Hoe handel je als marechaussee in het heetst van de strijd? Als er levens op het spel staan of de chaos overheerst. In deze rubriek vertellen collega’s over zo’n moment tijdens de dienst. Een moment waarbij het er echt op aankomt.
Op 5 oktober had wachtmeester-1 Nick (30), algemeen opsporingsambtenaar politiedienst Schiphol, nachtdienst op de luchthaven. Rond half 11, toen hij zich samen met zijn collega opperwachtmeester Chris in de auto op zijn dienst voorbereidde, kwam er een melding binnen vanuit de meldkamer. ‘Man loopt met messen te zwaaien bij de incheckbalies in de vertrekhal.’ De Snelle Reactie Eenheid (SRE) van de Gewapende Beveiliging Burgerluchtvaart werd opgeroepen. De stem vanuit de meldkamer klonk zeer serieus. Nick en zijn collega beseften meteen dat het om een ernstig incident ging, en meldden zich aan. Met sirene en zwaailichten spoedden ze zich naar de plek des onheils.
Wat troffen jullie aan?
“Binnen een minuut waren we ter plaatse. Toen we onze auto hadden weggezet en door de draaideuren naar binnen gingen, zagen we een andere collega al voorbij rennen, opperwachtmeester Hans. Wij renden nog maar net achter hem aan, toen hij zijn vuurwapen al ter hand nam en op iemand richtte. Wij stonden meteen oog in oog met een man die agressief stond te zwaaien met 2 grote koksmessen. Ik greep ook mijn vuurwapen en richtte op hem.
We hebben de man in het Nederlands en Engels aangespoord zijn wapens te laten vallen, anders zouden wij geweld gebruiken. Deze waarschuwing leek niet binnen te komen. De man leek in een andere wereld te verkeren. Hij hield zijn ogen wijd open gesperd, communicatie was niet mogelijk. Hij bleef met de messen op en neer zwaaien in een aanvallende houding. In een fractie van een seconde schoot er van alles door mijn hoofd: zal ik pepperspray inzetten? Maar nee, daarvoor stond ik te ver weg. Een waarschuwingsschot dan? Ook niet mogelijk in verband met omstanders. Ik dacht: als hij een stap naar voren doet, grijpen we in.”
En zette hij een stap voorwaarts?
“Ja. Toen hij inderdaad een stap vooruit zette, heb ik een schot gelost. Ik richtte op zijn beenvlak, van teen tot lies, zoals we tijdens de Integrale Beroepsvaardigheden Training (IBT) hebben geleerd. Hij maakte vervolgens een soort huppeltje, maar bleef overeind staan met de messen in zijn handen. Toen heb ik nog een keer geschoten op hetzelfde richtpunt. Dat gebeurde zo’n 1,5 seconde later, al voelde dat als een half uur. Het tweede schot had wel het gewenste effect. De man ging tegen de vlakte en bleef in een soort foetushouding liggen. Zijn messen had hij laten vallen, dus de ergste dreiging was weg.
Terwijl ik de man onder schot hield, snelden Chris en Hans op hem af. Zij trapten de messen weg in veilige richting, sloegen de man in de boeien en fouilleerden hem. Ondertussen was ook de SRE ter plaatse gekomen. Zij hebben de beveiliging ingericht rond het incident. Een van de SRE’ers was ZHKH-plus opgeleid (Zelfhulp & Kameradenhulp, de militaire variant van EHBO). Hij heeft een tourniquet op het linkerbeen van de verdachte aangelegd. Er lag namelijk een plasje bloed onder de verdachte. Hij bleek in zijn linkerbovenbeen geraakt te zijn. Ook was dat been boven de knie geschampt. Ik vermoed dat mijn tweede schot de treffer in het bovenbeen was, al heeft men dat later tijdens onderzoek niet met zekerheid kunnen vaststellen.”
Hoe is de zaak afgehandeld?
“De messenzwaaier is meegenomen door een ambulance, onder begeleiding van gevangenbewaarders van de KMar. Ik bleef achter om samen met mijn collega’s de plaats delict veilig te stellen in afwachting van de Forensische Opsporing van de KMar en de Politie. Als schutter ben ik vervolgens vrij snel apart gezet op bureau Plaza van de KMar. Ik mocht niet met collega’s praten om de verhaallijn zo zuiver mogelijk te houden voor het verhoor van de Rijksrecherche. Die doet namelijk onderzoek bij gebruik van het dienstwapen, om te bepalen of dat rechtmatig is gebeurd.
