‘Airpower leveren – vandaag, morgen en in de toekomst’

DO Steur: “Cruciale rol van jachtvliegwapen en strategische raketsystemen onderbelicht geraakt”

Na ruim een jaar hard werken aan het herstel van de inzetgereedheid van de luchtmacht, tijd om een eerste balans op te maken. Hoe staat het aan de vooravond van een nieuwe uitzending met de mensen en middelen in de wereld van de F-16? Aan het woord de Directeur Operaties, commodore André Steur. Heeft hij samen met de Directeur Materiële Instandhouding het ‘veelkoppig monster’ kunnen temmen waarover hij in oktober 2016 sprak?

‘Hoe staat de F-16 wereld van de luchtmacht er voor?’

“Prima. Nog steeds de beste luchtmacht ter wereld als u het mij vraagt. Niet omdat ik dat vind, maar omdat ik dat dagelijks bewaarheid zie in de resultaten. Die liegen er niet om. Hoewel er nog een wereld te wensen over is – vooral als het gaat om het voortzettingsvermogen, de onderbezetting en reservedelen –spelen onze mensen het toch steeds weer klaar. En dat zie ik eigenlijk bij al onze wapensystemen, of het nu de F-16, de F-35, onze transportvloot, de OGRV-eenheden of onze helikopters betreft. Steeds klein in aantal, maar groot in operationele output. En van een kwalitatief zeer hoog niveau. Hulde aan ons personeel dus.
Daarnaast hebben we een hoop slimme jongens en meiden in onze club die werken aan de toekomstbestendigheid van onze luchtmacht. Ondanks minieme budgetten en slechts een paar handjes, zien we de afgelopen jaren nieuwe capaciteiten tot wasdom komen zoals de PED-capaciteit, de Targeting Support Cell, Space en Cyber. Met twee van die capaciteiten voeren we overigens alweer een jaar oorlog in het Midden-Oosten. Mooi is dat; niet wachten op geld en plannen, maar gewoon zelf aan de rit. Capaciteiten in de benen brengen. En onmiddellijk gebruiken.
Verder is het natuurlijk goed te zien dat airpower, in al haar rollen, een groeimarkt is. Relevanter dan ooit tevoren. Ook dit jaar zijn al onze wapensystemen weer ingezet voor een betere wereld en een veiliger Nederland. In de toekomst zullen wij steeds meer als ‘enabler’ voor de andere domeinen worden ingezet. De strategische omgeving vraagt hier ook om. Airpower verdient wat mij betreft dan ook absolute prioriteit in de planvorming. Zonder airpower geen inzet. Het jachtvliegwapen vormt daarin de belangrijkste spil.”

Herstel van de brede inzetbaarheid is 1 van de pijlers van het CLSK. U heeft eerder laten weten dat het herstel van de F-16 de eerste prioriteit heeft. Is dat streven gelukt?

“Absoluut. Er is het afgelopen jaar enorm hard gewerkt om de neerwaartse trend in Combat Readiness en materiële beschikbaarheid om te buigen. Dat vereist focus en inzet. 2017 is dan ook aangemerkt als hersteljaar. In het begin hoorde ik sommigen nog wel eens abusievelijk het woord ‘rustjaar’ gebruiken, maar 2017 was misschien wel het uitdagendste en drukste jaar ooit. Niet alleen vanwege het zware en omvangrijke trainingsprogramma, maar ook vanwege toenemende vraag naar airpower. Want, ook dit jaar is de F-16 weer veelvuldig ingezet. Onder andere voor de Baltic Air Policing, de Very High Readiness Joint Task Force Air, de bilaterale taak en natuurlijk de Quick Reaction Alert. Ondanks de nodige uitdagingen en tegenslagen gaan wij deze belofte inlossen.

Op 1 januari zijn er voldoende F-16’s beschikbaar voor de velden. Een ambitieuze voorspelling of zeker haalbaar?

