Na 76 jaar een waardig afscheid

Omgekomen bemanning Poolse bommenwerper herbegraven

In mei 1941 stort een Britse bommenwerper met een zeskoppige, Poolse bemanning neer in het IJsselmeer. Vorig jaar werd het toestel geborgen. Afgelopen week zijn 2 van de omgekomen militairen begraven. De inzittenden van de Wellington kregen 76 jaar naar na dato een waardig afscheid in Amsterdam. 

Het is de nacht van 8 op 9 mei 1941 als een Vickers Wellington bommenwerper in Engeland opstijgt, om in het Duitse Bremen fabrieken en scheepswerven te bombarderen. De Poolse bemanning vecht vanuit Groot-Brittannië tegen de Duitse bezetter.

Al snel gaat het mis. Vlakbij het Friese Lemmer opent een Duitse nachtjager het vuur. Een voltreffer. Het toestel met de zes inzittenden stort neer in de donkere golven. De missie eindigt boven het IJsselmeer.

 “Ze zijn van onderen geraakt. De crew is waarschijnlijk compleet verrast”, reageert identificatiespecialist kapitein Geert Jonker, commandant van de Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL). “Dat kon het bergingsteam zien, omdat er vrijwel geen munitie is afgevuurd.” 

Ruim een week na de aanval stuiten vissers op 3 levenloze lichamen. De stoffelijke resten worden overgedragen aan de Duitsers. Zij identificeren 2 van hen als piloot Jan Dorman en copiloot Zdzislaw Gwóźdź. Pas een paar maanden geleden werd duidelijk dat het andere lichaam van boordschutter Stanislaw Pisarski is.

Het drietal wordt daarna snel door de bezetters, met militaire eer, begraven op de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam. “Dat is militaire traditie. Ook al zijn het je vijanden, ze verdienen een waardig afscheid”, verduidelijkt kapitein Jonker. 

Een paar weken later wordt ook Ludwig Karcz gevonden. Zijn lichaam spoelt aan op de eerste dag van juli '41, op het toenmalige eiland Urk. De boordschutter wordt na de oorlog bijgezet op begraafplaats Rusthof in Amersfoort. 

Op 15 augustus 2016 start Defensie met de berging van de gecrashte bommenwerper. Dat moet vanwege zandwinning in het IJsselmeer. Met de beschikbare informatie weet de BIDKL dat ze mogelijk nog 2  lichamen kan tegenkomen.

De rampplek wordt met hulp van metershoge stalen damwanden afgezet en 900 vierkante meter van het meer drooggelegd. Kapitein Jonker vertelt: “Op de bodem troffen we het toestel aan met daarin inderdaad de stoffelijke resten van radiotelegrafist Henryk Sikorski en navigator Maciej Socharski.”

De identificatie van de slachtoffers is moeilijk, omdat er alleen botfragmenten worden gevonden. “Bij zo’n crash komen zoveel krachten vrij, dat lichamen ‘fragmenteren’. Aan de hand van deze kleine botdeeltjes kun je niet vaststellen van wie het is, maar wel van hoeveel mensen.” 

Na een identificatieproces van ruim een jaar, zijn de laatste 2 militairen op woensdag 6 september naar hun laatste rustplaats gebracht. Ze zijn begraven op de Amsterdamse Nieuwe Oosterbegraafplaats. Vlakbij hun drie collega’s.

Aan de typisch Poolse begrafenis, die werd georganiseerd in samenwerking met de Poolse autoriteiten, ging een indrukwekkende katholieke dienst vooraf. De luchtmacht vloog over met 2 Harvard-vliegtuigen uit de Tweede Wereldoorlog, als eerbetoon aan de omgekomenen.

Aanwezig was onder anderen de enige zoon van navigator Socharski. Pas eind augustus spoorde de Poolse overheid hem op. De inmiddels 78-jarige man was goed en wel een jaar oud toen zijn vader verdween.

Van boordschutter Pisarski woonde een neef de ceremonie bij. Van de andere 4 bemanningsleden zijn tot op heden geen nabestaanden gevonden. Althans, niet voor zover bekend.