‘Niet doorhebben dat je in een simulator zit’

Virtuele omgeving doorgunners en loadmasters krijgt flinke opknapbeurt

De virtuele oefenwereld voor doorgunners en loadmasters voelt levensecht aan. In de Doorgunner Simulator (DGS) op Gilze-Rijen kan deze doelgroep zich voorbereiden op het echte werk in de lucht. Vanwege de flinke opknapbeurt die de DGS onlangs kreeg, is de beleving nog beter dan voorheen. “We kunnen de collega’s hier in een rustig tempo ‘up to speed’ brengen, zodat ze klaar zijn voor hun taak in de helikopter als ze op oefening of missie gaan”, vertelt instructeur sergeant-majoor Dennis.

Tekst: kapitein Nico Schinkelshoek | Foto’s: sergeant-majoor Barend Westerveld

Sergeant Michiel in de nagemaakte achterklep van een Chinook, van waaruit hij met het wapen in de hand uitkijkt over de gesimuleerde wereld. — Alles, tot de baan die een kogel aflegt, is doorberekend in de simulatie.

Terwijl de doorgunners in de overvliegende Chinooks op deze zonnige dag uitkijken over Noord-Brabant, hebben hun collega’s op de grond de bestemmingen voor het kiezen. In een van de gebouwen op het Defensie Helikopter Commando (DHC) waant sergeant Michiel zich vandaag boven Vlieland en ziet hij marineschip Zr.Ms. Johan de Witt even later door de Noordzee glijden. Virtueel welteverstaan.

Vier afbeeldingen. Op een daarvan is een oplichtend bordje te zien met de tekst ‘trainer in use’. De andere drie foto’s tonen sergeant Michiel in de simulator en de virtuele wereld waarop hij uitkijkt vanuit de cabine van de Chinook. Ook is het boordwapen waarmee hij in de simulator werkt zichtbaar. — Een opleidingsklas werkt via de DGS uiteindelijk toe naar een ‘live fire’. Dennis: “Dan gaan we met een helikopter de range op en echt schieten.”

Sergeant-majoor Dennis kijkt mee naar het grote computerscherm. — Sergeant-majoor Dennis (rechts): “Wij kunnen best wel wat balletjes naar binnen gooien om te prikkelen.”

‘Een boordwapen bedienen kunnen we hiermee vanaf nul aanleren’

Opleiding in simulator

De ruim 180 (door)gunners en loadmasters die bij de krijgsmacht werken, zien de DGS tenminste eenmaal per jaar vanbinnen voor hun jaarlijkse vaardighedencheck. Een groot deel van deze gemeenschap kent de ruimte inmiddels als hun broekzak, omdat zij er eerder ook hun drie weken durende basisopleiding binnen dit vakgebied volgen. Dat laatste is ook het belangrijkste doel ervan, legt Hoofd DGS eerste luitenant Clarence uit. “Iedereen die achterin de cabine zit van een transporthelikopter, moet bevoegd zijn om een boordwapen te bedienen. Hiermee kunnen we dat vanaf nul aanleren.”

Omdat het simpelweg veel tijd en geld kost om steeds echte vluchten te maken, werd de simulator zo’n tien jaar geleden in het leven geroepen. Met succes. “De kans dat je echt gaat schieten vanuit de helikopter is vrij klein, dus hier kunnen we dat simuleren en cursisten in die situatie brengen om te zien hoe ze daarop reageren”, zegt Dennis. Na gemiddeld vijf simulatorsessies die tussen een half uur en drie kwartier duren, vliegen ze nog een half uur overdag en een half uur in het donker in echte toestellen.

De gloednieuwe beamers die aan het plafond hangen. — Bij de werkzaamheden lag de DGS zo’n acht weken stil. In die periode installeerde de Amerikaanse fabrikant de hard- en software. Onder meer alle beamers werden vernieuwd.

De hele vliegsessie kan opgenomen en teruggekeken worden. Links eerste luitenant Clarence.

24 beamers projecteren de virtuele wereld een stuk scherper dan voorheen

Reeks verbeteringen

De groep doorgunners en loadmasters treft sinds kort een vernieuwde oefenomgeving aan op de Noord-Brabantse luchtmachtbasis. Verspreid over twee kamers staat een cabine van de Chinook opgesteld. In de ene ruimte de achterklep van waaruit de doorgunner zijn vaardigheden op de proef kan stellen, een kamer verderop het deel waar de loadmaster en de gunner te werk gaan. In beide gevallen zijn deze vers geverfde skeletten van de helikopter omringd door een dome, een soort grote bol waar 24 gloednieuwe beamers de virtuele wereld een stuk scherper op projecteren dan voorheen.

