Hoe handel je als marechaussee in het heetst van de strijd? Als er levens op het spel staan of chaos overheerst. In deze rubriek vertellen collega’s over zo’n moment tijdens de dienst. Een moment waarbij het er echt op aankomt.
Op 11 juni 2019 publiceerde de Europese kustwacht Frontex het volgende bericht: “Vanochtend om 6 uur 45 detecteerde een patrouilleboot van de Nederlandse Koninklijke Marechaussee – die deelnam aan de Frontex-operatie Poseidon – een gekapseisde boot ten noordoosten van Mytilini (eiland Lesbos) terwijl ze op zee patrouilleerden tussen Griekenland en Turkije. […] Tot op heden zijn 57 mensen gered en 7 lichamen geborgen.”
Een van de marechaussees die hierbij betrokken was en eigenhandig vluchtelingen uit het water heeft getrokken, is wachtmeester-1 Youri (31). In Nederland blikt hij terug op deze gebeurtenis.
Hoe hebben jullie die mensen gevonden?
“Op de bewuste dag waren we 's ochtends vroeg rond 5 uur uit de haven van Mytilini vertrokken om te patrouilleren in het door de Griekse autoriteiten toegewezen gebied. De zon kwam langzaam op, de zee was rustig, en wij tuurden met verrekijkers de horizon af op zoek naar bootjes die vanaf de Turkse kust naar Griekenland probeerden over te steken.
We waren – heel uitzonderlijk – met 5 in plaats van 3 man aan boord van onze 11 meter lange RHIB-motorboot, onder wie onze Griekse liaison. Een geluk bij een ongeluk, zo bleek later. De sfeer was gemoedelijk. Tot we in de verte een raar object in het water zagen.
Hoewel het buiten ons patrouillegebied was, besloten we toch een kijkje te nemen vanwege een soort onderbuikgevoel. En dat was maar goed ook. Langzamerhand werd via de verrekijker duidelijk wat voor afschuwelijk scenario zich daar afspeelde. Een rubberboot was deels lek geraakt en over een gebied van zo’n 250 meter lagen allerlei spullen en mensen in het water. Het was complete chaos. Mensen huilden, waren in paniek."
Hoe hebben jullie dit aangepakt?
"Voordat we erop af gingen, maakten we snel een plan van aanpak. We kregen te maken met triage, prioritering van slachtoffers: wie help je eerst? Het zijn beslissingen over leven en dood. We besloten van buiten naar binnen te werken en gingen eerst af op een groepje van 3 forse vrouwen, dat amper boven water bleef en elkaar verdrukte om in leven te blijven. We gooiden reddingsvesten. En hebben hen met de collega’s uit het water getrokken. Beduusd en verward zaten ze in onze boot, terwijl wij verder gingen.
Overal lagen tassen en binnenbanden van auto’s die mensen gebruiken om op te blijven drijven. En her en der een lichaam. We zagen een kind op zijn buik drijven, levenloos. Vanuit je emotie ben je geneigd om daar meteen op af te gaan. Toch besloten we door te varen naar mensen die nog een kans maakten. Je zit in een modus van handelen en gaat door. We voeren langzaam, om niets en niemand over het hoofd te zien. Ik zag mensen de dood in de ogen kijken. Die blik vlak voordat ze onder water verdwijnen, vergeet ik nooit meer.
Sommigen hadden wel een zwemvest of een autoband, maar bleven uit paniek niet rustig dobberen. Uiteindelijk voeren we op de lekgeraakte rubberboot af. Een deel van de mensen zat er nog in, anderen hingen aan de rand. Een man hield vanuit de boot een vrouw vast die in het water lag en steeds kopje onder ging. Zij heeft het helaas niet gehaald. Later hoorden we dat ze zwanger was."
Hoe reageerden de mensen op jullie komst?
"De mensen kwamen vooral uit Afrika. Ze schreeuwden, huilden. We hoorden mensen in het Frans dingen roepen. Het waren tientallen mensen: mannen, vrouwen en kinderen. Toen we de lekke boot naderden, sprongen ze en masse op ons af. Te veel in een keer voor onze boot, waardoor we iets meer afstand moesten nemen om duidelijk te maken dat ze niet allemaal tegelijk konden instappen. Vrouwen en kinderen eerst.