“Zeker ambitieus, dat hebben we het afgelopen jaar ook gezien, maar we gaan het halen. De grootste stap die we het afgelopen jaar hebben gemaakt is het herstel van de staggerline, zeg maar het aantal uren op de kisten. Een gezonde staggerline vormt de basis voor de beschikbaarheid van vliegtuigen voor de vliegvelden. Wat in de praktijk weerbarstiger blijkt, is om de kisten vervolgens ook daadwerkelijk op de plaat te krijgen. Daarin spelen aspecten als reservedelen, genoeg personeel, maar ook de sterk verouderde vloot een belangrijke rol. Dat vereist op sommige momenten bovenmatig veel correctief onderhoud. Onderhoud dat je niet kunt plannen. Dus we hebben niet op alle momenten het vereiste aantal kisten kunnen leveren. Maar ik heb het afgelopen jaar weer regelmatig langs de baan gestaan om 6, 8 of zelfs 10 toestellen airborne te zien gaan. Voor mij het belangrijkste bewijs van het herstel.”

Heeft Woensdrecht voldoende toestellen kunnen leveren?

“Het personeel van Woensdrecht en de MOB’s heeft het afgelopen jaar alle zeilen bijgezet om onze F-16 vloot in de kern weer gezond te krijgen. En dat is gelukt. De gezonde staggerline is daarvan het bewijs. Dat heeft veel focus van het leadership en onze mensen geëist: niet alleen aandacht voor de (verre) toekomst en innovatie, maar ook gewoon doen waar we voor aan de paal staan: airpower leveren. Vandaag, morgen, overmorgen en in de toekomst.”

Zijn de 3 F-16 squadrons weer in staat om op uitzending te gaan?

“Begin januari nemen wij met de Air Task Force Middle East de taken van onze Belgische collega’s over in de strijd tegen ISIS. Onze mensen zijn daar absoluut klaar voor. Als ik terugkijk op onze vorige inzet in het Midden-Oosten, dan ben ik enorm trots op de destijds geboekte resultaten. Een grote operatie met de zwaarst inzetbare middelen tegen een barbaarse tegenstander. Ruim 2.000 keer wapeninzet, complexe aanvallen in een uitdagende omgeving. Foutloos. De verdienste van onze crews, op de grond en in de lucht.
Maar ook gedurende een langere periode zeer eenzijdige inzet. Een periode waarin onze vliegers slechts een klein deel van het totale palet aan taken konden trainen en uitvoeren. Juist daarin hebben we het afgelopen jaar geïnvesteerd.”

Zijn ze – nu – voldoende getraind, geoefend en bemand?

“Ja. Onze vliegers zijn nu veel breder getraind dan het moment waarop zij terugkwamen uit het Midden-Oosten. Tijdens de training op Davis Monthan Air Force Base en de oefening Red Flag in de Verenigde Staten, hebben zij weer geleerd om met grote formaties te opereren, bovendien in een zeer robuuste dreigingsomgeving. Daar werden zij weer blootgesteld aan moderne dreigingssystemen, zowel op de grond als in de lucht. Dat vereist hele andere vaardigheden dan de operaties in het Midden-Oosten.
Met de Fighter Weapons Instructor Training (FWIT, red.) hebben we bovendien een diepte-investering gedaan voor de toekomst. Een klein jaar lang hebben de nieuwe wapeninstructeurs gebuffeld, uitmondend in de Mission Employment-fase, het sluitstuk van de FWIT. Onder de bezielende leiding van ervaren wapeninstructeurs leerden zij niet alleen op het hoogste niveau met de F-16 te opereren, maar werkten zij vooral ook aan hun instructievaardigheid. Inmiddels zijn zij teruggekeerd op de squadrons om deze kennis en kunde op de jongere generaties over te brengen. Ook dat geeft een grote kwalitatieve boost aan de getraindheid, en daarmee de inzetbaarheid van onze squadrons.”