Wachten in een hokje terwijl je collega’s druk aan de slag zijn, voelde onwennig. Als marechaussee wil je graag handelend optreden. Maar nu moest ik wachten op het onderzoek van de Rijksrecherche. Voor mij was de situatie nu over.”
Hoe reageerde het thuisfront?
“Rond 4 uur ’s nachts kwam ik thuis. Mijn vriendin was geschrokken en ongerust. Ze wist dat er een schietincident had plaatsgevonden, maar dat ik oké was. Ik heb die nacht weinig geslapen, want ik zat nog vol adrenaline. Het filmpje van de stressvolle gebeurtenissen draaide onophoudelijk door mijn hoofd. Ik begon te twijfelen: had ik juist gehandeld? Had die man nou echt een stap vooruit gezet? Alles werd een blur.
De volgende dag had ik een afspraak met de Rijksrecherche in het Paleis van Justitie in Den Haag. De Rijksrecherche had inmiddels onderzoek gedaan op de plaats delict, met collega’s van mij gesproken en camerabeelden bekeken. Ze hadden het Openbaar Ministerie ingelicht dat ze me als getuige zouden horen, niet als verdachte. Dat was fijn om te horen. Voor mijn gevoel had ik niet anders kunnen handelen, maar misschien zou het OM daar anders over oordelen. Ik had ook een advocaat toegewezen gekregen voor het verhoor. Het gesprek met de Rijksrecherche over mijn handelen verliep gemoedelijk. Ze wilden gewoon weten wat er was gebeurd, hoe ik had gehandeld en waarom.”
Hoe kijk je erop terug?
“Na het verhoor heb ik zelf de beelden van de bewakingscamera’s gezien en met collega’s gesproken. Het plaatje in mijn hoofd kwam gelukkig overeen met hun verhalen. Ook heb ik met collega’s van de IBT gesproken om mijn handelen door te nemen. Hier hield ik het gevoel aan over dat ik goed had gehandeld. Ik hoopte dat de Rijksrecherche dat ook zo zou zien. Ik moest uiteindelijk 4 maanden wachten op de uitkomst van het onderzoek. Soms was ik toch onzeker: zou ik mijn 'verklaring van geen bezwaar' (VGB) verliezen? Dan zou ik mijn baan bij de KMar kwijtraken. Dat zou heftig zijn.
Begin dit jaar heb ik het oordeel van het OM ontvangen. Dat oordeelde gelukkig dat het geweld rechtmatig is aangewend. Hoewel ik die uitkomst enigszins verwachtte, was het natuurlijk toch een opluchting om die bevestiging te krijgen. Achteraf bekeken is onze aanpak geslaagd geweest. De samenwerking met alle collega’s is vlekkeloos verlopen. Iedereen heeft gedaan wat ‘ie moest doen. Volgens mij had het niet beter kunnen gaan.”
En de verdachte?
“De man is veroordeeld tot enkele maanden celstraf, die hij al in voorarrest had uitgezeten. Het bleek te gaan om een verwarde man die terug wilde naar zijn land van herkomst, Tanzania. De messen had hij kort voor zijn actie in een winkel gestolen. Hij was ermee naar Schiphol getogen om aandacht te vragen voor zijn zaak. Inmiddels is hij uitgezet naar Tanzania.”
Intern meldproces
Naast de vervolgingsbeslissing van het OM is er ook een intern meldproces bij de Marechaussee. Daarbij velt CKMar in bepaalde gevallen (de relatief zwaardere geweldsaanwendingen) ook nog zelf een oordeel. Hij wordt daarbij ondersteund door de Adviescommissie Meldingen Geweldsaanwending. Deze commissie bestaat uit leden met kennis van IBT-opleidingen, integriteit, juridische vereisten en de operatie. Ook is er één lid van buiten Defensie voor een onafhankelijke blik. CKMar kijkt onder meer naar de professionaliteit van het optreden. De professionaliteitscriteria zijn zorgvuldig, respectvol, de-escalerend, moedig maar niet overmoedig en voorspelbaar optreden.
Ben of ken jij een collega die iets bijzonders heeft meegemaakt tijdens de dienst? Een moment waarbij ‘het erop aankwam’? Laat het ons weten via kmarmagazine@mindef.nl.
