Tekst RITM Charlotte Snel
Foto John van Helvert

3D-printer bezig aan opmars

Plannen schrijven? Welnee. 3D-printen is een kwestie van durven en vooral gewoon dóén. Samen met zijn team heeft kapitein-luitenant ter zee (TD) Sander Wanningen de afgelopen jaren flink wat geëxperimenteerd. Natuurlijk, er zijn heus foutjes gemaakt, maar onderaan de streep blijft er een indrukwekkend resultaat over. De eerste succesvolle tests met 3D-printers op volle zee smaken naar meer. “We mogen best concluderen dat de marine op het gebied van 3D-printen mijlenver voorop loopt.”

‘Je kijkt een dag niet en er kan wéér meer; daar moet je in meebewegen’

Documenteren, eindeloos afwegen, rapporten schrijven. Het is duidelijk niet zijn ding. Overste Wanningen wil vooruit en snel ook. “De ontwikkelingen op 3D-gebied gaan zo hard. Je kijkt een dag niet en er kan wéér meer; daar moet je in meebewegen. Wij zijn hier een aantal jaren geleden daarom gewoon maar aan de slag gegaan, gaan dóen. Dat is toch een beetje die marine-cultuur, hè...”

Op een speciale trekbank worden alle 3D-geprinte onderdelen aan uitvoerige tests onderworpen.

Sky is the limit

Het begon in eerste instantie met wat onschuldig gefröbel; het printen van miniatuurscheepjes, iPhone-hoesjes en schaakstukken. Gewoon, om de techniek te verkennen. Inmiddels worden er bij de afdeling Materiële Instandhouding Groep Klein Boven Water in Den Helder serieuze stappen gezet. Een vijfkoppig team van designers is hier dag in, dag uit bezig met het ontwikkelen, printen en testen van producten. En daar komt best wel wat bij kijken. Wanningen: “Omdat het allemaal vrij nieuw is, worden ook wij regelmatig verrast. We weten nog niet half wat er allemaal kan. Dat klinkt bizar, maar het is gewoon zo. The sky is op dit gebied echt the limit.”

Een geprinte en de originele variant van een speciale sleutel. Nauwelijks van elkaar te onderscheiden.

Draagbaar voorraadmagazijn

Onder het mom van ‘gewoon doen’ zijn de printers onlangs in verschillende pilots getest aan boord van Zr. Ms. Rotterdam en Zr. Ms. Friesland. Met succes. Het bleek al snel toch wel erg handig, zo’n draagbaar voorraadmagazijn. Zo brak onderweg bijvoorbeeld het kapje van de lintverwarming af. Een vrij belangrijk onderdeel van de koelvriesinstallatie aan boord, dat het vastvriezen van de toegangsdeur moet voorkomen. Het kapje staat echter niet standaard op de voorraadlijst. Door speciaal opgeleide bemanningsleden is ter plekke een tekening van het onderdeel gemaakt en even later rolde het kant en klaar uit de 3D-printer. Wanningen: “Probleem opgelost. Nagenoeg binnen een dag! Had je het onderdeel moeten aanvragen, dan was je zo weken verder. Dan sta je toch wel voor een uitdaging.”

KLTZ Sander Wanningen: “We zijn het gewoon maar gaan dóen. Toch een beetje die marine-cultuur hè…”

Uitbouwen

Wanningen kan tal van voorbeelden aandragen. Vloertegels, koppelstukken, beschermkappen voor de boordmitrailleurs. “We hebben ze allemaal uit de printer gehaald. De mogelijkheden zijn eindeloos. Nu gaat het alleen nog over het printen van niet-kritische onderdelen, maar we willen deze techniek verder uitbouwen zodat we over een poosje ook vitale onderdelen en zelfs metaal kunnen printen.”
Eigenlijk is het gekkigheid. Een relatief klein innovatieteam, 3D-printers die ergens achteraf in een geïmproviseerd machinekamertje staan en een overste die het complete 3D-gebeuren ‘gewoon’ even naast zijn eigen werkzaamheden doet. Wanningen: “Dit zal inderdaad niet lang toereikend zijn. Het team moet op den duur worden uitgebreid en we zijn van plan meer printers aan te schaffen. Misschien moeten we uiteindelijk zelfs verhuizen naar een eigen gebouw. Maar dat is allemaal positief natuurlijk!"

In de thuishaven van Klein Boven Water in Den Helder worden serieuze stappen gezet.

‘Wij experimenteren gewoon door; daar boek je de mooiste resultaten mee’

Kenniscentrum

Om de vergaarde kennis en kunde te bundelen, is er op papier alvast overgegaan tot de oprichting van een officieel kenniscentrum: Expertise Centrum Additive Manufacturing (ECAM) Koninklijke Marine. Vanuit het ECAM zullen er nieuwe initiatieven worden ontwikkeld. Ook voor advies en het volgen van opleidingen is het kenniscentrum de nieuwe place to be. Voor nu: volle kracht vooruit. Wanningen: “Wij experimenteren gewoon door. Je ziet, daar boek je toch de mooiste resultaten mee.”

Een voorbeeld van eenvoudige doch doeltreffende 3D-printing: de afwerking van de lintverwarming.

‘Veel winst te behalen met innovatie’

KPLTD Nathan Janssen is Technisch Specialist Wapens 1 aan boord van Zr. Ms. De Ruyter. Naast onderhoud verrichten aan tal van wapensystemen en de APAR, is hij ook in de weer met zijn eigen 3D-printer aan boord. Onlangs kon hij met die techniek een gebroken kunststof tandwiel van het Goalkeeper-snelvuurkanon vervangen, vertelt hij trots. Hij zette het oude onderdeel om in een computertekening en reproduceerde het vervolgens. Ook printte hij een kraantje voor de essentiële koudwatermaker en (voor de gein) draaiende mini-modellen van de APAR. Zijn printer ter waarde van € 200,- kan objecten tot 12 cm3 produceren. “Aan boord hebben we eigenlijk een professionelere en grotere nodig. En natuurlijk het liefst een die ook carbonfiber of metaalpoeder kan smelten. Zo kun je sterkere onderdelen maken. Als je iets moet laten invliegen, ben je vaak dagen of weken verder.” Veel is nog toekomstmuziek, maar ook voor Janssen is het duidelijk: er valt – ondanks noodzakelijke investeringen – veel winst te behalen met innovatie. Wat zijn eigen toekomst betreft, zou een volgende functie bij ECAM of Bureau Innovatie van CZSK hem natuurlijk niet misstaan. (Foto onder: SM Gerben van Es)