Onvoorspelbaarheid de baas

Zeeofficier volgt hightech studie

Wat moet een operationeel zeeofficier op een technische universiteit in Engeland? Waarom moet hij als commandocentrale-officier de ins & outs kennen van aerodynamica, thermodynamica, sensorsystemen en guidance & control? Het antwoord is simpel: omdat hij aan cursisten uit moet leggen hoe ze de spiksplinternieuwe radar die ballistische raketten opspoort, optimaal kunnen instellen. “De baan die zo’n raket aflegt en het impactpunt zijn onvoorspelbaar; je moet met legio opties rekening houden.”

Wis- en natuurkunde, voorheen was luitenant ter zee 2OC David Maldonado er geen expert in, maar na een jaar studeren kan hij aardig meepraten met de jongens van de Technische Dienst. Van dat korps ging er de afgelopen 15 jaar steeds 1 officier naar de Guided Weapon Systems Course, in Shrivenham. Voor het eerst was het nu de beurt aan een zeeofficier. Is dat nu zo vreselijk nodig, zou je denken? Volgens Maldonado is het een goede diepte-investering. “Technisch inzicht bij de Operationele Dienst wordt steeds belangrijker, aangezien de wapens waarmee we geconfronteerd worden almaar complexer worden.”

Wrijvingsloosheid

De ballistische raket is zo’n wapen. “Dergelijke raketten kunnen via meerdere banen gevuurd worden, dat maakt ze onvoorspelbaar”, legt de officier uit, die zich tegenwoordig Master of Science Guided Weapon Systems mag noemen. “De grote afstanden, hoogtes en snelheden van de raketten maken ze ook nog erg complex. Sommigen vliegen enkele kilometers per seconde en komen zelfs een deel van de vlucht buiten de dampkring. Daar kunnen ze vervolgens ook nog van koers veranderen door de wrijvingsloosheid. De geringste aanraking met ruimte-afval doet de raket tuimelen. Een ander onberekenbaar aspect is dat de kop van de raket uiteen kan vallen in wel 10 verschillende warheads. Soms vallen die gewoon naar beneden, maar geavanceerdere types zijn voorgeprogrammeerd om ze elk een eigen richting mee te geven.”

Dat er ook nog verschillende types ballistische raketten zijn, maakt het er niet makkelijker op. “Iedere raket heeft zijn eigen bereik. Ze kunnen niet allemaal even hoog en ver. Daarbij zijn ze ook programmeerbaar om bijvoorbeeld maar een halve afstand af te leggen. Dat kan over een lage baan, maar ook over een hoge.”

Praktisch stappenplan

Om het zoekgebied van een detectieradar goed in te stellen, moet je dus wel know-how hebben van alle opties die letterlijk voorbij kunnen komen. “En die leer je onder meer tijdens die studie”, vat Maldonado samen. “Die kennis, samen met de informatie die we van de inlichtingendienst ontvangen, is van essentieel belang.” Hij verduidelijkt het met een praktisch stappenplan. “We liggen op zee en onze opdracht luidt: ‘Bescherm X tegen dreiging vanuit Y’. We ontvangen informatie om welke dreiging (raket) het precies gaat. Met de kenmerken van die specifieke raket maken we met behulp van een planningtool een berekening: op welk punt tussen X en Y ligt het schip het meest optimaal om de raket tijdig te kunnen detecteren? Dan stellen we de radar in: ronddraaiend, relatief dichtbij en breed zoekend of juist in een smalle scope en met een ver bereik. De variaties daartussen zijn natuurlijk eindeloos. Maar bij een goede programmering, heb je de grootste kans op detectie.”

Bewezen operatie

Door een probleem te detecteren heb je het echter nog niet uit de wereld geholpen. “Klopt”, beaamt Maldonado. “Daarom is er een supersnelle communicatielijn met NAVO-partners, die ballistische raketten uit de lucht kunnen schieten. Zij hebben wel de ‘shooters’, maar nog geen langeafstandradars op zee.” 
Dat deze manier van opereren werkt, is bewezen tijdens de oefening Formidable Shield in Schotland vorig jaar. Daar werd de software van de ultra-geavanceerde SMART-L Extra Longe Range (ELR)-radar uitvoerig getest. Het is een compleet nieuwe versie van de bekende SMART-L radar. Alle Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF) worden er de komende jaren mee uitgerust. Zr. Ms. De Zeven Provinciën is na een proeve van bekwaamheid in 2019 als eerste gereed.

Enge ontwikkeling

Om ervoor te zorgen dat iedere LCF straks met de SMART-L ELR uit de voeten kan, draagt Maldonado het geleerde zoveel mogelijk over aan commandocentrale-officieren en -onderofficieren in opleiding. Dat doet hij in de functie van senior-officier instructeur Ballistic Missile Defense (BMD), aan de Nederlands-Belgische Operationele School in Den Helder. “De opleidingsinhoud en simulatieruimtes passen we continu aan op de actuele inzet en dreiging. Dat moet ook wel, want steeds meer landen bezitten ballistische raketten. Zelfs rebellengroepen hebben ze al in handen. Een hele enge ontwikkeling. De dreiging wordt steeds realistischer, de verdediging ertegen moet dus op orde zijn.”