Dit artikel hoort bij: de Vliegende Hollander 12 | 2017
Broodnodige systemen
F-16 krijgt nieuwe doelaanwijspod, wapens en satellietcommunicatie
Als je snel kijkt zie je het misschien niet eens. Maar de F-16 vliegt sinds begin dit jaar toch echt met 2 nieuwe en vooral broodnodige (wapen)systemen: de AIM-9X Sidewinder en Sniper doelaanwijspod. Samen met nieuwe satellietcommunicatie of satcom die momenteel wordt ingebouwd, kan de F-16 zijn taken weer beter uitvoeren. Met het oog op de aanstaande uitzending van de jachtvliegtuigen naar het Midden-Oosten, tijd om de verbeteringen nader te bekijken bij het Kantoor Testvliegen (KTV) op vliegbasis Leeuwarden.
De noodzaak van zogenoemde ‘beyond line of sight’ of BLOS-communicatie blijkt 10 jaar geleden al duidelijk bij de inzet boven Afghanistan. “Soms was er door de kromming van de aarde en daarbij bergachtig terrein gewoon geen communicatie mogelijk”, zegt testvlieger majoor Ted van het KTV. “De ‘battle space’ boven het Midden-Oosten is heel erg groot”, vult collega-vlieger van het 322 Squadron kapitein William aan. “Een F-16 kan honderden kilometers ver vliegen waardoor line of sight-communicatie zoals met UHF- en VHF-radio’s niet altijd meer mogelijk is. Je bent daardoor van diverse info afgesneden. Als er coalitiepartners met satcom in de buurt waren, moesten die eerst snel informatie aan ons doorgeven. Met eigen satcom zijn we al up-to-date tijdens de ‘transit’, op weg naar een nieuw doel. We kunnen dan ook rechtstreeks contact hebben met het Combined Air Operations Center in Qatar of grote afstand van de thuisbasis updates over het vliegtuig doorgeven.”
De Staf CLSK stelt via de Directie Plannen van de Bestuursstaf de behoefte voor satcom. Vervolgens werkt de DMO de specificaties uit en nodigt enkele fabrikanten uit voor een productvoorstel of een proefexemplaar. Die worden vergeleken en meestal gebeurt dit door het KTV. Vervolgens maakt de DMO de keuze en bouwt de fabrikant een preproductie-exemplaar. Afhankelijk van de werkzaamheden bouwt het Logistiek Centrum Woensdrecht dit in of gebeurt dit lokaal op Leeuwarden. Daarna zorgt het KTV voor de ‘flight data’ zodat certificering kan plaatsvinden en vervolgens vlucht 4 van het 322 Squadron voor de operationele test en evaluatie. Gaat dat ook goed, volgt de ‘fielding’, bij de overige toestellen.
Beter beveiligd
Satcom hoort bij de instandhouding van de F-16, het relevant en up-to-date houden van toestel. Daarom is een decennium geleden de behoefte al gesteld voor een satellietcommunicatiemiddel. Dat zou de BLOSCom-pod worden, maar dat project komt voldoet uiteindelijk niet aan de tactische eisen van de missies en de operationele vliegomstandigheden. Inmiddels is de techniek weer een stuk verder, zowel voor de eigen apparatuur, als voor het afluisteren en storen daarvan door potentiële vijanden. Vanaf 2015 krijgen de F-16’s nieuwe radio’s ingebouwd, de ARC-210, die heeft standaard al de mogelijkheid tot gebruik van tactische satcom, beter beveiligd en compatible met reeds in gebruik zijnde tactische satellietcommunicatie apparatuur binnen de NAVO.
AIM-9X Sidewinder
Naast Satcom met de bijhorende ingrijpende verbouwing zijn er nog 2 nouveautés voor de F-16. De eerste is de Raytheon AIM-9X hittezoekende raket. William: “De AIM-9L Sidewinder die we de laatste decennia gebruikten, was simpelweg aan vervanging toe. Nieuwe vliegtuigen die onze tegenstander kunnen worden, zijn erg wendbaar en hebben steeds betere middelen om onze oudere raketten af te weren.” “De AIM-9X is een prima combinatie met de slimme vliegerhelm ‘JHMCS’ die we al sinds midden jaren 2000 gebruiken”, vult Ted aan. “De sensor van de AIM-9X kan veel verder naar links en rechts kijken en de bewegingen van de vlieger volgen. Daardoor kan deze sneller een doel aanwijzen en de raket afvuren, in plaats van eerst de neus van toestel richting de vijand draaien.”
