Tekst Rechtspraak.nl – bewerking: LTZ 2OC (SD) Joost Margés
Foto Phil Nijhuis
KTZ (LD) Schuurman eerste vrouw in Militaire Kamer
Rechter kapitein ter zee (LD) Anne-Marie Schuurman heeft haar collega’s en griffiers weleens laten meevaren op Zr. Ms. Rotterdam. “Zo konden ze zelf ervaren hoe het is om bovenop elkaars lip te leven, werken en slapen. Ze hadden het nog luxe, met 2-persoons hutjes. Mariniers delen op de Rotterdam hun slaapruimte met 35 man.” Schuurman is de eerste vrouw die namens de krijgsmacht zitting heeft genomen in een bijzonder rechtscollege: de Militaire Kamer van de Rechtbank Gelderland.
Het dagelijks leven van militairen wordt gekenmerkt door hiërarchie en onderlinge verbondenheid. Wapens en geweld horen bij hun werk. Daarom geldt voor deze beroepsgroep apart tuchtrecht en (aanvullend) militair strafrecht. Maar de eigen Krijgsraad die daarover oordeelde, is in 1991 opgeheven. Daartoe is besloten om te voorkomen dat de krijgsmacht een eigen wereldje binnen de samenleving vormt, waar verder niemand zicht op heeft. Militairen moeten zich sindsdien verantwoorden voor gewone rechters, gespecialiseerd in militair recht.
‘Als een militair iemand een blauw oog slaat tijdens een avondje stappen, kijk ik of zijn werk daarmee te maken heeft’
Omstandigheden meewegen
Nederlandse militairen die zich waar ook ter wereld misdragen, staan terecht bij de Militaire Kamer in Arnhem. Het maakt niet uit of ze verdacht worden van vechten tijdens het stappen, dronken rijden of een typisch militair delict, zoals deserteren. Een burger die wegblijft van zijn werk wordt ontslagen, een militair kan daar gevangenisstraf voor krijgen. Maar de omstandigheden worden wel meegewogen. Slapen terwijl je de wacht moet houden, kan heel ernstig zijn. Maar het kan ook gebeurd zijn in een situatie die geen gevaar opleverde en nauwelijks verwijtbaar was. Om dat goed te kunnen beoordelen, worden de burgerrechters altijd bijgestaan door een collega uit de land-, zee- of luchtmacht. Zij kennen de organisatie en de gebruiken en weten wat het is om ver van huis onder moeilijke omstandigheden te werken.
Afbreken en opbouwen
Schuurman kon haar marine-ervaring goed gebruiken toen de Militaire Kamer een zaak behandelde met betrekking tot het Koninklijk Instituut voor de Marine. “Ik heb daar zelf de officiersopleiding gedaan; je wordt helemaal ‘afgebroken’ en daarna weer opgebouwd. Er waren veel getuigenverklaringen, vol vakjargon en afkortingen. Voor mij was dat gesneden koek. Bovendien ken ik het oefenterrein goed, het doel van de training en het effect op de deelnemers. Dat scheelt enorm.”
Alert op PTSS
De kamer (2 gewone rechters en een militair lid) behandelt soms spraakmakende zaken. Denk maar aan de Herculesramp, een vliegongeluk met tientallen doden. En de zaak tegen (destijds) landmacht-kapitein Marco Kroon, drager van de Militaire Willemsorde, die werd verdacht van drugsbezit. Veroordeling daarvoor zou onherroepelijk tot ontslag hebben geleid, want Defensie voert een zero tolerance-beleid. “Zulke grote zaken heb ik nog niet meegemaakt”, zegt Schuurman. Maar haar expertise komt ook in alledaagse zaken goed van pas. “Als een militair iemand een blauw oog slaat tijdens een avondje stappen, kijk ik of zijn werk daarmee te maken heeft. Je moet bij dit soort zaken altijd alert zijn op een mogelijke posttraumatische stress-stoornis (PTSS), zeker als de verdachte op missie is geweest naar Irak of Afghanistan.”
Nederlandse militairen die zich waar ook ter wereld misdragen, staan terecht bij de Militaire Kamer in Arnhem
Kennis opfrissen
Zelf maakte ze maandenlange missie binnen Europa mee tijdens de oorlog in voormalig Joegoslavië, om daar het wapenembargo te handhaven. Ze gaf leiding aan een deel van de Logistieke Dienst, aan boord van Hr. Ms. Abraham Crijnssen. Schuurman wilde na verloop van tijd echter iets anders en koos voor een rechtenstudie. Ze werd juridisch medewerker bij de Haarlemse rechtbank en in 2009 rechter in de rechtbank Arnhem. “4 jaar later vroeg mijn vorige werkgever of ik namens de marine zitting wilde nemen in de Militaire Kamer”, zegt Schuurman. “Zo ging ik toch weer voor de marine werken. Om mijn kennis van het leven aan boord op te frissen, ben ik meegevaren met Zr. Ms. Johan de Witt voor de antipiraterij-missie naar Somalië. Sindsdien heb ik mijn toga ingeruild voor het marine-uniform. Dat was wel even wennen voor mijn collega’s bij de rechtbank. De meesten wisten helemaal niet dat ik vroeger had gevaren.”
Altijd marinevrouw
Schuurman had er geen moeite mee om ontslag te nemen als civiele rechter en weer in dienst te treden bij Defensie. “Ik denk met veel warmte terug aan mijn tijd bij de marine, vooral aan boord van schepen. Het is best lastig om soms maandenlang op elkaars lip te zitten, maar je maakt ook vrienden voor het leven. Diep in mijn hart blijf ik altijd een marinevrouw.”
