‘Eindhoven leek een oorlogsgebied’
De Koninklijke Marechaussee heeft deze week elke avond/nacht bijstand geleverd aan de politie voor het handhaven van de openbare orde. Sinds het ingaan van de avondklok stonden elke avond maar liefst 85 marechaussees van de Landelijke Bijstandsorganisatie (LBO) paraat om de politie bij te staan bij onlusten of overige handhaving van de avondklok. Meestal was hun robuuste aanwezigheid al voldoende om de rust te doen wederkeren, maar soms moesten ze daadwerkelijk ingrijpen. Zoals in Eindhoven, waar het er hevig aan toe ging. “Eindhoven leek een war zone.”
Het is lang geleden dat de Bijstandseenheid (BE) van de KMar op zo’n grote schaal is ingezet, vertelt majoor Bart van Hofwegen, commandant van de LBO. “Qua grootschaligheid is dit vergelijkbaar met de beveiliging van de Nuclear Security Summit in 2014 In Den Haag. Maar als je kijkt naar de omvang, de sfeer en het geweldsniveau, dan is een vergelijkbare inzet maar liefst 40 jaar geleden: de antikrakersrellen van eind jaren 70 en begin jaren 80.”
De telefoon van Van Hofwegen staat deze week roodgloeiend. “Ik ben momenteel de populairste man van de Marechaussee”, grapt hij. Zijn eenheid staat elke avond paraat op enkele centrale locaties op strategische plekken in het land. Vanuit de politie, de Nationale Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden (NSGBO), worden zij naar de hotspots gestuurd. Waar ze naartoe zullen gaan is van te voren onbekend. “Wij worden de strategische reserve genoemd”, aldus de commandant. “Als een situatie uit de klauwen dreigt te lopen, gaan wij erop af.”
De KMar levert bijstand aan de politie in het kader van handhaving van de openbare orde, en ze verricht eventuele aanvullende werkzaamheden in het kader van de handhaving en toezicht in verband met de avondklok, volgens artikel 57 van de Politiewet. Op locatie vallen de BE’ers dan ook onder een pelotonscommandant van de politie. Die heeft de leiding over hun inzet. “Een liaison officier van de politie, een zogeheten ‘opstapper’, zit bij ons in de commandantenbak voor de afstemming met de lokale driehoek.”
Traantje weggepinkt
Zaterdagavond, de eerste avond met avondklok, werd de KMar ingezet in Rotterdam, Urk en Stein. Alleen in Stein kwam het daadwerkelijk tot een zogeheten ‘harde inzet’ en hebben de BE’ers charges uitgevoerd. Op de tweede avond van de avondklok, zondagavond, zijn er pelotons ingezet in Breda, Rotterdam, Eindhoven en wederom in Stein. Alleen in Eindhoven kwam het tot een harde inzet op het centrale 18 Septemberplein.
“Het kwam tot een fysiek treffen in Eindhoven”, vertelt Van Hofwegen. “We hebben gebieden schoongeveegd, gebieden bezet gehouden en wegen geblokkeerd.” De Brabantse stad was volgens de commandant veranderd in oorlogsgebied. “Eindhoven is mijn geboortestad. Ik heb een traantje weggepinkt bij de situatie die ik daar aantrof. Ik herkende de stad niet terug. Dit waren duidelijk geen demonstranten. Het ging om een georganiseerde actie van relschoppers.”
In de meeste plaatsen is sprake van reljeugd van 16 tot 21 jaar, weet Van Hofwegen. “Zij zoeken de confrontatie met de politie op en doen het voor de kick. Meestal is dan alleen de aanwezigheid van de KMar al voldoende voor het terugkeren van de rust. Je hoort mensen al roepen: ‘Help, de KMar, het is voorbij.’ En dan slaan ze op de vlucht."
Barricade
Maandagavond werd de BE ingezet in Venlo, Den Bosch, Roosendaal en Rotterdam. “In Venlo hebben we een teststraat van de GGD beveiligd waar dreiging op zat”, vertelt Van Hofwegen. “In Rotterdam hebben we achter groepen rellende jeugd aangezeten die barricades hadden opgeworpen en in de fik hadden gezet. Er is traangas ingezet, het ging er hard op. We zijn een paar uur bezig geweest, tot ze de wijken in zijn gevlucht en er een kat-en-muisspel ontstond. In Den Bosch was de situatie vergelijkbaar en in Roosendaal hebben we kort charges uitgevoerd. Daar was het na een uur voorbij. Uiteindelijk hebben we 1 zwaar beschadigde ME-bus weggesleept, die over een barricade heen was gereden. Verder stonden er 3 van onze shovels stand-by, maar die zijn niet ingezet.”
Aanhoudingen
In Stein is de BE betrokken geweest bij enkele aanhoudingen. “Op verzoek van het gezag hebben we vooral ‘kritieke massa’ of zogeheten ‘voeters’ geleverd: pelotons met schild en knuppel.”
De BE kan in een hoger geweldsspectrum optreden dan de ME van de politie, indien nodig. Maar tot nu toe treden zij op dezelfde wijze op als de ME, in geweldscategorie 3 en 4. “De situatie is nog niet heftig genoeg geweest voor verder opschalen”, aldus Van Hofwegen. Maar mocht het nodig zijn, dan kan het dus wel. Bijvoorbeeld met gepantserde voertuigen, lange wapens en ballistische bescherming."
Loyaal
Dinsdagavond verliep relatief rustig. De beide pelotons zijn ingezet in Helmond en Rotterdam. Daar zouden mogelijk onlusten uitbreken, zo kwam naar voren uit intell. Maar in beide plaatsen was de rust al wedergekeerd bij aankomst van de BE. In Rotterdam hebben de marechaussees in kleine groepjes gesurveilleerd om te controleren of mensen de avondklok zouden respecteren.
De inzet van de BE-pelotons loopt in ieder geval tot vrijdag. Daarna bekijken de autoriteiten of verlenging noodzakelijk is. Van Hofwegen kijkt in elk geval tevreden terug op de inzet van afgelopen week. “Ik ben heel trots op de eenheden. Ze zijn gedreven en loyaal naar de KMar-organisatie en naar Nederland. Ze laten saamhorigheid zien en hebben alles razendsnel kunnen regelen. 2 dagen voor de avondklok inging, zijn ze al begonnen met bepakken, briefen, verkennen en zijn er trainingsmomenten geweest.” Iedereen is gelukkig nog heel, en gemotiveerd, zegt de commandant. “Onder de BE zijn geen gewonden gevallen en het moreel is goed.”
