‘Niet geraakt worden is de beste preventie’

Geneeskundige & Personele Zorg op scherp voor militaire paraatheid

Een gemene waakhond op een boerderij. Het dier heeft nog niet gebeten, hij zit er alleen maar. En dan maar hopen dat een mogelijke inbreker denkt: ‘Deze laat ik even schieten’. Kapitein ter zee (AR) Ernst-Paul van Etten schudt de vergelijking, met hoe hij kijkt naar de vereiste militaire paraatheid (‘hoofdtaak 1’), zo uit zijn mouw. Als hoofd Geneeskundige & Personele Zorg (GPZ) van CZSK is hij er verantwoordelijk voor dat zijn mensen en materieel gereed zijn als de ongenode gast tóch toeslaat. “Wij staan klaar om te handelen als het nodig is.”

Voor de kapitein ter zee is er, sinds hij een half jaar geleden overstapte van de Directie Operaties (DOPS) van de Defensiestaf naar de Geneeskundige & Personele Zorg, veel veranderd, maar toch ook niet. Als arts kan hij bij de marine zijn medische hart weer ophalen, maar de versterkte focus op militaire paraatheid liep al als een rode draad door zijn werkende leven. “We zijn al heel lang bezig met het beschermen van het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied. Als wij met schepen in de Noordzee of in de Oostzee rondvaren, dan geef je daar een signaal mee af.”

Herstel

Van Etten is een man die graag vergelijkingen maakt, allemaal met een ernstige ondertoon. Zo ook als hij kijkt naar de bezuinigingen die de afgelopen decennia bij Defensie zijn doorgevoerd. “Toen Rusland Oekraïne binnenviel is er een maatregelennota opgesteld en daar zit het onderwerp 'herstel en versterken van de geneeskundige keten' in. Mensen zijn dat herstel vaak vergeten. Er wordt gepraat over het versterken van de geneeskundige keten, maar hij is nog niet eens hersteld na alle bezuinigingen. Laten we het dak eerst goed repareren, voordat we een verdere verbouwing doen.”

Stokpaardjes

Als hoofd Geneeskundige & Personele Zorg inventariseert Van Etten wat er nodig is om zijn ‘huis’ klaar te maken voor dat wat mogelijk komen gaat. “Als de oorlog morgen uitbreekt, zet je in wat je hebt. Binnen de NAVO zijn we overeengekomen dat je iemand binnen 10 minuten goede eerste hulp wilt verlenen en dat je iemand na 1 uur op de operatietafel wilt hebben, als dat nodig is. Mensen zullen vast zeggen: ‘Daar heb je hem weer met zijn stokpaardjes’, maar ik vind het cruciaal dat als je een keten bouwt, dat dan alle schakels er zijn. Want anders hoef ik ook geen veldhospitaal neer te zetten.”

Oorlog in Oekraïne

Van Etten en zijn team trekken veel lessen uit de oorlog in Oekraïne. “We leren nu dat een gewonde militair helemaal niet na 1 uur geëvacueerd is, maar dat het gemiddelde pas na 6 uur is. We moeten er dus over nadenken hoe daarmee om te gaan.” Een mogelijke oplossing ligt in het beter opleiden van militairen, zo denkt de arts. Als een gewonde militair door omstandigheden pas laat geëvacueerd kan worden, is het de bedoeling dat een militair beter voor zijn of haar buddy kan zorgen. Bijvoorbeeld door iedere militair te leren hoe je gedroogd plasma kunt toedienen. “Maar dat vraagt om extra spullen en om extra opleidingen.”

Een handige ‘truc’ die in WO-2 gebruikt werd, trok ook de aandacht van Van Etten. In bloed zitten namelijk, naast onder meer rode en witte bloedlichaampjes, ook stollingsfactoren. Die werden in de jaren 40 al gedroogd. “En als je dat poeder dan oplost in water, dan heb je zo een halve liter bloedplasma. Als je dat toedient aan iemand die ernstig bloedt, dan werkt dat veel beter dan een gewoon infuus met vocht. Want daar zitten geen stollingsfactoren in. Dit zijn dingen waar we over praten, bijvoorbeeld met de mensen van bloedbank Sanquin; hoe kunnen we nou mensen langer en beter in leven houden omdat ze door omstandigheden verstoken blijven van optimale zorg?”

Maritieme Role-2

Naast de benodigde spullen, het (anders) opleiden van militairen en handige ‘trucs’, vindt de kapitein ter zee dat zijn organisatie beter ingericht moet worden. “Dat is nu nog een lappendeken. Op zich is dat niet erg, als hij maar goed is ingericht. Dan maakt het niet uit of een dokter onder de commandant van het Korps Mariniers valt of onder iemand anders, zo lang hij maar de juiste protocollen volgt en de juiste handelingen uitvoert.”

De arts heeft er vertrouwen in dat er een stap in de goede richting gezet is nu er medio 2025 een reorganisatie op de planning staat voor 400 Geneeskundig Bataljon. “Door bezuinigingen zijn alle Role 2-taken bij het 400 Geneeskundig Bataljon van de landmacht in Ermelo ondergebracht. Maar bij de reorganisatie wordt de 480 Compagnie opgericht. Dat wordt de maritieme Role 2-compagnie. Een deel van het personeel, met name het geneeskundig personeel, wordt dan weer in Den Helder gestationeerd. Dan kunnen ze hier met de schepen opwerken.”