“Tige tank”

Erepenning KLu als eerbetoon aan ‘helden’303 SAR Squadron

5459. Niet zomaar een getal, maar de teller boven de hoofdingang van het 303 Search and Rescue (SAR) Squadron. Beter gezegd, het voormalige 303 Squadron want op 15 januari werd de reddingseenheid opgeheven. Wederom een boekwerk van de KLu met vele bijzondere hoofdstukken dichtgeslagen; in Nederland, boven de Noordzee en zelfs aan de andere kant van de wereld in Nederlands Nieuw Guinea.

Al jarenlang is er sprake van reductie in het aantal helikoptertypes. Na de vervanging van de Lynx door de NH90 zou dit ook het lot zijn van de AB-412’s van het 303 Squadron. “In 2008 was al bekend dat in 2011 ons personeel deels zou invlechten in het 860 Squadron op De Kooy en deels naar de Cougar op Gilze-Rijen zou gaan. Maar door de terugval in capaciteit van de NH90 is dat plan in elkaar gestort.’ Zo schetst de commandant van 303 majoor Ed van Scherpenzeel de situatie van de laatste jaren van de Leeuwarder SAR-eenheid. “De opheffing werd steeds weer een jaar vooruitgeschoven. In 2013 volgde het besluit dat het in 2015 écht over zou zijn, maar toen ging het fout met de inzetbaarheid van de NH90. De trein van uitdienststelling is dan alleen niet meer te stoppen.”

Overnames

Het 303 Squadron is er primair voor de militaire SAR, het redden van militaire vliegers die boven de Noordzee hun vliegtuig hebben moeten verlaten. Secundair is er de civiele SAR voor de Kustwacht (het opsporen van drenkelingen en evacuaties van schepen en boorplatformen) en patiëntenvervoer (PV). In mei 2014 bepaalt de minister dat SAR en PV geen kerntaken van Defensie zijn. Maar Defensie ‘blijft ervan’ totdat de overname goed is geregeld. De SAR-taak wordt geheel overgenomen Noordzee Helikopters Vlaanderen. Geen onbekende, want sinds het uitfaseren van de Lynx op 11 september 2012, zorgt het bedrijf al voor de nachtelijke SAR-taak. Van Scherpenzeel: “2 Cougars van het 300 Squadron zorgen tot medio 2015 voor het PV. De Regionale Ambulance Voorziening (RAV) Fryslân neemt daarna die taak over. Dat overnemen door civiele instanties kán, want het gebeurd wereldwijd. Je bespaart met deze uitdienststelling inderdaad 1 type, maar de AB-412 was hiervoor een perfect platform.”

100 procent

Wereldwijd wordt de AB-412 ontzettend veel ingezet, net als voorheen de Alouette III. Van Scherpenzeel prijst dan ook de inzetbaarheid van het toestel. “Erg betrouwbaar met een laag onderhoudsbudget. Een inzetbaarheid van 67 procent is voor ons de normaalste zaak van de wereld. Dat betekent dat er 2 vliegwaardig zijn en 1 onderhoud staat. Dat halen de meeste andere types niet hoor”, zegt hij met gepaste trots. “We draaien zelfs weken op 100%, dus met 3 vliegklare helikopters.”

De vierbladige helikopter geeft weinig trilling. “Hij vliegt daardoor heel makkelijk en comfortabel, ook voor de mensen achterin. Ik kom van de Bölkow af. Die reageert erg direct en daardoor wat zenuwachtig. Ik zou in de AB-412 rustig een bakkie koffie kunnen drinken, zo stabiel. En ruim. Je ziet het er niet aan af, maar achterin zijn 13 zitplaatsen.”

Zeldenrust

Van Scherpenzeel vliegt sinds eind 1994 op de AB-412, en heeft met 20 jaar ervaring heel wat meegemaakt. Wat hem uit het recente verleden bijstaat, is de redding die collega's uitvoerden op 17 oktober 2013. Bij Petten is een visserskotter vastgelopen. “Zeldenrust heette die. Hoe toepasselijk, want met die uitslaande boom moest je heel erg opletten. Onze redder heeft met 1 arm in 15 minuten 3 man van die boot weten te halen, terwijl hij aan de buitenkant van de railing stond en zich daaraan met de andere hand vasthield.”

303 traint dan ook elke dag op allerlei soorten reddingen. “Daarover werden wel eens vragen gesteld. Maar in zo’n geval betaalt zich die training meteen uit. Zo moet je bij een zeiljacht weer heel erg op de hoge mast passen. En met een vlieger met een parachute in het water moet je ook heel voorzichtig omgaan. Die bolt door de downwash zo weer op een sleept een vlieger dan mee. Zeer gevaarlijk.”

Erepenning

En dan is het op 15 januari voorbij. Tijdens de commandoteruggave om – niet toevallig – 3.03 uur, betitelt Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal Sander Schnitger het personeel van het 303 als helden. “Want zo luidt de beschrijving in de Dikke van Dale van personen die uitblinken door moed. SAR-leden weten wat dienstbaarheid betekent. Zij hebben een groot gevoel voor de medemens. De toekenning van de Erepenning Koninklijke Luchtmacht, als eerste aan een squadron in plaats van een persoon, geeft dan ook uiting aan het diepe respect en de waardering die er voor jullie is. Niet alleen binnen de luchtmacht maar zeker ook namens de Waddeneilanden en de Commissaris van de Koning. Daarom zeg ik tegen u: tige tank.”

Respect

“Ik begrijp het dat dit het einde is,” zegt Scherpenzeel, “maar ik merk bij het personeel het gevoel van ‘er zijn te weinig helikopters en je stoot een goed werkend platform af.’ Ik heb daar begrip voor. Maar SAR is niet meer een kerntaak van Defensie. Gelukkig is voor het meeste personeel onderdak gevonden bij de andere helikoptertypes, of ze gaan met FLO.” Tijdens de opheffingsceremonie benadrukt hij het “diepe respect” voor zijn collega’s. “Ik was er trots op uw commandant te zijn. Ondanks de werkdruk was u er altijd en ging tot het uiterste. En vergeet nooit dat u kunt zeggen, ‘ik heb iemands leven gered’.”