Hoe handel je als marechaussee in het heetst van de strijd? In deze rubriek vertellen collega’s over een bijzonder moment tijdens de dienst. Een moment waarbij het er echt op aankomt.
De beelden van migranten die via de Middellandse Zee de Europese Unie proberen te bereiken, kent iedereen uit het nieuws. Honderdduizenden per jaar wagen met gevaar voor eigen leven de oversteek. Maar de overzeese tocht is soms niet het gevaarlijkste moment uit hun vlucht. Mensensmokkelaars persen hen af voor ze weer een stukje verder mogen reizen naar een volgend vluchtelingenkamp.
5 jaar geleden startte adjudant Stefan met zijn team van rechercheurs een onderzoek gericht op mensensmokkel via de Centraal Mediterrane Zeeroute. Het team identificeerde 2 kopstukken: Kidane H. en Tewelde G. beter bekend als Walid. Op de nationale opsporingslijst werd Kidane omschreven als ‘één van de meest beruchte en wreedste mensensmokkelaars ter wereld’. De Eritreeër kroop de afgelopen jaren behoorlijk onder Stefans huid. Hij werkte fulltime met zijn team aan het opsporen en inrekenen van Kidane en zijn kompaan. Met succes.
Hoe kwamen jullie het duo 5 jaar geleden op het spoor?
“Met een team van 11 collega’s verdiepten we ons in het georganiseerde verband achter migratiecriminaliteit. We kwamen er achter dat mensen in Nederland werden afgeperst door mensensmokkelaars. Zij moesten geld betalen voor familieleden die werden vastgehouden in kampen in Libië. Pas na betaling mochten ze een stukje verder reizen richting Europa, maar in een volgend kamp wachtte hen opnieuw gijzelingen, verkrachtingen, zware mishandelingen, afpersingen en meer onmenselijkheden. Meerdere migranten zijn als gevolg hiervan overleden. We startten een apart onderzoek om hier zicht op te krijgen.
De 2 mannen sprongen eruit als hoofdverdachten. Het duurde even voordat we genoeg informatie hadden om namen en foto’s aan ze te verbinden, maar de verdenkingen waren dusdanig serieus dat er reden genoeg was om het tot de bodem te onderzoeken. Volgens onze bevindingen bleek Kidane aan het hoofd te staan van één van de vluchtelingenkampen waar honderden mensen verbleven. Daar gaf hij leiding aan een criminele organisatie die over de rug van migranten veel geld verdiende.”
Hoe pakten jullie het onderzoek aan?
“We hoorden veel getuigen om bewijs te verzamelen; migranten die de EU inmiddels hadden bereikt. Zij deelden schrijnende herinneringen uit kampen over ondervoeding, mishandeling en verkrachting. Ze werden ontvoerd en van hun vrijheid beroofd. Dat heeft grote trauma’s veroorzaakt. De gesprekken duurden lang en waren heel intensief. Dat doet wat met je. En ook met onze tolken, merkte ik. Eritrese migranten vluchten vaak voor hun overheid en hebben daardoor geen vertrouwen in autoriteiten. Zij leven nog altijd in angst. Daar moet je oog voor hebben, anders win je hun vertrouwen niet.”
Met wie werkten jullie allemaal samen?
“Zonder Europol en Interpol waren we nooit zo ver gekomen; die organisaties hebben internationaal hele goede informatieposities. We werkten samen met Italië in een Joint Investigation Team (JIT). De Italianen beschikken over veel informatie omdat daar de meeste boten met migranten aankomen. Ons team kreeg verder regelmatig steun van andere KMar-rechercheteams en collega’s van de grens- en politiediensten. Ook heb ik internationaal veel overleg gevoerd. Ik reisde naar Ethiopië, Soedan, Zweden en Italië. Deze zaak was groter dan alle andere die ik hiervoor had gedraaid. In nationale zaken zat ik altijd dichter op de dader.”
Wanneer nam het onderzoek een vlucht?
“In 2020 werden beide verdachten aangehouden in Ethiopië. Dat was een mooie kans om ze uit te leveren aan Nederland. Bij smokkelaar Walid lukte dat uiteindelijk vorig jaar. Het gaf veel voldoening dat we het hele onderzoek naar hem van het begin tot het einde mochten volbrengen en ook de verhoren zelf konden doen. Uiteindelijk zal de rechter beslissen over zijn dossier.”
En wat gebeurde er met Kidane?
“De zaak van Kidane nam een andere wending. Het uitvaardigen van een officieel uitleveringsverzoek duurde lang. In 2021 wist Kidane tijdens een zitting in de rechtbank in Ethiopië te ontsnappen. Hoe precies, weten we nog steeds niet. We hadden heel sterk het gevoel dat als we hem eerder voor onze rechtbank hadden kunnen brengen, dit niet was gebeurd. Het was een enorme domper voor ons team. Het onderzoek liep niet zozeer vast, maar we waren wel gefrustreerd. Ik vroeg me af hoe haalbaar een berechting nog was.”
En hoe toen verder?
“Omdat deze zaak ontzettend veel slachtoffers kent, was de motivatie om Kidane alsnog naar Nederland te krijgen enorm. Gelukkig stonden we nog altijd in goede verbinding met internationale partners en zagen we nog kansen hem te vinden; er zat nog muziek in. Er kwam een internationaal opsporingsbevel en er werd een beloning van € 20.000,- uitgeloofd voor de gouden tip die zou leiden tot zijn aanhouding. De media besteedden aandacht aan de zaak. Onder andere het tv-programma ‘Opsporing Verzocht’ zond tweemaal een item uit. Dat bereikt niet veel Eritreeërs, maar door het te vertalen en zoveel mogelijk informatie op bijvoorbeeld sociale media te delen, kwam het toch bij hen onder de aandacht. De gouden tip kwam er uiteindelijk niet, maar op 1 januari werd hij na een mooie actie van de autoriteiten van de Verenigde Arabische Emiraten en Soedan gearresteerd.”
Gefeliciteerd! Hoe reageerde je?
“Het was geweldig toen Interpol ons belde met het nieuws. We werkten mee aan een internationale persconferentie om het wereldkundig te maken. Ook al is hij nog niet in Nederland, ons hele team vond het prachtig. Collega’s van het Openbaar Ministerie kwamen met gebak naar ons kantoor om het samen te vieren. We wisten van te voren dat het lastig zou zijn, maar een goede internationale coördinatie was de sleutel tot succes. Ik kijk er met veel voldoening op terug, hoewel het werk er nog niet op zit. Ons team werkt nu aan de dossiervorming. De rechtszaak loopt al, maar zal nog wel even duren. We hebben veel bewijs, na zijn uitlevering krijgt hij in onze verhoren gelegenheid daarop te reageren.”
Ben of ken jij een collega die iets bijzonders heeft meegemaakt tijdens de dienst? Een moment waarbij ‘het erop aankwam’? Laat het ons weten via kmarmagazine@mindef.nl.