Zijn we als luchtmacht hiermee voorbereid op de conflicten van de toekomst?

“Dit zijn allemaal geen vrijblijvende keuzes. De veranderende strategische omgeving eist van ons dat we weer inzetbaar zijn in alle missie-typen en onder alle dreigingsomstandigheden. Jarenlang is luchtoverwicht een gegeven geweest, maar die tijd is voorbij. Daarvoor zullen we weer moeten vechten. Daarnaast vereist de omgeving dat we onmiddellijk inzetbaar zijn. Over een uur als het moet. Geen tijd voor langdurige opwerktrajecten en tijdrovende verplaatsingen. Daar moet ook onze training op geënt zijn: Dag 1 van het conflict. Onder de hoogst mogelijke dreiging. Juist daar ligt de kracht van het luchtwapen. Die bewustwording gaat wat mij betreft soms nog te langzaam in onze organisatie.
Airpower zal, met enkele ‘nieuwe’ domeinen zoals cyber, in de conflicten van de toekomst een steeds dominantere rol spelen. Deterrence (afschrikking, red.) behoeft ontegenzeggelijk meer aandacht ter voorkoming van conflicten. En meer dan ooit dient het jachtvliegwapen de inzet van alle andere wapensystemen mogelijk te maken. Daarnaast zal Integrated Air and Missile Defense een cruciale rol moeten spelen in de verdediging van ons grondgebied. Maar juist op die aspecten hebben we sinds de val van de muur een paar serieuze veren gelaten. Dat verdient absolute prioriteit in de toerusting van onze krijgsmacht.”

Staan er weer voldoende toestellen op de plaat?

“Binnen de huidige context staan er wat mij betreft nooit voldoende kisten op de plaat. Toen ik de afgelopen week de laatste van weer 15 kisten die we moesten verkopen naar Jordanië zag vertrekken, stond het huilen me nader dan het lachen. Ooit hadden we 213 F-16’s, nu nog 61. Straks 37 F-35’s... In een veranderende wereld een zorgwekkende ontwikkeling. En voor mij ook lastig uit te leggen dat het meest ingezette en succesvolle wapensysteem de afgelopen decennia zo is gekort.
Van vrienden uit het bedrijfsleven begrijp ik dat je nooit je core business uit het oog moet verliezen. En zeker niet je best verkopende en meest succesvolle product. En dat zeg ik niet omdat ik een lichtblauw hemd aan heb. Ik ben een absolute believer als het gaat om de gezamenlijke kracht van de Joint Force. Maar de cruciale rol van het jachtvliegwapen en strategische raketsystemen is binnen deze context echt onderbelicht geraakt.”

“Airpower leveren, daar zijn we van”, is een gevleugelde uitspraak van u. Hoe verhoudt deze uitspraak zich tot de inzet voor een eventuele nieuwe missie?

“Klopt. En dat geldt voor al onze wapensystemen, ieder jaar weer. Daar ben ik apetrots op. En voor wat betreft nieuwe missies? Deze vraag raakt aan de kern van de krijgsmacht van morgen. In de toekomst hebben wij niet meer de luxe om conflicten te kiezen of de omstandigheden waaronder een conflict plaatsvindt. Steeds meer zal de vijand bepalend zijn in het verloop van de strijd. Het is heel goed mogelijk dat wij tot een conflict worden gedwongen, mogelijk dicht aan de grenzen van ons verdragsgebied of zelfs daarbinnen. Dat vraagt een heel andere filosofie dan zoals we die tijdens de ‘wars of choice’ van de afgelopen decennia kenden. Een dergelijke ‘war of necessity’ vereist dat we er altijd klaar voor zijn als de bel gaat; onder alle omstandigheden, waar ook ter wereld. Zeker in de beginfase van een dergelijk conflict zal airpower het werk moeten doen. Met systemen die onmiddellijk effecten kunnen uitbrengen, in het hoogste geweldsspectrum. Juist díe aspecten hebben we het afgelopen jaar in onze training weer de aandacht gegeven.”