Past niet
Satcom is een ingrijpende modificatie. “Voor de Defensie Materieel Organisatie dan”, zegt kapitein Jacco Schutten, ‘lead engineer van de afdeling jacht- en lesvliegtuigen van DMO’. “Voor vliegers is het misschien niet eens zo’n heel grote verandering, want satcom vormt een volledig geïntegreerd geheel met de rest van de communicatieset. Maar voor het grondpersoneel wél. Er moet best heel wat van tevoren gebeuren zoals frequenties en crypto laden, voordat een vlieger het systeem kan gebruiken.”
Ook het vliegtuig moet er voor aangepast worden en dat vormt een uitdaging. Schutten: “De bijbehorende antenne is ontwikkeld voor de F-16’s C en D van de US Air Force. De antenne past daar wél in, maar is simpelweg te groot voor ónze oude F-16’s A en B. Samen met een bedrijf gespecialiseerd in antennes uit Groot-Brittannië heeft DMO een nieuwe passende antenne voor onze oude F-16’s ontwikkeld.”
AN/AAQ-33 Sniper
De 2e zichtbare aanpassing aan de F-16 is de Lockeen Martin ‘Sniper’ doelaanwijspod. ‘Targeting pods’ zijn bij de KLu in gebruik sinds 1999, tijdens de Kosovo-oorlog. Het begon met de ‘Lantirn’ die eind jaren 2000 werd opgevolgd door de ‘Litening-AT’. Dat was de 3e generatie van deze middelen. “De behoefte voor een 4e generatie was duidelijk aanwezig”, zegt William. “De keuze viel op de Sniper die een veel betere resolutie geeft in de nacht en bij gebruik van Infrarood, dus warmtebeeld. Daarbij is het een stuk beter in het identificeren van doelen in de lucht. De Litening-AT was daarin duidelijk minder goed. Na diverse training en oefeningen dit jaar, gaan we met de ATF-ME de Sniper nu voor het eerst operationeel inzetten.”
Voortschrijdend inzicht
In Groot-Brittannië vindt DMO een bedrijf dat een nieuwe antenne ontwikkelt voor zowel satcom, maar die tegelijkertijd ook de UHF/L-antenne vervangt. “Grotendeels hebben we alles in eigen beheer gedaan; DMO, KTV en het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium. Tamelijk uniek”, stelt Schutten. “We teren wel op ervaring van de Amerikanen, maar moeten die kennis omzetten naar onze F-16’s. Daarbij komt een hoop engineers-werk kijken en je moet de Militaire Luchtvaartautoriteit (MLA, red.) overtuigen dat het goed zit.”
Eind 2015 krijgt de ‘Orange Jumper’, als eerste de nieuwe antenne ingebouwd. Het KTV en DMO doen de testen in 2016 en nadat dit succesvol is, volgt begin 2017 ook de modificatie bij een éénzitter. Ted: “Het KTV heeft getest en alles veilig bevonden. We zitten nu in de afronding van het certificeringplan waarin we de modificatie toetsen aan de eisen van luchtwaardigheid en de MLA. Midden december volgde de operationele test en evaluatie plaats bij vlucht 4 van het 322 Squadron. Daar zoeken ze ook uit welke training en cursussen vliegers en technisch personeel nodig hebben.”
10 jaar na het stellen van de behoefte beschikt de F-16 dus over satcom. “Noem het voortschrijdend inzicht”, besluit Ted. “Het duurde lang, maar met satcom, AIM-9X en Sniper hebben we 3 nieuwe en vooral broodnodige systemen waarmee de F-16 zijn taken beter kan uitvoeren.”
Tekst: Arno Marchand
Foto's: sergeant Jan Dijkstra
