Jubilerende GBB altijd op zoek naar beste versie van zichzelf
Ze zijn verantwoordelijk voor de veiligheid op en rondom luchthaven Schiphol en speciaal uitgerust en getraind om op te treden in het hogere geweldspectrum. Bij een dreiging of een aanslag komen de operators van de Gewapende Beveiliging Burgerluchtvaart in actie en begeven ze zich richting de hotzone. Deze maand vervult de GBB haar taak exact 25 jaar, een mijlpaal om bij stil te staan. KMarMagazine sprak vanwege dit jubileum met de allereerste commandant en met de huidige commandant van de eenheid: kolonel Clement van Zalm en kapitein Bas Tillema.
Het bewaken en beveiligen van de burgerluchtvaart startte eind jaren 60. Vanwege de dreiging en aanslagen op vliegtuigen van luchtvaartmaatschappij El Al vroeg de Israëlische overheid aan Nederland om medewerking te verlenen aan het beveiligen van vliegtuigen en passagiers op Nederlands grondgebied. Deze taak werd in eerste instantie uitgevoerd door de politie Haarlemmermeer en later door de Rijkspolitie. De Koninklijke Marechaussee leverde - totdat de politie in 1994 al haar taken op Schiphol overdroeg aan de KMar - lange tijd bijstand met personeel en materieel, zoals pantserwagens. Op 1 oktober 1996 richtte de KMar de afdeling Hoog Risico Beveiliging officieel op als onderdeel van de brigade Beveiliging Burgerluchtvaart van het district Luchtvaart. In 2007 veranderde de naam in de Gewapende Beveiliging Burgerluchtvaart en kwam de eenheid te vallen onder de huidige brigade Politie en Beveiliging Schiphol.
Overal aanwezig
De afdeling HRB telde bij de oprichting in 1996 ongeveer 50 man. Uitgerust met onder andere de MP5 was de eenheid verantwoordelijk voor de beveiliging en bewaking van hoog risicovluchten op luchthaven Schiphol, waaronder die van luchtvaartmaatschappij El Al. Van Zalm: “Als er een vlucht gepland stond, kwamen wij in actie. We begeleidden de reizigers vanaf hun aankomst tot aan vertrek, van de incheck- tot de transferbalies en de controle bij de gates… overal waren we aanwezig en letten we op afwijkend gedrag. Ook stonden we bij het opstijgen en landen met een gepantserd voertuig op het platform. Daarnaast patrouilleerden we met onze gepantserde voertuigen door het buitengebied, langs de start- en landingsbanen. Door aanwezig te zijn moesten we terroristen preventief afschrikken en zo aanslagen en kapingen voorkomen. En in het geval dat niet mocht werken, hadden wij als taak een aanval te beantwoorden. Daar moesten we op voorbereid zijn.”
“Beetje bij beetje zijn we de procedures die de Rijkspolitie hanteerde gaan ombouwen om verder te professionaliseren”, blikt Van Zalm terug. “We bouwden continu aan nieuwe concepten om de beveiliging verder te optimaliseren en de risico’s zo veel mogelijk te reduceren. Een gamechanger in mijn tijd was het moment waarop opperwachtmeesters in de rol van coördinator mochten beslissen of een reiziger als geselecteerd persoon extra gecontroleerd moest worden, een bevoegdheid die daarvoor bij andere partijen lag.” Tillema beaamt dat de eenheid ook vandaag de dag nog steeds op zoek blijft naar perfectie. “We doen iets goed of we doen het niet, luidt ons credo. We kijken daarom altijd of we onze processen en werkwijzen verder kunnen verbeteren, zodat we scherp en onvoorspelbaar blijven voor onze tegenstander. Ik denk dat we dicht tegen het optimale product aanzitten, maar we zullen altijd op zoek blijven naar de beste versie van onszelf en ons aanpassen daar waar nodig.”