Indien weer op missie, hoe staat het dan met het voortzettingsvermogen?

“Dat voortzettingsvermogen is beperkt. Het wordt steeds moeilijker om het benodigde aantal vlieguren uit de verouderde vloot te halen. Zeker indien een aanzienlijk deel van de uren wordt besteed aan eenzijdige inzet in het Midden-Oosten, blijft er slechts beperkt ruimte om onze vliegers getraind te houden in alle missies. Het klinkt enigszins tegenstrijdig, maar binnen de schaarste aan vliegtuigen en dus vlieguren blijven we zien dat zodra we worden uitgezonden, we inboeten op het gebied van brede getraindheid. Die spanning zal met de komst van de F-35 nog groter worden.
Ter beeldvorming: de vorige uitzending vlogen we zo’n 75% van al onze vlieguren in het Midden-Oosten. Dan blijft er thuis weinig over om te trainen. Aan de andere kant: We vlogen dus wel 75% van alle kisten op in oorlogsgebied! Welk wapensysteem kan bogen op een dergelijk ‘track record’? Ik moet dan ook wel eens gniffelen als ik mensen hoor zeggen dat ‘de luchtmacht maar 4 F-16’s plus 2 reserve in het uitzendgebied heeft’. Feitelijk correct, maar die kisten wisselen we zo frequent en vliegen er in korte tijd zoveel uren mee, dat je ook kunt betogen dat we met 75% van onze vloot de hele periode in het Midden-Oosten oorlog voerden. Het is maar hoe je het benadert. Een ongekende prestatie. Daar moet dan natuurlijk wel de hele organisatie voor bloeden. Herstel is dan absolute noodzaak. Vooral ook voor onze mensen.”

Hoe lang kunnen we ATF-ME met 3 squadrons volhouden?

“Een jaar. Dan zullen we echt weer moeten werken aan het herstel. Nogmaals, om ook in alle andere missietypen inzetbaar te blijven en de bondgenootschappelijke verplichtingen waar te kunnen maken.”

Het 322 Squadron gaat zich komend jaar richten op de komst van de eerste F-35’s, vanaf 2019. Hoe rijmt zich dat met het voortzettingsvermogen van de F-16?

“Voortzettingvermogen is 1 aspect. Ambitieniveau is een ander en in mijn ogen een nog belangrijker aspect. Doordat we volgens de huidige planning over slechts 37 F-35’s kunnen beschikken, zullen we het ambitieniveau voor het jachtvliegwapen neerwaarts bij moeten stellen. Ik hoop dat ik duidelijk heb kunnen maken dat deze keuze, vooral gezien de cruciale rol die de F-35 zal hebben op het gebied van Air en Information Dominance, een zorgwekkende ontwikkeling is. 5e generatie jachtvliegtuigen behoren tot de grootste tekortkoming binnen de NAVO en de EU. Daar worden we ook regelmatig op gewezen. In mijn ogen de belangrijkste enabler en force multiplier binnen de Joint Force.”

In 2017 kon er sinds jaren weer op hoog niveau geoefend worden in het buitenland. Wat kunnen we voor 2018 allemaal verwachten? Ook in relatie tot de inzet van de F-16's.

“Airpower op Champions League-niveau. Met al onze wapensystemen. Waar die inzet zal plaatsvinden, naast de geplande inzet in het Midden-Oosten, weet ik niet. Ook de omstandigheden waaronder niet. Maar als de bel gaat, zijn wij er van: Airpower, anytime, anywhere. Geleverd door onze mensen. Champions.”

Ik dank alle luchtmachters en hun thuisfront voor de onvoorwaardelijke inzet en toewijding. Geniet van de feestdagen en van elkaar.Voor hen die de feestdagen niet met hun geliefden kunnen doorbrengen vanwege onze missies; sterkte en zorg goed voor elkaar!

Tekst: Arno Marchand