‘De PTSS mag mijn leven niet beheersen’

Oud-cavalerist Antonie van Herwijnen naar Invictus Games

Verkennen laat opperwachtmeester b.d. Antonie van Herwijnen tegenwoordig over aan zijn 2 Hongaarse staanders Zsara en Brandon. De 55-jarige Bestenaar heeft de aansluiting met zijn verleden hervonden bij I Can Wounded Warriors Cyclingteam. Bovendien maakt hij tot zijn eigen verbazing deel uit van het team dat volgende maand naar Sydney vertrekt voor de Invictus Games. “PTSS is een deel van mijn leven, maar mag het niet beheersen.”

Bij het betreden van de echtelijke woning in Best hebben de huisdieren de gast al uitgebreid besnuffeld en toegeblaft voor een gesprek mogelijk is. De Vizsla’s, jachthonden speciaal voor de nazoek, vormen een van de bijzondere hobby’s die Van Herwijnen heeft opgepakt nadat hij de diagnose posttraumatische stressstoornis (PTSS) kreeg. Een andere vrijetijdsbesteding, wielrennen, brengt hem sinds 5 jaar op veel bijzondere plekken. Zoals onlangs de fietstocht die de Wounded Warriors maakten van de Noordkaap naar Doorn. Volgend jaar lonkt de tocht van de landingsplaatsen van Normandië naar Oirschot, de route die de Prinses Irenebrigade 75 jaar geleden aflegde na D-Day.

Verrast

Maar eerst dus Sydney, waar Van Herwijnen natuurlijk gaat wielrennen, maar ook (indoor)roeien. “Ik was helemaal verrast dat ik op mijn leeftijd nog ben geselecteerd.” Waar Van Herwijnen de tijd en energie vandaan haalt om zich maximaal voor te bereiden, is een klein raadsel. Reist bouwprojecten in de zware industrie en petrochemie van Vlissingen tot Eemshaven af als veiligheidskundig adviseur in de scheepvaart, geeft in het weekeinde training aan jachthonden en hun bazen en maakt monstertochten op de racefiets. En dan is er ook nog zoiets als een gezinsleven. “Als Toon iets leuk vindt, stort hij zich er meteen helemaal op. Dat duurt meestal een paar jaar. Het verbaast me dat hij het wielrennen al zo lang volhoudt”, zegt zijn vrouw Wil. Voor Antonie is het deels therapie. “Ik haal er mijn rust uit.”

De rusteloosheid zat er als kind al wel in. De jonge Antonie vindt school maar niks. Hij gaat liever windsurfen, maar daarin valt dan nog geen droge boterham te verdienen. De militaire dienst, dat lijkt hem dan wel wat. Een kapotte meniscus gooit eerst nog roet in het eten, maar in 1983 kan hij dan toch naar de onderofficiersopleiding op de KMS en komt terecht bij de cavalerie. “Ik heb niks met paarden, haha, maar de Leopard 2 kwam er net in. Alles liep zoals ik het wenste en dat geldt voor een groot deel van mijn loopbaan bij de landmacht.”

Machteloos

In 1995 strijkt het gezin, inmiddels verblijd met 2 dochters, neer in Best. De eenheid van Toon, 11 Tankbataljon Regiment Huzaren van Sytzama, staat op de nominatie om naar Srebrenica te gaan. “Ik wilde ook graag op uitzending. Daar doe je het toch voor?” Hij gaat uiteindelijk met 17(NL) Mechbat RFPI (IFOR II) mee naar Sisava als inlichtingenverwerker. Van juni tot december 1996. Hij maakt daar zaken mee die een mens liever niet ziet. Gevoelsmens Van Herwijnen trekt zich niet alleen het lot van de bevolking aan, maar kijkt ook toe bij het blootleggen van massagraven. “Je staat dan zo machteloos, terwijl er mensen om je heen staan die op zoek zijn naar hun geliefden.”

Vreemde

Na de tweede uitzending, met SFOR III, kwam een vreemde thuis, zegt Wil. “Wat ik had beleefd tijdens de eerste uitzending heb ik niet kunnen verwerken voor ik weer naar Bosnië ging”, voert Van Herwijnen aan. De PTSS openbaart zich. “Van 2000 tot 2006 zat ik een beetje doelloos op de bank terwijl het gezin om me heen door draaide.” Hij hopt van baan naar baan, de opper heeft de dienst dan al lang vaarwel gezegd. Wil: “Ik vind het zó jammer dat Toon Defensie heeft verlaten. Als hij het over de landmacht heeft, beginnen zijn ogen nog steeds te glimmen.” Haar man voelt zich echter niet meer thuis bij Defensie. "Bovendien stond ik ook op de nominatie voor wéér een uitzending. Dat zag ik niet meer zitten”, vult Antonie aan.

Warriors

De klap komt tijdens de uitzending van het docudrama Warriors van de BBC. “Het was zo confronterend en herkenbaar.” Van Herwijnen is totaal van slag, maar heeft wel de tegenwoordigheid van geest het nummer voor nazorg te bellen dat bij de aftiteling verschijnt. “Mijn eerste vraag was: wie helpt me af van die spoken in mijn hoofd?”

Hij krijgt de diagnose PTSS, maar er is nog steeds weinig begrip. “De behandelend arts vond dat ik geluk had. We zaten niet in de schulden en ik was niet aan de drank of drugs. Zo voelde het niet: ik wilde slapen, al was het maar 1 nacht. Dat durfde ik niet meer, altijd alert om weg te kunnen als het mis ging.”

Koevoet

In 2011 is voor zijn echtgenote de maat vol. “Alles draaide nog maar om Bosnië”, bekent haar echtgenoot. Ze wil de oude Toon terug: het is samen in therapie of einde huwelijk, meldt ze hem. “Dat was een waarschuwing met een koevoet op kniehoogte”, omschrijft hij nu. Hij meldt zich ziek en krijgt tot zijn verbazing alle tijd en ruimte van zijn baas. De therapie is zwaar, maar het helpt. Ze gaan met beide dochters terug naar Bosnië, onder meer met de projecten van de Stichting Veteranen met een Hart van zijn maat Toon van den Oetelaar. Ze knappen scholen op. Met verstikte stem: “Dat is zoiets dankbaars.” Dan volgt in september 2015 nog een bezoek aan het Monument van de Vermoorde Kinderen van Sarajevo’. “Dat was aan het einde van de fietstocht van Doorn naar Sarajevo. Dat was denk ik het mooiste wat mij de laatste jaren is overkomen.”

Of de Invictus Games daar in oktober verandering in gaan brengen? “Ik voel me eerlijk gezegd nog niet eens zo lang op mijn plek in het team. Als ik bij de presentatie aan de pers de nooduitgang had gevonden, was ik weg geweest. Maar nu ik de overige leden van het team beter heb leren kennen tijdens de gezamenlijke activiteiten, voel ik me thuis bij de ploeg. Ik weet inmiddels ook wat ik wil bereiken in Sydney: Ik wil mijn PTSS de baas blijven. Verdwijnen zal dat 'beest' nooit, maar ik wil ‘m alleen maar toelaten als ik dat wil en het aan kan.”