Kansen en bedreigingen binnen ‘vijfde domein’

Nieuw Bureau Cyber hamert op bewustzijn en veiligheid

Centraal waar het kan, decentraal waar het moet. Zo luidt het motto van het onlangs opgerichte Bureau Cyber, dat rechtstreeks valt onder het Marine Hoofdkwartier Admiraal Benelux. Doelstelling van het nieuwe bureau: CZSK cyberbewust maken en daarnaast de cyberbeveiliging op orde krijgen.

Ga je met een schip of andere eenheid 'ergens in de wereld' op pad, of dat nu voor een missie of een oefening is, dan bevind je je in de echte wereld. En in die echte wereld loop je risico's. Dus doe je je werk het liefst zo onopvallend mogelijk. Schilders hebben ervoor gezorgd dat je schip van de modernste camouflagekleur is voorzien. De opbouw van het vaartuig is zo stealth mogelijk gehouden. Radioverkeer is gecodeerd, je oren en ogen zijn gespitst. Eigenlijk wil je verdwijnen in een zwart gat.

Liever geheim houden

Ook in de digitale wereld, het cyberdomein, loop je risico’s. “Het kan zijn dat een systeem ‘praat met zijn leverancier’ en data en informatie doorgeeft die jij liever geheim houdt”, stelt een medewerker van Bureau Cyber. “Of dat bemanningsleden via social media onbedoeld informatie delen; over zichzelf en over de eenheid. Het kan zelfs voorkomen dat iemand probeert mee te kijken of in te breken in jouw systemen of je smartphone. Dat soort 21e eeuwse risico’s wil je kennen en je wilt er wat aan doen. Bureau Cyber pakt dat hele cyber-plaatje mee: situational awareness, force protection, cyber security, operations.”

Hele wereld digitaliseert

Cyberspace kan gezien worden als het vijfde domein van militair optreden (naast land, lucht, water en de ruimte). Dan kun je maar beter weten hoe je als marine moet opereren binnen dit digitale domein. “De hele wereld digitaliseert. Dat betekent dat voor het normaal functioneren van de krijgsmacht, en dus ook van de Koninklijke Marine, digitale middelen steeds belangrijker worden”, stelt de cyber-expert. “Denk daarbij aan het gebruik van computers, de digitale componenten in wapensystemen en het gebruik van smart devices (telefoons, tablets, smartwatches). Het cyberdomein levert kansen en bedreigingen op. Ook voor iedere individuele werknemer.”

Informatiedominantie

Bedrijfsvoeringssystemen, wapensystemen en tactische netwerken moeten dus cyber secure zijn. Niet alleen om jezelf te beschermen tegen cyberaanvallen, maar ook om na te denken over welke effecten je met het gebruik van het cyberdomein wilt bereiken bij een tegenstander. Niet alleen in vredestijd, maar juist ook ten tijde van missies en operaties. Cyber is bijvoorbeeld van groot belang voor informatiedominantie; je wilt beter zijn dan je tegenstander en dat bereik je door een betere, betrouwbare en vertrouwelijke informatiepositie.

Veilig gedrag

Cyberdreigingen zijn er dagelijks en raken iedereen. Sla de krant open en het belang van cyber spat van de pagina's af: Rotterdamse containerterminal platgelegd door hack, storing bij thuisbankieren, data online-winkels liggen op straat, bitcoins gehackt in game-omgeving. Cyberdreigingen buiten de digitale poort houden, dat vraagt bewustzijn van ons allemaal. Hoe kan de 'gewone' marinemens bijdragen aan cyber-veiligheid? De expert: “Mijn persoonlijke mening is dat de meesten van ons voldoende bewust zijn van allerlei cyber-gerelateerde risico’s. Maar dat bewustzijn leidt niet per se tot cyberveilig gedrag. Gemak dient de mens en dat geldt ook voor de digitale mens. Neem die smartphone: daar zijn we in redelijk korte tijd allemaal mee vergroeid, van afhankelijk geworden. Je wilt mensen het gebruik van zo'n device aan de ene kant niet ontzeggen, maar ze aan de andere kant wel beschermen tegen ongewenst en onveilig gebruik. Daarom geeft ons bureau ook lessen, aan boord en bij de mariniers, toegespitst op de operaties en gebaseerd op het bestaande defensiebrede handboek ‘Cyber secure behaviour’. We doen het als marine namelijk niet alleen: ook de andere operationele commando's zijn nadrukkelijk met cyber bezig. Daar waar mogelijk zoeken we elkaar op en leren we van elkaars ervaringen.”

Digitale footprint

Digitale ontwikkelingen gaan razendsnel. En ook deze cyber-expert beseft dat we daardoor een groeiende digitale footprint krijgen. “We moeten dus waken voor schijnveiligheid. Satellieten staan altijd aan en bestrijken zowat de hele wereld. Een schip dat haar sensoren en wapensystemen aanzet, wordt opgemerkt, als het al niet op een andere manier zichtbaar is. Het is lastig om onzichtbaar te zijn! Digitalisering zorgt daarnaast voor een democratisering van informatie. Iedereen heeft beschikking over alle informatie. Kijk naar informatie over de oorlog in Oekraïne. We kijken bijna live mee en de assessments vliegen je om de oren op social media. Daar waar een oorlog zich vroeger in stilte kon voltrekken, is dat nu veel lastiger. De vraag is natuurlijk wel of de data en de informatie kloppen. Dat is een lastige. Wel een probleem van alle tijden, maar ook een probleem dat je zult moeten adresseren.”

Meer dan techniek

Met het instellen van een speciaal Bureau Cyber, met locaties in Den Helder en Amsterdam, speelt de KM in op lopende en komende ontwikkelingen in dit veelomvattende vakgebied. “Cyber is meer dan alleen techniek, het vraagt ook om operationeel inzicht en situational awareness/situational understanding. We zoeken voor ons bureau dus niet alleen mensen met een technische achtergrond, maar ook marinecollega's met een operationele achtergrond. Cyber pak je namelijk met elkaar aan!”