Tekst Arno Marchand
Foto sergeant Eva Klijn
AWACS stelt oostelijke NAVO-partners gerust
Als mieren op een hoop krioelt de in groene vliegeroverals geklede mission crew door een lange lichtgrijze buis. De romp van de E-3A Sentry is voor de komende 11,5 uur hun thuis. Ieder zoekt zijn of haar plek achter 1 van de vele consoles die het toestel rijk is. Na ongeveer een uur is alles in gereedheid en start de ‘AWACS’ zijn motoren. Na het taxiën geeft de flightcrew vol gas. De vier TF-33 motoren knetteren op vol vermogen en de Boeing katapulteert vooruit. Op weg voor een patrouille langs de Zwarte Zee.
Bijna elke dag maken de toestellen van de NAVO E-3A Component wel 1 of 2 vluchten in het kader van de ‘Ukraine Reassurance Mission’. De ene AWACS vliegt richting Polen, de ander naar de Zwarte Zee, boven Roemenië. Om de zoveel dagen neemt een Franse of Britse AWACS een taak waar, maar ‘Geilenkirchen’ vliegt zo’n 80 procent van de missies. “De Noord-Atlantische Raad besloot op 11 april tot deze maatregel”, zegt kolonel René Moerland, plaatsvervangend commandant van de component en tijdens deze vlucht één van de twee tactical directors (TD’s). “Hiermee laten we weten aan de bondgenoten dat de NAVO hen beschermt en garantstaat.”
Voor in het vliegtuig de flightcrew – callsign NATO 57 – achterin de missioncrew met als roepnaam Magic 57. Gezagvoerder van het toestel is de Belgische majoor Mark Meeuwissen (r.), een voormalig F-16 vlieger. “Op een bepaald moment heb je met de F-16 zo’n beetje alles wel gedaan en maak je een keuze. Ik koos voor de AWACS. Dit is iets heel anders. Hier werk je met een crew-concept. In een F-16 ben je alleen en maak je dus ook alleen je keuzes. Ik vind dit geweldig en zou de keuze zo weer maken.”
Op 3 na zijn alle werkplekken in de E-3A identiek. Dat zijn de stations voorin van de system en comms technician met sergeant 1 Bert Kuysten en sergeant Christopher Filipponi (foto r.) Achterin zit de radar technician. “Deze onderofficieren zijn tijdens de missie extreem belangrijk”, geeft Moerland aan. “Zonder hen wekt niets en zij zijn tevens de brandweerlieden aan boord.” De deputy commander controleert zoals ieder bemanningslid voor de vlucht de brandblusser en het zuurstofmasker op zijn station (foto l.). Het opstarten per console duurt wel een half uur. Iedereen logt in met zijn of haar functie.
Na zo’n 2 uur vliegen haakt de E-3 boven Roemenië eerst aan bij een tankvliegtuig. Op 12 mijl klinkt vanuit de KC-135 met callsign Quid 81: “switch off radar; we got you visual”. De radar technician antwoordt: “radar non operational”. Even later meldt de AWACS-bemanning “tanker in sight” en zegt de navigator “slow down a little bit for rendez-vous”. In de missieruimte klinkt de vraag vanuit de cockpit “ready for air refueling?” Na een ‘ok’ van ieder werkstation aan de (TD), geeft die groen licht aan de flight crew. “Ready for refueling” is het antwoord aan de tanker.
De flightcrew schuift het radarvliegtuig behoedzaam onder de tanker. De boomoperator stuurt voorzichtig de refuelingprobe net achter de cockpit, bovenop de AWACS die golft op de luchtstroom van het tankvliegtuig. Zo vliegen de 2 een kleine 45 minuten rondjes. Na het derde contact vraagt NATO 57 de hoeveelheden brandstof op. Het toestel weegt nu 155 ton. “Thanks for the offload”, zegt de flightcrew. “Have a safe flight” antwoordt Quid 81.
Onderweg naar de Zwarte Zee begeleidt de AWACS een oefenluchtgevecht tussen Roemeense Lancer jachtvliegtuigen. Dat zouden er 4 moeten zijn, maar door technische problemen blijven er 2 over die ook nog eens problemen met de radio hebben. “Wij runnen de show tijdens het luchtgevecht”, zegt Fighter Allocator kapitein Anthony Mafnas van de US Air Force die dit samen met weapons controller oberleutnant Uwe Dörnath doet. “Voor mij is dit het leukste tijdens dit soort vluchten. Real fun. Tell the pilots what to do: speed, heading, altitude. It’s a lot of fun in that way.”
Ineens verschijnen geconcentreerd blikken op de gezichten van onder andere TD majoor Hans Jacobs. Over de radio is te horen: “unidentified aircraft, you are approaching a coalition warship operating in international waters”. De AWACS bemanning heeft het Beriev Be12 amfibisch patrouillevliegtuig al een tijdje op de radar. Een – naar de stem te oordelen – Amerikaans marineschip ziet het toestel komen aanvliegen op zo’n 300 meter boven het water. “Establish contact” geeft de oorlogsbodem aan en even later herhaalt hij zijn zogenoemde ‘warning off procedure’ nog een heel aantal keren. Geen reactie van het Russische toestel en beiden vervolgen hun weg. “Zeer zeker interessant en leerzaam”, boordeelt Jacobs deze ontmoeting.
Primair zou de component deze vluchten uitvoeren tot eind 2014, maar nu staat ook al heel 2015 ingepland. Daarmee zou de toekomst er rooskleurig moeten uitzien, maar ook boven de multinationale basis hangen sinds 4 jaar donkere bezuinigingswolken. Moerland: “Toen was er nog geen stijgende onrust in het Midden-Oosten of situatie in de Oekraïne, was alles nog pais en vree in Europa. Als er niets gebeurd, gaat het eerste vliegtuig halverwege 2015 naar de op opslag in Amerika, in 2016 het 2e en in 2017 het 3e. Van 2100 man moeten we terug naar 1400. Onze commandant heeft een duidelijk bericht gestuurd naar de SACEUR. We hebben nog nooit zoveel gevlogen als we nu doen. Dit is hét platform van de NAVO dat altijd als eerste wordt ingezet. Het is uiteindelijk een politieke beslissing of heroverweging van het besluit plaatsvindt.”
Nederland levert met 8 miljoen euro zo’n 3,5 procent van het budget van de component. 47 Nederlanders werken op Geilenkirchen. Moerland: “Een kleine bijdrage maar kwalitatief erg goed. En hierdoor hebben we als Nederland gegarandeerde toegang tot dit wapensysteem, zoals bijvoorbeeld tijdens de Nucleair Security Summit. Dat is het mooie van multinationaal optreden: voor relatief weinig geld behaal je een enorm rendement.”
Vertrokken ’s ochtends vroeg, landing diep in de avond. Op de terugweg – die duurt met een paar uur vliegen immers lang genoeg – doen zowel flight als mission crew een debriefing. “Bij een score boven de 18 punten is een missie overall succesvol, maar meestal komen we op 22, 23 punten uit”, geeft Jacobs aan. Na 11,5 uur – dat mogen er maximaal 16 zijn – eindigt deze missie met het parkeren op het platform. Morgen volgen er weer 1 of 2 missies.
