meer geluid dan de F-16. Dat wisten we van tevoren. Het bad is dus sneller vol. We maken daarom met de F-35 minder vluchten. Zo blijven we binnen het wettelijke kader. Maar omwonenden ervaren meer geluidshinder door de piekbelasting. We willen een goede buur zijn, dus gaan we kijken of we hier iets aan kunnen doen.”

Wat zijn de opties, denkt u?

“Aan het aantal vluchten kan ik niet draaien. We moeten oefenen om ingezet te kunnen worden als dat van ons gevraagd wordt. Maar hoe we vliegen, landen en opstijgen, daar zit misschien regelruimte. We kijken met het NLR naar wanneer, waar, hoe hoog en hoe hard we vliegen. Zelf denk ik dat er winst zit in hoe steil we opstijgen en met welke snelheid. Een voorbeeld: als we bij de take-off minder gas gebruiken, veroorzaakt dat minder geluid. Eenmaal op een bepaalde hoogte kan het gas vol open. Keerzijde is wel: met een lager motorvermogen klimmen we langzamer, dat duurt dus langer. Wellicht een heel andere optie is om bij het opstijgen in een cirkel omhoog te vliegen in plaats van rechtdoor uit te klimmen. Je kunt eigenlijk van alles bedenken, daar is dit onderzoek voor. We kijken ook naar vliegroutes, kunnen we tussen dorpen door vliegen of ergens eerder afbuigen? Bewoners hebben hierover zelf ook ideeën.”

Hoe ziet het onderzoek er precies uit?

“Het NLR kijkt nu eerst naar de bestaande geluidsmodellen van de F-35. Deze berekenen hoeveel geluid op de grond te horen is, bij welke snelheid en welke hoogte. We willen eerst zeker weten dat die modellen kloppen. Er ligt sinds een aantal jaar een geluidsmeetnet rondom Vliegbasis Leeuwarden. Dit zijn microfoons op de grond die geluid meten. Dus we kunnen vrij makkelijk controleren of de rekenmodellen kloppen. Het squadron maakt hiervoor een vlucht of dertig, en houdt dan precies bij hoe er gevlogen is. Het NLR bekijkt de geluidsbelasting via het geluidsmeetnet en controleert of dit klopt met de al bestaande modellen. De modellen worden voor dit onderzoek ook uitgebreid: bijvoorbeeld doordat een F-35 vol gas wegvliegt of juist met minder, hoeveel geluid levert dat op? Dit zijn stap één en twee, deze zijn nu in volle gang.

Parallel wordt binnenkort stap drie gestart. Hierin gaan we op zoek naar nieuwe routes en vliegprofielen om het geluid op de grond te verminderen. Dat doen geluidsspecialisten van het NLR samen met collega’s van het squadron, onze ervaren vliegers denken bijvoorbeeld mee. Ook partijen die de belangen van omwonenden vertegenwoordigen worden betrokken. Alle ideeën worden nagerekend met de geluidsmodellen om te zien of het echt minder geluidshinder oplevert.

Lijkt iets een goed idee, dan testen we het eerst in de simulator. Er kan wel een ingewikkeld profiel worden bedacht, maar het moet wel veilig zijn. En uitvoerbaar voor jonge vliegers. Met een lagere snelheid een noodprocedure uitvoeren is bijvoorbeeld lastiger. Eind van dit jaar verwacht ik dat de eerste vluchten in de simulator zijn gedaan en misschien zelfs wel de eerste in de praktijk.”

Het verleggen van vliegroutes betekent mogelijk minder geluid in de ene tuin, maar meer in een andere… Kunt u iedereen tevreden maken?

“Iedereen wil minder hinder, maar het is complex. Neem de landing, die doen we nu vaak met vier F-35’s tegelijk. Je kan ze ook één voor één laten landen, in een treintje. Dat kan gecontroleerder, met minder vermogen en dus met minder geluid. Dat is gunstig voor de dorpen die om de basis liggen. Maar de dorpen verderop krijgen dan vaker een enkel vliegtuig over zich heen. Het is goed dat bewoners van elkaar de pijn zien. Het ene dorp zou misschien net een paar decibel meer moeten accepteren dan een ander. Het is een ingewikkelde puzzel waarbij we vooraf weten dat niet iedereen tevreden kan zijn. We moeten hier samen uitkomen. Voor ons geldt dat we ons werk moeten kunnen doen en tegelijkertijd willen we de omgeving tegemoet komen. Geluidshinder helemaal wegnemen is niet mogelijk.” 

De laatste F-35 voor uw vliegbasis kwam vorige maand aan en het 322 Squadron is sinds eind vorig jaar operationeel inzetbaar. Wordt dit gevierd, ondanks het hoofdpijndossier geluidshinder?

“Voor ons als vliegbasis zijn dat absoluut feestelijke momenten. Ondanks covid zijn we met het F-35 squadron op de tijdlijn gebleven. We zijn nu Initial Operational Capable. De hele basis is daar trots op. En het was niet zonder reden, want we worden binnenkort ingezet vanaf Bulgarije.” 

Hoe zit het met Vliegbasis Volkel, de eerste F-35 voor deze vliegbasis is begin dit jaar in Nederland aangekomen, kijken de collega's daar mee met dit onderzoek?

“Zij beginnen, net als wij, met vliegen zoals ze met de F-16 deden. Daarna wordt gekeken of zij de vliegroutes en -profielen willen veranderen. Dat is natuurlijk afhankelijk van de geluidshinder daar. De eerste twee stappen van het onderzoek kunnen zij straks in elk geval overslaan, want het rekenmodel voor wat betreft geluid is dan al geverifieerd en uitgebreid.”