Tekst RITM Arthur van Beveren
Foto MCD

Apachevlieger krijgt erkenning voor inzet Afghanistan

Reservemajoor-vlieger Roy de Ruiter ontving vrijdag 31 augustus op het Binnenhof de Militaire Willems-Orde uit handen van koning Willem-Alexander. Geluiden vanuit de landmacht zorgden ervoor dat deze luchtmachter en de heliwereld als geheel, de erkenning kregen die zij verdienen. Want veel acties in Afghanistan waren niet mogelijk zonder ondersteuning uit de lucht.

Het is bijna 9 jaar geleden op 6 september 2009 als 2 Apaches onderweg zijn naar een hevig vuurgevecht in de Helmand-vallei. Kapitein Roy de Ruiter is een van de vliegers. Hij zit achterin het toestel en geeft aanwijzingen aan zijn collega voorin. Vooraf heeft hij regelmatig contact gehad over de operatie met de commandant van de eenheid op de grond, toenmalig kapitein Gijs Tuinman. Via de radio horen ze dat er een commando vermist is.

Met een kameraadschappelijke omhelzing verwelkomt luitenant-kolonel Gijs Tuinman zijn maat uit Afghanistan reservemajoor-vlieger Roy de Ruiter.

“Eén van ons”

Een infanterist in de lucht heeft De Ruiter zich wel eens genoemd. Zo zien de mannen op de grond hem ook. “Roy was één van ons”, beaamt RMWO luitenant-kolonel Gijs Tuinman, die met Task Force 55 meerdere malen met De Ruiter samenwerkte. “Hoewel hij boven ons vloog, voelde het alsof hij met zijn Apache tussen ons in optrad. Als Joint Terminal Attack Controller (JTAC) en tactisch grondcommandant heb ik Roy nooit een vraag hoeven stellen: hij had aan een half woord genoeg. Het meest staat me bij dat Roy ons altijd voorop stelde.”

Toenmalig kapitein Roy de Ruiter naast zijn Apache in Afghanistan. Tussen 2004 en 2009 ondersteunde hij vanuit de lucht vele grondoperaties. Daarin werkte hij meerdere malen samen met kapitein Gijs Tuinman. (Foto’s: privécollectie Gijs Tuinman & Roy de Ruiter)

Moordend vuur

Ook op deze fatale septemberdag doet hij dat. De verkenningsploeg op de grond onder leiding van Tuinman heeft de relatieve veiligheid van een quala gevonden en beraadt zich op een plan om de vermiste korporaal Kevin van de Rijdt terug te vinden. Het vuur is echter moordend. Alleen vuursteun uit de lucht kan een oplossing bieden. De Ruiter coördineert de aanval met aanwijzingen vanaf de grond en neemt vijandelijke stellingen op enkele tientallen meters van de eigen troepen onder vuur.

Militairen van Taskforce 55 wonen in Afghanistan een briefing bij. Veel van hun operaties waren niet denkbaar zonder steun van Apaches, Chinooks en Cougars.

Leven in de waagschaal

Volgens sergeant-1 b.d. Jeroen van Hoek, JTAC van Task Force 55, was De Ruiter meer dan een onmisbaar deel van het geheel: “Hij oversteeg het. Als hij onze levens niet heeft gered, heeft hij op zijn minst voorkomen dat er meer collega’s zijn gevallen.” Dat doet de Apachevlieger onder andere door zijn eigen leven in de waagschaal te leggen. 20 minuten lang vuren de 2 Apaches onafgebroken op de vijand zodat de reddingsploeg de vermiste commando terug naar de eenheid kan brengen, voordat de taliban hem vindt.

Opsvest

De Ruiter roept een 3e Apache om hulp omdat zijn munitie begint op te raken. Het ‘recovery team’ heeft de zwaargewonde commando Van de Rijdt gelokaliseerd. Het transport van hem naar de quala vergt het uiterste. Vanaf daar moet Tuinman zijn gewonde collega zo snel mogelijk naar Kamp Holland krijgen. In de medevac-helikopter blijkt korporaal Van de Rijdt echter aan zijn verwondingen te zijn overleden. De actie in de lucht gaat echter door. Het opsvest van de gesneuvelde Van de Rijdt bevat belangrijke documenten en ligt nog in vijandelijk gebied. Komt die informatie in bezit van de taliban, dan levert dat gevaar op voor de Nederlandse grondtroepen. De Ruiter vindt het vest en vernietigt het. Het is een van de vele missies waarin de vlieger zich inzet voor de landmacht op de grond.

Roy de Ruiter met de 2 ridders majoor Marco Kroon en luitenant-kolonel Gijs Tuinman.

De Militaire Willems-Orde, vernoemd naar de eerste ontvanger, de Prins van Oranje en latere koning Willem II, werd ingesteld in 1815 en is de oudste en hoogste ridderorde van ons land. Militairen die moed beleid en trouw hebben getoond tijdens militaire operaties komen ervoor in aanmerking. Sinds 1940 kunnen ook burgers hem ontvangen. De kans dat zij de onderscheiding ook daadwerkelijk krijgen is klein, aangezien zij niet zo snel in een gewapende strijd terecht komen.

De Korea-oorlog, begin jaren 50 van de vorige eeuw, was het laatste grote conflict waarin de Willems-Orde werd uitgereikt. Daarna kwam Nederland weinig meer in oorlogssituaties terecht. Er waren wel vredemissies, maar volgens de letter van de wet kun je alleen een ridderorde ontvangen in tijden van oorlog.

Toenmalig kapitein Marco Kroon was in 2009 de eerste in ruim 50 jaar die de hoogste onderscheiding weer kreeg opgespeld. Gijs Tuinman volgde als majoor in 2014 en het Korps Commandotroepen als eenheid in 2016.

Een andere spectaculaire operatie waarbij De Ruiter en Tuinman samenwerken is die van 29 september 2009. De actie richt zich op een dorp in Zuid-Afghanistan waar zich high value individuals (HVI’s) ophouden, die de quala’s gebruiken als opslagplek voor IED-materiaal en wapens. Tuinman besluit in overleg met De Ruiter met 2 Chinooks midden in het dorp te landen om de vijand te overvallen. Het plan werkt en meerdere HVI’s worden opgepakt. De Ruiter geeft steun vanuit de lucht en weet zelfs een strijder die zich uit de voeten maakt buiten het dorp tot staan te brengen en te laten oppakken door de crew van een Chinook.