Buitenaardse bescherming tegen ballistische raketten

At Sea Demonstration toont Nederland als koploper op radargebied

Zr.Ms. De Zeven Provinciën bewees onlangs tijdens de At Sea Demonstration (ASD) dat het kan. Het luchtverdedigings- en commandofregat beschermde een groot gebied tegelijkertijd tegen een ballistische én meerdere laagvliegende raketten. Het was de eerste test van de early warning capability, waarmee Nederland eind van dit decennium wil bijdragen aan het NAVO-schild tegen vijandelijke raketten.

Op de Atlantische Oceaan, een flink eind uit de kust van Schotland, wacht De Zeven Provinciën op wat komen gaat. Haar SMART-L radar, die voor de gelegenheid een tijdelijke Extended Long Range-update heeft gekregen, draait rustig zijn rondjes. Zo scant de nieuwste technologische ontwikkeling van Thales Nederland het luchtruim tot 1.500 kilometer afstand op vijandelijke raketten en vliegtuigen.

Verder kijken

Dat verre zicht is keihard nodig om ballistische raketten vroegtijdig waar te nemen. Die beschrijven een  baan buiten de atmosfeer – op zo’n 300 kilometer hoogte – en kunnen gigantische afstanden in een mum van tijd afleggen. “Hoe sneller de radar die in beeld heeft, des te groter de kans een raket te vernietigen”, vertelt LTZ 2OC Kevin Stolk, National Test Director Afloat. Bovendien zorgt een onderschepping buiten de dampkring ervoor dat een eventuele nucleaire, biologische of chemische lading nooit het aardoppervlak zal bereiken.

Normaal gesproken is Stolk Junior Subject Matter Expert Ballistic Missile Defense aan het Maritime Warfare Centre. “Wij evalueren daar bestaande tactieken. En als er nieuwe mogelijkheden komen, zoals de early warning capability, kijken we hoe die het beste toe te passen zijn.” Tijdens de ASD begeleidt Stolk het schip en haar bemanning naar het lanceermoment.

Samen sterk

De radar ziet iets: een Terrier Orion ballistische oefenraket, afgevuurd vanaf het Schotse eiland Benbecula. Vrijwel direct toont het scherm in de commandocentrale van De Zeven Provinciën de baan van het projectiel. Een ballistische raket traceren is één ding, deze buiten de dampkring uit de lucht halen is een heel ander verhaal. Daarvoor is een RIM-161 Standard Missile-3 (SM-3) nodig, bijvoorbeeld van de Amerikaanse destroyer USS Ross.

Nu komt het tweede aspect van de early warning capability in actie: de hypermoderne datalink. Vanaf De Zeven Provinciën wordt de baan van de vijandelijke dreiging naar een satelliet verstuurd. Die zendt het bericht via Lauwersmeer en Brunssum naar Ramstein in Duitsland. Het Ballistic Missile Defense Operations Centre aldaar is het middelpunt van het NAVO-ballistische raketschild. In de toekomst, als er meer radar- en luchtverdedigingssystemen in het NAVO-schild zijn opgenomen, wordt hier bepaald welk systeem een eventuele dreiging moet uitschakelen. Via Napels en nog een satelliet komt het signaal uiteindelijk aan op de USS Ross. Stolk: “Als je de complexiteit van dit systeem bekijkt, denk je: ‘Hoe kan dit ooit werken?’. Toch heeft het een maand lang stabiel gedraaid. De mannen die dit neerzetten, hebben echt fantastisch werk gedaan.”

Gevaar niet geweken

Als de track eenmaal op de Ross binnenkomt, lanceren de Amerikanen hun SM-3. “Mark Delta”, klinkt Stolks stem door de commandocentrale, als de ballistische raket kort daarna is vernietigd. Een primeur voor Europa. “We hadden onze track substantieel eerder op de link staan dan de Amerikanen”, vertelt de vakman trots. “Alle radartjes in het netwerk hebben precies gedaan wat ze moesten doen.”

Het gevaar is nog niet geweken. Twee drones, die beide een laagvliegende, inkomende dreiging simuleren, zijn onderweg naar De Zeven Provinciën. Binnen de kortste keren heeft de APAR - de tweede radar van het schip - ze echter in beeld. Binnen een halve minuut vuurt het fregat een SM-2 en een Evolved Sea Sparrow Missile (ESSM) af, die de 2 drones uitschakelen. De integrale lucht- en raketverdediging is een succes.

Altijd ietsje beter

“Je zou gek zijn om te denken dat zo’n gecompliceerd systeem in één keer helemaal vlekkeloos werkt”, zegt Stolk. Zijn mondhoeken krullen omhoog. “Maar dat heeft het wel gedaan.” Ook een analist van Thales laat na de lancering in de wandelgangen weten ontzettend tevreden te zijn. “Eigenlijk werkt de radar al naar behoren. Een aantal heel kleine dingetjes kunnen we nog wel aanpassen; dat is een techneutentrekje. Zelfs als het werkt, moet het altijd ietsje beter.”

Niet alleen het nieuwe materieel wordt onder de loep genomen. Ook de lancering van de SM-2 en ESSM – al tientallen keren gedaan – wordt door een team van de Directie Materiële Instandhouding (DMI) van seconde tot seconde vastgelegd en geanalyseerd. “Lanceren is vrij duur, dus we willen echt het maximale eruit halen”, vertelt Stolk. “Daarom wordt alles geanalyseerd. We leren ervan, kunnen dingen verbeteren of juist bevestigen dat alles doet wat het moet doen. Dat geeft de commandant van een schip meer vertrouwen als hij de strijd aangaat.”

99,3 procent binnengehaald

Achterop het helikopterdek proberen de telemetristen van de DMI intussen de vluchtdata van de vliegende raket te verzamelen. Dit gebeurt door een soort taps-toelopende koker op de raketten te richten. Die haalt de data naar binnen en zet die via een kabeltje door naar een meter hoge stapel computers. Dataverzameling gaat echter veel verder. Functioneert de klep op de schacht waar de raket uitkomt bijvoorbeeld naar behoren? Zelfs dit onderdeel is voorzien van een sensor. Eén van de telemetristen laat trots weten dat ze 99,3 procent van de data hebben binnengehaald. “Normaal zitten we tussen de 85 en 90 procent.” Voor hen volgt nu bijna een jaar van analyse.

Stolk kijkt terug op een geslaagde At Sea Demonstration. Wat begon als een test van nieuwe wapensystemen, is volgens hem verworden tot een demonstratie van wat Nederland allemaal kan. “We roepen al jaren dat integrale lucht- en raketverdediging mogelijk is, maar nu hebben we het pas echt laten zien. Daar is de wereld behoorlijk van onder de indruk. Het was gewoon een heel groot succes. We hebben er veel aan gehad en gaan er nog veel meer aan hebben.”