Nog heel éven wachten...

Italiaanse vliegtuigbouwer Leonardo presenteert 1e F-35 voor gebruik in Nederland

Het grote feest moet eind oktober nog in Nederland gaan plaatsvinden, als daar de eerste F-35 aankomt voor gebruik in eigen land. Want al zijn er al 8 Nederlandse F-35’s afgeleverd, die staan en blijven in de Verenigde Staten. In Cameri in Italië was er daarom op 12 september een bescheiden festiviteit voor de onthulling van ‘Il primo Olandese’. De F-35 met staartnummer F-009 is de eerste van 29 te bouwen Nederlandse exemplaren bij de fabriek van Leonardo.

In de schilderhangaar die deel uitmaakt van de ‘Final Assembly and Check Out Facility’, kortweg FACO, staat de F-009 geduldig te wachten op de eregasten. Die komen zowel uit gastland Italië en de Verenigde Staten, maar uiteraard ook uit Nederland. Onder hen onder andere een trotse Commandant Luchtstrijdkrachten, luitenant-generaal Dennis Luyt. “We hebben natuurlijk al een aantal mijlpalen gehad. Het is eigenlijk een hele lijst die 6 jaar geleden op Eglin Air Force Base begon. Daarna Edwards, een sneak peak in 2016 met de belevingsvluchten in Nederland. Nu staan er 6 toestellen op Luke voor opleiding en training en beginnen we hier in Cameri aan het Nederlandse avontuur.”

Nederlandse techniek

Volgens Luyt wordt het hoofdstuk Leeuwarden ook echt anders dan tijdens het korte bezoek in 2016. “Toen was er nog veel cynisme over een groot en duur project, waarvan lang niet iedereen overtuigd was. Dat gevoel is door die belevingsvluchten compleet omgeslagen. De F-35 gaat onze luchtmacht écht veranderen.” Maar de spin-off in Nederland vindt hij ook een belangrijk aspect. “Ik ben er trots op hoe Nederlandse techniek in dit vliegtuig zit geschroefd.”

De faciliteit in Italië bestaat uit 2 hoofdonderdelen. In 1 maakt vliegtuigbouwer Leonardo de complete vleugelsectie. Niet alleen voor gebruik in Cameri, want het overgrote deel gaat op de boot naar de USA voor de productielijn bij Lockheed Martin in Fort Worth. In het andere deel bouwt Leonardo de vleugel met nog 3 andere hoofdcomponenten en veel kleinere onderdelen samen tot een compleet vliegtuig. 14 F-35’s zijn er inmiddels van de band gelopen; de AN-09 is nummer 15.

Procedures controleren

Majoor Robin Boele houdt, als eerste Nederlander vanuit DMO-Inkoop Toezicht Defensie Leveranciers, het productieproces van dat toestel van begin af aan in de gaten. Dat doet hij als plaatsvervangend hoofd van het Italiaans-Nederlandse Quality Assurance-team dat verder uit 4 Italianen bestaat. “Onze voornaamste taak is procesverificatie: het controleren van 20 kritische stappen in het bouwproces bij zowel de ‘full wing’-productie als in de FACO. Dat doen we in opdracht van de Amerikaanse toezichtorganisatie DCMA. Wij kijken of de voorgeschreven procedures van Lockheed Martin tijdens het bouwproces worden gevolgd. Zien we iets wat niet klopt, dan kaarten we dat aan met het verzoek dat na te kijken en met een ‘corrective action plan’ te komen. Daarna controleren wij natuurlijk of de maatregelen effectief zijn geweest.”

Schone lei

Rolt die F-35 eenmaal van de productielijn, dan volgt na diverse testvluchten de aflevering naar Nederland. Daar gaat de F-35 nog niet meteen vliegen. “Als je een vliegtuig krijgt waarvoor je veel geld hebt uitgegeven, wil je er zeker van zijn dat het een goed product is dat eveneens goed geladen staat in alle digitale onderhoudssystemen”, verduidelijkt liaison majoor Arthur Driessen. “Vergelijk het met een auto. Die wil je door de dealer ook gecontroleerd hebben voordat je hem afneemt. Controleer je het vliegtuig niet meteen en ga je over 2 jaar kijken en je vindt iets, wie is er dan nog verantwoordelijk voor? Ik wil met een schone lei beginnen: zeker weten dat alles klopt als we met die kist gaan vliegen.”

Allemaal nieuw

Driesen werkt sinds een maand vanuit DMO als liaison op Cameri. Hij blijft daar totdat de laatste van voorlopig 37 bestelde F-35’s is afgeleverd. “Het is belangrijk dat de mensen hier je leren kennen, ze je vertrouwen en dat jij snapt waarover je spreekt.”
Naast de werkzaamheden voor de roll out, kijkt Driessen al verder. “Ik ben nu bezig om hier Nederlandse F-16’s als escorte te kunnen ontvangen. Die begeleiden de AN-09 dan op 31 oktober naar Leeuwarden. Dat zijn allemaal nieuwe dingen voor de FACO en Leonardo. Ook dat een Nederlandse vlieger hiervandaan een kist wegvliegt.” Dat overvliegen gebeurt met een eenmalige ‘permit to fly’. In Nederland volgt dan het acceptatieproces samen met het CLSK. Indien oké bevonden, dan draagt DMO de F-35 ook formeel over aan het CLSK.

Geen routine

DMO zorgt ondertussen in nauwe samenwerking met het CLSK-transitieteam voor zo optimaal mogelijke condities op Leeuwarden. “Je gooit niet zomaar iets over de schutting”, zegt kolonel Marco Kievit, sinds 4 jaar projectleider verwerving F-35. “Ik werk bij DMO maar draag het luchtmachtpak. Kennis van het CLSK heb je hiervoor gewoon nodig. Je stelt zeker dat de condities bij de luchtmacht zodanig zijn dat ze het vliegtuig zo goed mogelijk kunnen gebruiken. Dat doen we samen. Het is echt teamwerk en nooit routine, maar wel met gescheiden verantwoordelijkheden. De luchtmacht heeft al veel ervaring met de F-35 opgedaan in Amerika. Dat is echt een goudmijn die voor een vliegende start in Nederland gaat zorgen.”

Tekst: Arno Marchand
Foto's: sergeant Jan Dijkstra