Dit artikel hoort bij: de Vliegende Hollander 12 | 2017
Privé in financiële problemen
Luchtmachters bieden elkaar al 70 jaar helpende hand
Geen geld voor een nieuwe koelkast of voor benzine om op en neer naar het werk te rijden. Geen geld voor de behandeling van je zieke kind dat alleen in het buitenland terecht kan. Of geen geld voor alle schulden doordat je je financiële situatie niet meer overziet vanwege je posttraumatische stressstoornis. Het zijn allemaal voorbeelden waarbij Het Van Weerden Poelman Fonds ooit te hulp schoot. Niet zonder meer, maar wel met hart en ziel.
“Je denkt, we leven in een welvarend land waarin financiële tegenslagen keurig zijn afgedekt door de overheid, verzekeringen en de werkgever, maar dat is niet altijd waar. In sommige gevallen is het helaas niet genoeg.” Jan van Hoof kijkt er ernstig, maar ook ietwat verdrietig bij. Sinds een krappe 3 maanden zet de commodore b.d. zich vrijwillig in voor (ex-)luchtmachtmedewerkers in financiële nood. Dat doet hij als voorzitter van de stichting Het Van Weerden Poelman Fonds (VWPF), dat dit jaar 7 decennia bestaat.
‘Door slim met het fondsengeld om te gaan, kunnen we mensen blijven helpen’
100 gulden startkapitaal
Zo’n 2,4 miljoen euro staat er op de bankrekening van de stichting. Allemaal geld dat is ingebracht voor en door (ex-)luchtmachtpersoneel. Alhoewel, een groot deel van de centen is bij elkaar gespaard door spaarrentes en beleggingen. “Door slim met het fondsengeld om te gaan, kunnen we mensen blijven helpen,” stelt voormalig stichtingsvoorzitter generaal-majoor b.d. Henny Melker. Hij leidde het VWPF 10 jaar voordat hij het stokje overdroeg aan Van Hoof. “Ongeveer de helft van de kas beleggen we bij een externe vermogensbeheerder en met de andere helft helpen we mensen en betalen we de bedrijfsvoering van de stichting.” Een knappe financiële huishouding, aangezien de grondleggers van de stichting ooit met 100 gulden (!) begonnen.
Geldproblemen
Meer dan 6.000 mensen en huishoudens konden de afgelopen 7 decennia op steun van het VWPF rekenen. Van hen kreeg 90 procent een (renteloze) lening, de anderen kregen een schenking. Die kleine groep betrof meestal (ex-)collega’s die om medische redenen geld nodig hadden. “Deze mensen komen soms plotseling voor hoge behandelkosten of dure woningaanpassingen te staan, die zij helemaal of gedeeltelijk zelf moeten betalen,” weet Melker. “Een grote lening zou hen, naast hun medische ongemak, ook nog in geldproblemen brengen. Terwijl ze de financiën voorheen wellicht altijd keurig op orde hadden.”
Doelgroep
(Ex-)luchtmachtpersoneel dat tenminste 8 jaar een aanstelling bij de Koninklijke Luchtmacht heeft gehad en in financiële problemen is geraakt door sociale en/of medische omstandigheden kan een aanvraag voor financiële hulp indienen bij Het Van Weerden Poelman Fonds. Ook de gezinnen en nabestaanden van die medewerkers vallen onder de doelgroep. Anonimiteit van de aanvragers wordt overigens altijd gewaarborgd.
‘We vragen mensen het hemd van het lijf om achter de werkelijke situatie te komen’
Eigen schuld?
Komt 90 procent van de aanvragers dan door eigen schuld in de geldproblemen, waardoor zij ‘slechts’ een lening krijgen? “Nee hoor, niet altijd,” weet Van Hoof inmiddels. “De schuldvraag bepaalt ook niet of we mensen wel of niet helpen, maar we willen wel weten hoe het zover heeft kunnen komen. Dan kunnen we het probleem bij de bron proberen aan te pakken.” Melker: “Onze bedrijfsmaatschappelijk werkers vragen mensen het hemd van het lijf om achter de werkelijke situatie te komen. Ook spitten ze de hele financiële administratie door. Dat klinkt misschien hard en zakelijk, maar we moeten zorgvuldig met het fondsengeld omspringen. Bovendien helpen we iemand pas echt als we het probleem structureel oplossen.”