We hielpen hen bijna allemaal onze boot in, in totaal zo’n 50 mensen. Onze boot zat overvol. Voor sommigen was het helaas al te laat. Ze waren overleden, bewusteloos of verdoofd. Hadden te veel zeewater ingeslikt. We legden sommigen in een stabiele zijligging. Een enkeling schuimbekte. Er was geen ruimte om hen te behandelen tussen al die mensen en de juiste apparatuur daarvoor ligt in het ziekenhuis. Sommigen hadden mogelijk al een half uur in het water gelegen. Deze mensen hebben nooit geleerd om te zwemmen; iedere minuut in het water is er een te veel."
Kregen jullie nog hulp?
"Meteen in het begin hadden we de Griekse autoriteiten geïnformeerd. Zo’n 20 minuten later verscheen een schip van de Griekse kustwacht. Zij hebben de laatste 5 mensen van het half gezonken bootje gehaald en de mensen van onze boot overgenomen. Behalve de doden en bewustelozen. Die hebben wij zelf naar de kust gebracht en overgedragen aan een gereedstaande ambulance. De lichamen verdwenen meteen in bodybags. Ook hebben we de in onze boot achtergebleven spullen overgedragen, zoals sieraden.
Toen kwam een oproep voor een search and rescue-operatie. Sommige migranten werden nog vermist. Daarom zijn we teruggegaan, samen met andere boten en een reddingshelikopter. Uiteindelijk zijn nog enkele mensen geborgen. En we hebben allerlei persoonlijke spullen veiliggesteld, zoals rugzakken. Die hebben we naar een kantoor van de Griekse kustwacht gebracht."
Hoe hebben jullie dit verwerkt?
"Terug in het hotel hebben we gedoucht en meteen daarna de gebeurtenis met elkaar besproken. Wij zijn hierdoor hechter bevriend geraakt. We zaten letterlijk en figuurlijk in hetzelfde schuitje. De dag erna was onze vaste vrije dag. Toen hebben we een zogeheten TRIM-gesprek (Trauma Risico Management) gehad met de brigadeadjudant, die al op het vliegtuig was gestapt naar ons toe. Dat is tegenwoordig protocol in het kader van nazorg. Ook hebben we uitvoerig met de Griekse liaison gesproken, die daar verder geen collega’s had. Hij had die nacht geen oog dichtgedaan. We hebben hem een schildje van onze eenheid gegeven als dank, dat vond hij super."
Hoe kijk je hierop terug?
"Dit was natuurlijk een hele trieste situatie. Zoiets maak je liever niet mee, maar dit is wel ons werk. Deze inzet bewijst het nut van onze aanwezigheid. Maar het is een apart idee dat zoiets gebeurt op slechts een paar kilometer afstand van het strand, waar mensen met een cocktail liggen te zonnen. Ik kan het gelukkig redelijk relativeren, en het scheelt dat we de slachtoffers niet kenden. Die mensen hebben ontzettend veel geluk gehad dat wij er waren. Anders was het waarschijnlijk anders afgelopen.
Later heb ik algemeen militair verpleegkundigen van onze brigade gevraagd of ik niet meer had kunnen doen, als medic. Want dat is mijn neventaak. Zij zeiden dat dat in die omstandigheden onmogelijk was. Het was fijn om die bevestiging te krijgen.
De escorts van de KMar op Lesbos vertelden ons later dat zij de geredde mensen waren tegengekomen op het kamp. De mannen en vrouwen waren in tranen geweest en hadden hen uitvoerig bedankt. Daar was in het heetst van de overlevingsstrijd geen ruimte voor geweest."
OPERATIE POSEIDON
Operatie Poseidon van de Europese kustwacht Frontex ondersteunt Griekenland bij grenscontroles, registratie- en identificatiecapaciteiten en het bestrijden van grensoverschrijdende criminaliteit. Het operatiegebied betreft de Griekse maritieme grenzen met Turkije en de Griekse eilanden.
Ben of ken jij een collega die iets bijzonders heeft meegemaakt tijdens de dienst? Een moment waarbij ‘het erop aankwam’? Laat het ons weten via kmarmagazine@mindef.nl.