Door het ‘ei waarin ze vliegen’, begeven de cursisten zich in een bijzondere wereld, vertelt instructeur Dennis. “Cursisten hebben niet eens meer door dat ze in een simulator zitten.” Door de nieuwe projectors is ook het oefenen in het duister met nachtzicht nu veel beter mogelijk.

Clarence houdt een boordwapen in zijn handen dat in de simulator geplaatst kan worden. — De instructeurs kunnen alles zelf toevoegen en aanpassen in de simulatie, van het type wapen en terrein tot de weersomstandigheden, omgevingsgeluiden en voertuigen op de grond.

Snel ombouwen

De simulator kan in een dagdeel omgebouwd worden tot een ander type helikopter. Hoewel grofweg tachtig procent van de gebruikers in de ‘Chinook’ stapt, zijn ook vliegsessies in de Cougar en NH90 mogelijk. Het type boordwapen is eveneens aan te passen. “Zo kunnen we de M3M toevoegen, maar ook de minigun komt later beschikbaar voor de opleidingen”, aldus Clarence.

‘Het wapen wordt niet heet en je ruikt geen kruitdampen’

Munitiekistjes

Oké, niet alles is zoals in het echt, geeft luitenant Clarence toe. “Het wapen wordt niet heet, je ruikt geen kruitdampen en er blaast bijvoorbeeld geen koude wind in je gezicht. Maar, qua procedures werkt het één op één met de werkelijkheid.” Om de realiteit nog beter te benaderen, vond ook een andere belangrijke verandering plaats. “In de simulator trainen met een boordwapen deden we altijd al, maar we merkten dat de cursisten in de echte helikopter zaken tegenkwamen die we hier niet hadden. Bijvoorbeeld het wisselen van een munitiekistje of het legen van de zak onder het wapen waarin de hulzen vallen. Dat hebben we nu gelijk toegevoegd”, legt sergeant-majoor Dennis uit. “We hebben nu onder meer echte munitiekistjes die je eraf kunt halen. Een leeg kistje weegt daarbij daadwerkelijk minder dan een volle”, vult Clarence enthousiast aan.

De instructeurs staat achter een groot scherm waarop alle omstandigheden in de simulator te volgen en aan te passen zijn. — Zowel in de instructeurs- als briefingruimte maakte een groot aantal losse schermpjes plaats voor één grote, waarop zaken bijvoorbeeld uitvergroot en verplaatst kunnen worden.

Naar Texas als doorgunner

Vanuit het ‘instructor station’, een kamer naast een van de domes, heeft een instructeur ondertussen zicht op het grote, nieuwe scherm waarop verschillende beelden getoond worden. Onder meer is te zien door welk terrein de ‘Chinook’ momenteel vliegt, maar ook welke handelingen doorgunner sergeant Michiel tijdens zijn sessie exact verricht. Linksboven op het scherm is via een live beeld te zien dat hij de virtuele omgeving nauwlettend in de gaten houdt en vervolgens juist handelt wanneer zijn wapen in storing schiet. Na zo’n dertig minuten stapt hij tevreden de kamer uit en loopt hij de gang op. “Het ging lekker”, reageert hij.

De sergeant volgde in november zijn training tot doorgunner, maar vliegt nu op eigen initiatief een aantal extra rondjes in de gesimuleerde wereld. Binnenkort vertrekt hij namelijk met 298 Squadron naar het Amerikaanse Texas voor een tien weken durende vervolgopleiding. “Dit is een mooie aanvulling op mijn voorbereiding. Misschien niet alles is hier na te bootsen, maar de visuals en calls zijn heel realistisch.”

Sergeant Michiel achter het boordwapen in de DGS. — Om afwisseling in de scenario’s te houden en mee te gaan met de tijd, voegen de instructeurs regelmatig nieuwe elementen toe. Bijvoorbeeld het uit de lucht schieten van drones.

‘Cursisten hebben niet eens door dat ze in een simulator zitten’

Koppeling

Iets verderop het terrein bevindt zich het zogenoemde MSMT-simulatorproject (multi ship, multi type helicopter simulators). In de ruimte staan twee cockpits van een Chinook, twee high-fidelity-simulators van de Apache (hoge mate van betrouwbaarheid en detaillistisch, red.) en twee Apache-simulators met het stempel ‘medium-fidelity’. In deze MSMT volgen later nog simulators van de Caracal en de NH90.

Op de korte termijn krijgt de DGS een koppeling met de cockpits van de Chinook in de MSMT. “Als dat gelukt is, kunnen we met échte vliegers en échte loadmasters in dezelfde virtuele wereld samenwerken. Het is dan net of we samen vliegen, ondanks dat de cabine en cockpit zijn gescheiden door twee gebouwen”, aldus Clarence. Hoewel het een tijdrovende klus is, worden later alle simulators met elkaar verbonden.