‘Er is een categorie mensen die financieel gewoon niet zelfredzaam is’
Verplichte budgetcoach
Een lening krijgen en daarbij verplicht een budgetcoach in de arm nemen, is dan ook geen uitzondering. Soms verplicht het stichtingsbestuur zelfs dat de financiën van de aanvrager een poosje door een extern bureau worden beheerd. “Dan krijgt men bijvoorbeeld een gelimiteerd bedrag per week om boodschappen van te doen,” licht Melker toe. “Er is een categorie mensen die financieel gewoon niet zelfredzaam is,” vult Van Hoof aan. “Die mensen hebben moeite met overzicht houden en geven meer uit dan ze hebben. Dat laatste komt soms ook voor na een echtscheiding of wanneer 1 van de partners zijn baan verliest. Sommigen blijven dan leven naar die hoge standaard, terwijl ze daar eigenlijk het geld niet meer voor hebben. Uiteindelijk raken ze in de schulden.”
Het fonds is vernoemd naar Hendrik van Weerden Poelman, een militaire luchtvaartpionier (1890-1945). Naast zijn inzet als ‘stuntvlieger’ – zoals dat destijds heette – bij het team ‘Vijf vingers aan één hand’, werd hij vooral bekend vanwege zijn sociale betrokkenheid bij het personeel van de toenmalige Luchtvaartafdeeling en later het Wapen der Militaire Luchtvaart. Foto's: uit collectie NIMH.
‘Waar het vroeger ging om simpele dingen, zijn aanvragen nu een stuk complexer’
Hedendaagse verleidingen
“In feite komt de hele Nederlandse maatschappij bij ons langs,” vertelt Melker. “Alle rangen en standen, oud en jong, burger en militair, actief dienend en postactief; iedereen heeft een ander verhaal. Geen situatie is dezelfde. Waar het vroeger ging om simpele dingen zoals geen geld voor burgerkleding of meubilair na demobilisatie, zijn de aanvragen nu toch een stuk complexer. Ook psychosociale aspecten, zoals posttraumatische stressstoornis, spelen tegenwoordig een rol waardoor iemand in geldproblemen raakt. Daarbij dragen de versoberingen van voorzieningen en dekkingen van overheden en verzekeringen ook niet bepaald bij aan een gezonde financiële situatie. Om nog maar niet te spreken over alle hedendaagse verleidingen van reclame, ‘Black Friday’-acties en het gemak van betalen met PIN-pas en creditcard.” Wie niet oppast, zit blijkbaar al snel in financiële ellende.
'Relatief gezien is het aantal aanvragen dus enorm gestegen'
Aantal aanvragen stijgt
Dat blijkt ook wel uit het aantal aanvragen. “Dat is weliswaar hetzelfde gebleven, maar de Koninklijke Luchtmacht is de afgelopen jaren flink geslonken,” weet Melker. “In de jaren ’90 bestond de organisatie uit circa 20.000 medewerkers. In 2004 waren dat er nog zo’n 13.000 en tegenwoordig nog maar 7.300. Als je er relatief gezien naar kijkt, is het aantal aanvragen dus enorm gestegen.”
De afgelopen 10 jaar ontvangt de stichting jaarlijks zo’n 70 aanvragen, waarvan ongeveer tweederde wordt gehonoreerd. Momenteel staat er ruim een half miljoen euro aan leningen uit, die binnen 4 jaar moeten worden terugbetaald. Sommige aanvragers krijgen daarnaast ook nog bijstand van andere partijen. Melker: “De laatste jaren proberen we steeds vaker de samenwerking met andere organisaties op te zoeken, zodat we de lasten kunnen verdelen. Andere militaire fondsen, gemeentes of het ABP springen zo nu en dan ook bij. Als het gaat om het uitgeven en beheren van leningen, is de werkwijze van het VWPF in haar snelle en onbureaucratische manier, echter uniek.”
Tekst: Jopke Rozenberg-van Lisdonk
Foto’s: Louis Meulstee
Illustratie: X-Media