Slagkracht vergroot
In 25 jaar is er voor en bij de GBB veel veranderd. Vroeger lag de focus puur op de hoog risico-vluchten. Maar mede door de aanslagen op 11 september 2001 en de aanslagen in Parijs en op het Belgische vliegveld Zaventem zijn het takenpakket en het werkgebied uitgebreid. Het beveiligings- en sturingsconcept van de eenheid zijn drastisch veranderd. Volgens Tillema heeft een duidelijke taakverdeling de slagkracht van de GBB vergroot. Zo werkt de GBB - inmiddels 193 man en vrouw sterk - sinds 2016 met snelle reactie-eenheden. Ook zijn de opleidingen en trainingen doorontwikkeld en op materieelgebied zijn enorme sprongen gemaakt. “We staan er niet alleen mooi bij, maar we zijn goed opgeleid en beschikken ook over de tools: mass casualty bags, de HK416, zware vesten, schilden, nieuwe voertuigen en een helm, geschikt voor nachtzichtapparatuur. Daar komt binnenkort het nieuwe zware ballistische vest bij, dat met een innovatief systeem aan de nieuwe battlebelt kan worden gekoppeld. Daardoor kan de operator het gewicht van de uitrusting beter verdelen over schouders en heupen en neemt de fysieke belasting af.”
Van Zalm is blij dat de eenheid zich de afgelopen decennia heeft doorontwikkeld. "Als ik op Schiphol ben en de collega’s aan het werk zie, bekruipt mij een gepast gevoel van trots en ben ik blij dat ik daaraan een bijdrage heb mogen leveren." Van Zalm vindt het een goede zaak dat het takenpakket is uitgebreid met onder andere de bewaking en beveiliging van het Justitieel Complex Schiphol tijdens rechtszaken en controles in het kader van de Wet Wapens en Munitie. "Die afwisseling in taken zorgt ervoor dat de mannen en vrouwen scherp en gemotiveerd blijven. Dat is erg belangrijk. Je moet voorkomen dat het werk een herhaling van zetten wordt. Ook in mijn tijd waren we daar al mee bezig en wisselden we het werk zoveel mogelijk af met trainingen. Onze taak was in principe vrij eenvoudig. De uitdaging was een hechte club te creëren die voor elkaar door het vuur zou gaan als een situatie daarom vroeg. Ik denk dat we daar goed in geslaagd zijn."
Geen gedonder
Ook Tillema is zeer tevreden met hoe zijn eenheid er vandaag de dag voorstaat. Tijdens de jubileumceremonie op de Koningin Máximakazerne gloeide hij naar eigen zeggen van trots. "Ik vond het erg leuk om te zien hoe de oud-commandanten, die bij de ceremonie aanwezig waren, passievol reageerden op de ontwikkeling die de GBB heeft gemaakt." Volgens Tillema heeft de GBB zich de afgelopen 25 jaar in stilte geprofessionaliseerd. "We hebben met vallen en opstaan een hecht team met een unieke cultuur gecreëerd, waarmee we ons onderscheiden: krachtig, simpel, puur en zonder opsmuk. Met collega's die het verschil willen maken en trots zijn op het werk dat ze doen." Alles binnen de eenheid staat in het teken van het zo goed mogelijk uitvoeren van de taak. "We willen de beste zijn in wat we doen en zo goed mogelijk zijn voorbereid op datgeen waarvan je hoopt dat het nooit zal gebeuren. Dan is er geen ruimte voor gedonder, alles moet van a tot z kloppen.”
Een aanslag op Schiphol is er nog nooit gepleegd, maar er hebben zich wel situaties voorgedaan die het nut van de GBB hebben bewezen. Er gebeurt niets en daar werkt de eenheid hard aan. Tillema: “Neem het bericht dat de plegers van de aanslag op vliegveld Zaventem ook op Schiphol zijn geweest om te verkennen. Waarom hebben ze hun plannen niet doorgezet? Had dat met onze aanwezigheid te maken en zijn ze daarom uitgeweken naar België?” Van Zalm herinnert zich een actie, die eind jaren 90 plaatsvond. “We kregen een tip dat er een man op weg was naar Schiphol en wellicht een aanslag wilde plegen. Iedereen stond meteen op scherp. Bij aankomst werd de man meteen overmeesterd. Uiteindelijk werden er geen explosieven bij hem aangetroffen, maar hij had wel een afscheidsbrief bij zich. Het is mooi dat je op zo’n moment kunt laten zien dat je als eenheid van toegevoegde waarde bent. Dat je er niet voor joker staat en de taak die je uitvoert een doel dient.”
